انتظار برای دریافت غرامت از عراق 35 ساله شد

گروه سیاسی - جواد سازگار: 31 شهریور ماه یادآور حمله نیروهای بعث عراق به شهرهای مختلف کشورمان است؛ آغاز جنگی که از اوایل سال 1359 سایه خود را روی مناطق غربی کشور کم کم گسترش داده بود اما کمتر کسی پیش‌بینی می‌کرد منجر به جنگی تمام عیار و هشت ساله شود. جنگ با خسارات جانی و مالی فراوان، پس از نزدیک به 8 سال با پذیرش قطعنامه از سوی امام خمینی(ره) که آن را به نوشیدن جام زهر تعبیر کردند به پایان رسید اما خسارات آن باقی ماند.
به گزارش مردم سالاری آنلاین ،بخشی از خسارات جنگ، خسارات جانی و شهادت تعداد زیادی از هموطنان ما بود که با هیچ غرامتی جبران نمی‌شود اما برای جبران خسارات مادی تحمیل شده به ایران در جنگ توسط عراق هم هیچ غرامتی به ایران پرداخت نشد.

پس از پایان جنگ تحمیلی، هیأتی از سوی دبیرکل وقت سازمان ملل، خاویر پرز دکوئیار در سال ۱۳۷۰، به تهران آمد تا خسارت‌های وارده بر ایران را برآورد کند؛ این هیات خسارات مادی را برآورد کرد اما خسارتی که بر بسیاری از افرادی که جان و سلامتی خود را در جنگ هشت ساله از دست دادند، با هیچ عدد و رقمی‌قابل سنجش نیست. هرچند همان خسارات مادی هم که به عنوان غرامت جنگ با عراق شناخته می‌شود هیچگاه به ایران پرداخت نشد. صدام که علاقه ای به پرداخت این خسارت نداشت و دولتهای پس از سقوط صدام حسین در عراق هم به دلیل روابط دوستانه به جمهوری اسلامی‌ایران، از زیر بار مسئولیت شانه خالی می‌کردند. مسئولان جمهوری اسلامی‌نیز به جای مطالبه غرامت از عراق، در پی تحکیم روابط با همسایه غربی و گسترش نفوذ خود در آن کشور به منظور گسترش رویکردهای شیعه گرایی بودند و به همین دلیل هیچگاه دریافت غرامت از عراق با جدیت پیگیری نشد. عدم جدیت در پیگیری دریافت غرامت جنگی از عراق، آن هم در شرایطی که بسیاری از شهرهای غرب و جنوب غربی کشور بابت جنگ با خسارات و آسیبهای فراوانی مواجه شده بودند به معنای چشم پوشی از حق شهروندان این مناطق برای بازسازی خرابی‌های ناشی از جنگ بود. خسارات مادی ایران در جنگ هشت ساله بسیار بالا بود. در گزارش سازمان ملل، خسارات مستقیم به ایران در جنگ هشت ساله، ۹۷ میلیارد دلار برآورد شده که یک دهم خسارت ۱۰۰۰ میلیارد دلاری است که مسوولان ایران تخمین زده بودند. اما همان 97 میلیارد دلار هم از عراقی‌ها مطالبه نشد!
در گزارشی که دبیر کل سازمان ملل به اعضای شورای امنیت ارائه کرده بود آمده بود: «در ۲۴ استان ایران، پنج استان صحنه نبرد بود و ۱۱ استان دیگر هدف حمله‌های هوایی و موشکی مکرر قرار گرفت. این ۱۶ استان، دوسوم جمعیت ۵۰ میلیونی کشور را در خود جای می‌داد... طبق اظهارات مقامات ایرانی، بیش از ۵۰ شهر و شهرستان و نزدیک به ۴۰۰۰ روستا در این جنگ به میزان مختلف متحمل خسارت شدند و تعداد بسیاری نیز با خاک یکسان شده‌اند که باید آن‌ها را به این تعداد اضافه کرد. در مجموع، کل واحدهای مسکونی که بنا به گزارش‌ها در جنگ تخریب شد، بیش از ۱۳ هزار بود و ۱۹۰ هزار واحد نیز به شدت خسارت دید. هیات سازمان ملل تعداد قابل ملاحظه‌ای از این محل‌ها را مورد بازدید قرار داد و خسارات وارده را تایید کرد. این جنگ در تخریب مناطق مسکونی و غیر نظامی‌تاثیر مستقیم و اسفباری داشت. به علاوه، در حدود یک میلیون و ۲۵۰ هزار نفر نیز مجبور به ترک خانه و کاشانه خود شدند.»
این گزارش، آسیبهای گسترده بر بخشهای مختلف اقتصادی، صنعتی، کشاورزی، نفتی، ترابری، بنادر، نیروگاهها، میراث فرهنگی و ... و همچنین تأثیرات مخرب جنگ بر اقتصاد ملی، زیست‌بوم و مردم ایران را تشریح کرده است؛ از جمله، از بین رفتن بخشی گسترده از سازه‌های نفتی ایران. بر اساس این گزارش، فقط زیان تولید ناشی از آسیب به پالایشگاه آبادان در جنگ هشت ساله، بیش از ۷۰۰ میلیون بشکه به ارزش تقریبی ۲۷ میلیارد دلار بود؛ یعنی بیش از چهار برابر مبلغ طلب نفتی ایران از کره جنوبی که مسئولان چند سال است به دنبال دریافت آن هستند!
گزارش سازمان ملل، از تأثیر مخرب جنگ بر سازه‌های درمانی نیز یاد کرده است. بر طبق این گزارش در پنج استان مرزی ایران با عراق، پنج بیمارستان،۱۰۲ درمانگاه و ۱۰۷ مرکز درمانی شهری و روستایی آسیب‌دیده یا ویران شدند. میزان تولید ناخالص داخلی 30 درصد کاهش یافت.
نه عراقی‌ها تمایلی به پرداخت غرامت جنگی به ایران داشتند و نه ایران جدیتی برای دریافت غرامت جنگی نشان می‌داد. این درحالیست که کویت، همسایه جنوبی عراق که تنها مدت کوتاهی تحت تاثیر حملات عراق بود، از این کشور غرامت جنگی دریافت می‌کرد. دو سال پیش پرداخت غرامت عراق به کویت به دلیل حمله به خاک این کشور در سال 1990 میلادی به پایان رسید. دی ماه 1400، بانک مرکزی عراق در بیانیه‌ای اعلام کرده است: «پرداخت قسط پایانی جبران خسارت‌های [وارده به] کشور کویت به مبلغ ۴۴ میلیون دلار آمریکایی تکمیل شده است.
با این گام، عراق تمام مبلغ خسارت به ارزش ۵۲.۴ میلیارد دلار آمریکایی را که کمیته جبران خسارات سازمان ملل متحد از شاخه‌های شورای امنیت مطابق با قطعنامه ۶۸۷ مصوب سال ۱۹۹۱ پرداخت آن را به کشور کویت تعیین کرد، به اتمام رسانده است».
جالب اینجاست که میزان غرامت تعیین شده توسط سازمان ملل برای ایران بابت حمله عراق کمتر از دو برابر غرامت تعیین شده برای کویت بابت حمله عراق به آن کشور بود. آن هم در شرایطی که مجموع این جنگ از حمله عراق به کویت تا عقب نشینی عراقی‌ها و حمله نیروهای ائتلاف به عراق کمتر از شش ماه به طول انجامید اما بابت همین مدت غرامت بالایی برای کویت در نظر گرفته شد که کل غرامت هم پرداخت شد.
البته جنگ خسارات جانی فراوانی هم برای دو طرف داشت. هرچند رشادتهای فراوانی از سوی رزمندگان ایرانی در جبهه‌های نبرد حق علیه باطل ثبت شده اما جنگ هشت ساله موجب شهادت تعداد زیادی از مردان و زنان این مرز و بوم بویژه جوانان شد. تعداد شهدای جنگ تحمیلی که پرونده آنها در بنیاد شهید ثبت شده، ۲۱۷هزارو ۴۸۹ نفر است. بر مبنای آمار موجود از شهدای دفاع مقدس، بیش از ۴۲ درصد شهدا در سنین ۱۶ تا ۲۰ سال و بیش از ۲۹ درصد در سنین ۲۱ تا ۲۵ سال بودند. همچنین ۱۵۵هزارو ۵۰۵ نفر معادل ۷۱.۵ درصد شهدا، ۲۵ سال و کمتر از ۲۵ سال داشتند یعنی از هر سه نفر ایرانی که در جنگ ایران و عراق شهید شدند، دو نفر کمتر از ۲۵ سال دارند. این تنها بخشی از خساراتی بود که دشمن، در طول جنگ، هم به زیرساختها و هم به جوانان کشورمان وارد کرد. همچنین در جنگ هشت ساله، بیش از یک میلیون و 250 هزار نفر از مردم ایران که عموما در شهرهای مرزی زندگی می‌کردند مجبور به ترک خانه و کاشانه خود شدند.
اما خسارات جنگ هشت ساله عراق علیه ایران، هیچیک جبران نشد و هنوز هم با گذشت بیش از 35 سال از پایان جنگ، هیچ جدیتی از مسئولان برای دریافت غرامت از عراق دیده نمی‌شود.