تناقض آماری در ایجاد یک میلیون شغل

گروه اقتصادی: یکی از مهمترین وعده‌های ابراهیم رئیسی در زمان انتخابات ریاست جمهوری، ایجاد سالیانه یک میلیون شغل بود. وعده ای که پیش از او یک رئیس جمهور اصولگرای دیگر، محمود احمدی نژاد هم به همان شکل داده بود اما به نتیجه نرسیده بود و حالا هم ابهامات جدی درباره تحقق آن وجود دارد.
به گزارش مردم سالاری آنلاین ،رئیسی نخستین بار این وعده را نه سال گذشته، بلکه اردیبهشت 1396 یعنی همان انتخاباتی که هم او و هم محمدباقر قالیباف کاندیدا بودند اما در نهایت حسن روحانی برای دومین بار رئیس جمهور شد، همراه با قالیباف مطرح کرده بود. او 26 اردیبهشت 1396 گفت: «ما اعلام کردیم که باید به لحاظ کمی و عددی حداقل در هر سال یک میلیون شغل ایجاد شود. هم من در سخنانم گفتم و هم آقای قالیباف که امکان ایجاد شغل میلیونی وجود دارد و آقایان گفتند مگر می شود؟ ما گفتیم اگر اقتصاد دریا، اقتصاد فضای مجازی، اقتصاد صنایع پایین دستی پتروشیمی و مهمتر از همه روزنه‌ها و منافذ فساد را ببندید، حتما می شود.»
چهار سال بعد در زمان انتخابات بعدی هم این وعده چندین بار تکرار شد. به عنوان نمونه، روز هفتم خرداد سال گذشته گفت: «نزدیک به ۷۰ درصد از ظرفیت‌هایی که امروز در کشور وجود دارد، اگر فعال بشود به خوبی می‌توانیم شاهد رشد اقتصادی و اشتغال سالانه یک میلیون نفری در کشور باشیم.»
اما این وعده، در مقطعی حتی تا حدی بیشتر هم شد. در جلسه شورای عالی اشتغال در اوایل آبان ماه سال گذشته، یکی از مهم‌ترین مصوبات، هدف‌گذاری برای ایجاد یک میلیون و ۸۵۰ هزار شغل در ۱۷ ماه، یعنی تا پایان سال ۱۴۰۱ بود. دکتر عیسی منصوری معاون توسعه کارآفرینی و اشتغال وزارت کار پس از این جلسه و این مصوبه، در اعتراض به غیر ممکن بودن ایجاد این تعداد شغل در ۱۷ ماه که به‌طور متوسط ماهانه حدود ۱۱۰ هزار شغل می‌شود از سمت خود استعفا داد.
حالا که یک سال از وعده رئیسی گذشته فرصت مناسبی ایجاد شده تا سرنوشت این وعده را بررسی کنیم. او روز دوشنبه هفتم شهریور ماه به مناسبت اولین سالروز آغاز فعالیت دولت سیزدهم در نشست خبری با خبرنگاران گفت: «بر اساس آمار وزارت کار و رفاه اجتماعی در شش ماهه دوم سال ۱۴۰۰ و ۵ ماهه اول امسال، ۹۷۰ هزار شغل ایجاد شده است.» اما آیا واقعا در یک سال گذشته این تعداد شغل ایجاد شده است؟
ابراهیم رئیسی در گفته‌های خود به «آمار وزارت کار» اشاره کرده است. معاون اشتغال وزارت کار نیز از ایجاد حدود یک میلیون شغل جدید در یک سال اخیر خبر داد و آن را نتیجه برنامه‌ریزی مناسب دولت سیزدهم برشمرد.
جالب اینجاست که خبرگزاری مهر، در گزارشی در اواخر تیرماه که منبع آماری آن، گزارش وزارت تعاون از «سامانه ملی رصد اشتغال» ذکر شده، مدعی شده دولت ۵۲۰ هزار فرصت شغلی جدید ایجاد کرده است؛ اما در کمتر از یک ماه و نیم، ناگهان هم رئیس جمهور و هم معاون وزارت کار، مدعی می شوند، نزدیک به دو برابر این میزان شغل ایجاد شده است!
این درحالیست که نه در سایت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و نه در منابع دیگر گزارشی از وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی که حاکی از آمار ایجاد این تعداد شغل باشد وجود ندارد و شاید این آمار صرفا به رئیس جمهور ارائه شده است! اما نکته مهم این است که تنها مرجع رسمی اعلام آمار در کشور مرکز آمار است. آخرین آماری که مرکز آمار ایران از وضعیت بازار کار ایران منتشر کرده مربوط به بهار ۱۴۰۱ است و با توجه به این که دولت رئیسی از مردادماه سال ۱۴۰۰ به طور رسمی کار خود را آغاز کرده تغییرات شاخص‌های بازار کار در فصل‌های پاییز و زمستان سال ۱۴۰۰ و همچنین بهار امسال را می‌توان نتیجه عملکرد این دولت به حساب آورد.
بر اساس گزارش‌های مرکز آمار ایران از وضعیت بازار کار که در قالب جدول و نمودار منتشر شده، در حالیکه در دوره زمانی ۹ ماهه پاییز و زمستان پارسال و بهار امسال، ۷۱۹ هزار نفر به به جمعیت در سن کار (۱۵ ساله و بیشتر) افزوده شده، اما حدود ۱۰ هزار نفر از جمعیت فعال کم شده است. جمعیت بیکار نیز تحت تاثیر کاهش جمعیت فعال حدود ۳۱ هزار نفر کمتر شده است.
همچنین مقایسه شمار شاغلان در فصل‌های مختلف نشان می‌دهد در دو فصل پاییز و زمستان ۱۴۰۰ جمعیت شاغل به نسبت دوره مشابه قبلی،‌ به ترتیب ۱۲۳ هزار نفر و ۳۹ هزار نفر افزایش یافته، اما در بهار ۱۴۰۱ جمعیت شاغل حدود ۹۸ هزار نفر کاهش پیدا کرده است.
میانگین این سه عدد نشان می دهد که در ۳ فصل نخست فعالیت دولت سیزدهم، خالص اشتغال به نسبت دوره مشابه قبل، بیش از ۲۱ هزار نفر نبوده است! وقتی تا پایان بهار امسال، شاهد این عدد بوده ایم، طبیعتا نمی توانیم انتظار داشته باشیم که تعداد شغل خالص ایجاد شده تا پایان تابستان، به عددی که رئیسی اعلام کرده یعنی ۹۷۰ هزار برسد.
با توجه به کسری بودجه دولت، تورم بالا و کمبود سرمایه گذاری در کشور، همچنین عدم لغو تحریمها، بعید است دولت بتواند سرمایه موردنیاز برای ایجاد اشتغال را فراهم کند و در کل دوره چهار ساله هم یک میلیون شغل ایجاد کند.