پوستری که قدر پول و سرمایه را نمی‌داند

نشر پوستر جشنواره سی و یکم بین‌المللی تئاتر فجر بار دیگر محملی برای بررسی ویژگی‌های هنر طراحی پوستر در ایران ایجاد کرده است، به خصوص آن که پوستر جدید جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر به هیچ روی نتوانسته است رضایت هنرمندان تئاتر به عنوان مخاطبان و همچنین طراحان گرافیک به عنوان متخصصان این حرفه را به دست آورد. پایگاه خبری فریادگر در زیر نگاهی می کند به طراحی این پوستر و کمی ها و کاستی های مشهود آن از منظری تخصصی و کارشناسانه :
پوستری که برای جشنواره سی و یکم بین‌المللی تئاتر فجر ارایه شده است، شامل طرحی از یک انسان در پس زمینه اثر است که با هاشورهای موازی سیاه ایجاد شده است و جابجای آن و موافق با جهت هاشورها نوعی ریختگی مصنوعی موازی دیده می‌شود. در رو زمینه اثر نیز تعدادی مربع رنگی با رنگ‌های بی رمق و چرک نقش بسته است و بر اساس جاگیری این مربع‌ها و ریختگی‌های ایجاد شده، نوشته های پوستر به عنوان مبنای بار انتقال اطلاعات مکان یابی شده و در ساختار پوستر قرار داده شده‌اند. اما این ساختار، یعنی پوستر جشنواره سی و یکم تئاتر بین‌المللی فجر فاقد کارکرد مناسب است، یعنی قادر نیست مضمون خود را به مخاطب منتقل کند! در واقع این پوستر یک اثر معیوب است. علت را نیز باید در مبانی علم – هنر طراحی پوستر جستجو کرد. در واقع هر چند علم-هنر طراحی پوستر ذیل شاخه هنرهای زیبا دسته بندی می‌شود و طرحان گرافیست تلاش زیادی می‌کنند تا به درجه بالایی از زیبایی شناسی قابل تشخیص در آثار خود دست یابند که به این ترتیب شیوه های شخصی هنرمندان شکل می‌گیرد، اما پیش از آن باید به یاد داشت که طراحی پوستر یک هنر هدفمند است.
پوسترها در درجه نخست خلق می‌شود تا یک پیام را به بیننده خود منتقل کنند و به این ترتیب یک رسانه هستند. ذیل این کارکرد رسانه ای، هنرمندان تلاش می‌کنند تا آن‌ها را زیبا خلق کنند، به این ترتیب می توان جمله پیشین را این‌گونه تعدیل کرد : پوسترها خلق می‌شوند تا یک پیام را در زیباترین شکل به بیننده خود منتقل کنند. به این ترتیب مشخص است که زیبایی شناسی تا حدی می‌تواند لحاظ شود که در جهت اعتلای رسانایی پوستر باشد، اما در هر حال آن را نیز نمی‌توان نادیده گرفت.
حال اگر پوستر را به عنوان رسانه بررسی کنیم، با توجه به آنکه پوستر شکلی تجسمی است که مضمونی را در خود گنجانده است، بنابراین در واقع یک پوستر، مظهر نشانه شناسی بصری است و از این نظر می‌تواند بررسی شود تا نسبت مضمون به رسانایی پوستر مشخص شود. یعنی پوستر را باید از نظر نشانه شناسی

بررسی کرد. نشانه شناسی یک چارچوب نظری و روان شناختی جهت تجزیه و تحلیل سطوح معنایی زبان، متون و عکس یا نقاشی به مثابه متون تصویری به مدد دلالت‌ها، مفاهیم نظری و فلسفی ارائه می‌کند. اشیاء موجود در جهان، متن‌های ادبی، تصاویر و هر آن چه در اختیار دارید معانی خود را در یک نظام نشانه شناسانه ارایه می‌کنند. این معانی برای آن که بهتر فهمیده شوند، باید کشف یا رمزگشایی شوند و به این ترتیب کنشی مغزی شکل می‌گیرد تا مفهوم مستتر در یک نشانه درک شود و این امر است که خود یکی از ارکان زیبایی شناسی پوستر یعنی پیچیدگی را در خود مستحیل کرده موجب اعتلای آن می‌شود. با این وجود آیا هیچ نظام نشانه شناسی در پوستر جشنواره سی و یکم فجر وجود دارد؟ در واقع سؤال اساسی اینجاست که شکل یک انسان در پس زمینه و مربع‌های رنگی روی آن آیا به هیچ عنوان نظام نشانه شناسی در رابطه با جشنواره تئاتر فجر به وجود آورده‌اند؟ تا پس از استحصال آن به بررسی زیبایی شناسی اثر بپردازیم!
اما در کمال تعجب باید پذیرفت که این پوستر فاقد هر نوع نظام نشانه شناسی در این راستا است، زیرا یک نظام نشانه شناسی بر اساس نشانه‌هایی که قابل تشخیص باشند، رمز گشایی یا تأویل می‌شود، یعنی باید از طریق نشانه های قابل تشخیص در اثر بتوان به مجموعه ای از دلالت‌ها دست یافت که در پایان به درک تصویر منجر می‌شود، اما یک انسان در پس زمینه تصویر و مربع‌های رنگی روی آن چه دلالتی ایجاد می‌کنند تا از روی آن‌ها بتوان به وجه یا وجهه ای از هنر نمایش در نگره کلی یا جشنواره تئاتر فجر پی برد. پاسخ این است : هیچ!
از سوی دیگر، اگر بخواهیم پوستر یاد شده را در زمره آثار هنرهای زیبا بررسی کنیم و بگوییم طراح، پوستر بودن اثر را به نفع زیبا بودن، از نظر دور کرده است و کارکرد پوستر تنها طراحی شکل زیبا بوده است، نیز باز باید آن را اثری معیوب و فاقد ارزش بدانیم، زیرا این طرح به دلیل نداشتن هنر نوع ساختار بدیع یا نگاه زیبایی شناسانه نسبت به اثر، در ایجاد زیبایی نیز ناموفق باقی مانده است. در واقع بررسی ساختار این پوستر حدی از ناکامی در ایجاد زیبایی را نشان می‌دهد که حتی اصول مبانی هنرهای تجسمی را نیز زیر پا گذاشته و مباحثی مانند ایجاد ترکیب بندی مناسب، تعادل و رنگ شناسی نیز در آن رعایت نشده است.
به این ترتیب مشخص است که در بررسی پوستر جشنواره تئاتر فجر در دوره جاری تنها با یک مسئله روبرو هستیم؛ اثری که بی ارزش است و چاپ و نشر آن در واقع به هدر دادن پول و سرمایه صرف شده برای آن بوده است.
گزارش : پریس تنظیفی