یازده سپتامبر روابط واشنگتن با ریاض

یازده سپتامبر2001 علی رغم گذشت 15 سال همچنان اتفاقی دردناک برای مردم ایالات متحده است. ردپای مشهود عناصر سعودی موضوعی است که در نهایت کنگره و سنای آمریکا را ناچار به پیگرد سعودی کرد. نمایندگان کنگره و سنا در اقدامی بی سابقه حق وتوی رئیس جمهوری آمریکا را بی اثر کردند تا رژیم سعودی توسط 3هزار قربانی یازده سپتامبر مورد پیگرد قرار گیرند.
به گزارش پایگاه خبری فریادگر، عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان سعودی نسبت به پیامدهای قانون مصوب کنگره آمریکا هشدار داد و آن را موجب "نگرانی عمیق" دانست. همزمان با این اظهارات روزنامه الشرق الاوسط نوشت: «قانون شدن شکایت خانواده های قربانیان حادثه 11 سپتامبر از عربستان به منزله اعلام جنگ آمریکا با سعودی است.»
کنگره آمریکا اخیرا در مصوبه‌ای حق شکایت بازماندگان قربانیان حملات ۱۱ سپتامبر سال ۲۰۰۱ از دولت عربستان سعودی را به رسمیت شناخت. باراک اوباما، رییس جمهوری آمریکا هفته گذشته این مصوبه را وتو کرد، اما ابتدا سنای آمریکا با رای قاطع ۹۷ رای در مقابل یک رای مخالف وتوی رییس جمهوری را باطل کرد. ساعاتی پس از سنا، مجلس نمایندگان نیز با اکثریت قاطع وتوی رئیس جمهوری آمریکا را بی‌اثر کرد.
بر اساس این قانون که به جاستا (JASTA) معروف است بازماندگان حادثه ۱۱ سپتامبر در آمریکا می‌توانند علیه عربستان سعودی به دلیل نقشی که در این واقعه تروریستی داشته است، شکایت کنند. ۱۵ تن از ۱۹ عامل این حمله تروریستی تبعه عربستان سعودی بودند. باراک اوباما رئیس جمهور امریکا این مصوبه را وتو کرده بود، اما نمایندگان کنگره آمریکا با رأی قاطع وتوی اوباما را رد کردند.
استدلال باراک اوباما برای مخالفت با این مصوبه و وتوی آن این بود که معتقد است این قانون می‌تواند به ضرر منافع آمریکا باشد.رئیس جمهوری ایالات متحده در آستانه جلسه نمایندگان و سناتورهای آمریکایی گفته بود ،« اگر ما مصونیت دولت‌ها در برابر شهروندان دیگر کشورها از بین ببریم، احتمالا مردان و زنان یونیفورم پوش ما در سراسر جهان در معرض اقداماتی از این دست قرار گیرند.»
وی اضافه کرده بود: «نگرانی من ربطی به عربستان و یا همراهی و همدلی با خانواده‌های قربانیان حملات یازدهم سپتامبر ندارد بلکه مساله این است که تمایل ندارم که ناخواسته در شرایطی قرار بگیریم برای کارهایی که در سراسر جهان انجام داده می شود، مسئول شناخته شویم.» شماری از مقام‌های دولتی آمریکا از جمله جان برنان، رئیس سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا، سیا ، نسبت به پیامدهای این قانونبرای امنیت ملی آمریکا هشدار داده بودند.
پیامدفاجعه بار روابط واشنگتن با ریاض
وزیر خارجه عربستان از نمایندگان کنگره آمریکا خواسته تا "پیامدهای فاجعه‌بار و خطرناک" این قانون را مورد نظر قرار دهند. یک سخنگوی این دولت نیز به خبرگزاری عربستان گفته "اثرات منفی این قانون شامل همه کشورها خواهد شد حتی ایالات متحده" و ابراز امیدواری کرده که "خردورزی" پیروز شده و این مصوبه لغو شود.
«خالد بن احمد» وزیر خارجه بحرین نیز در واکنش به این اقدام، تصویب قانون موسوم به «عدالت در برابر حامیان تروریسم» در کنگره آمریکا را به تیری تشبیه کرد که کنگره به سمت خودش شلیک کرده است.
بسیاری از تحلیلگران نیز معتقدند که تصویب این قانون می‌تواند همکاری‌های امنیتی میان عربستان و امریکا را کاهش دهد. «سلمان الانصاری» رئیس کمیته روابط سیاسی عربستان و آمریکا به خبرگزاری فرانسه گفته: «ترس من این است که این قانون پیامدهای استراتژیک وخیمی برای ایالات متحده داشته باشد.»
ریاض همچنین تهدید کرده بود اگر این قانون در امریکا تصویب شود دارایی‌های خود را در این کشور که ارزش آن 750 میلیارد دلار است، نقد خواهد کرد.
شواهد غیرقابل کتمان
براساس شواهد 15 نفر از عوامل حملات 11 سپتامبر سعودی بوده‌اند؛ بنا به روایت گزارش کنگره آمریکا عاملان فاجعه یازده سپتامبر با مقامات سعودی در واشنگتن پیش از انجام عملیات انتحاری مکالماتی داشته اند. برخی روایت ها حاکی از آن است که سفارت سعودی اوایل ماه سپتامبر2001 تخلیه شده بود و همین اتفاق ظن به اطلاع ریاض از عملیات القاعده را پررنگ می کند.
رژیم سعودی هر گونه ارتباط با این حملات را که حدود سه هزار کشته برجای گذاشت و بالغ بر 10 میلیارد دلار به امریکا خسارت زد ، رد کرده است. قانون جاستا (JASTA) همانند هواپیماهای انتحاری القاعده این بار توسط نمایندگان کنگره و سنای آمریکا به روابط واشنگتن با ریاض اصابت کرد تا راه برای اتفاقات ناخوشایند علیه رژیم سعودی گشوده شود. مساله برای ریاض زمانی خوف انگیزتر می شود که در گزارش کنگره کلماتی کشنده همانند بمب های زمانی درج شده است که می تواند حیثیت ریاض را بر باد دهد.
در کنار پرونده نقش ریاض یازدهم سپتامبر باید توجه داشت که موضوع حقوق بشر و انتقاد از رویکرد خشن سعودی نیز مطرح است که چهره غیرانسانی از ریاض در جامعه غرب تصویر می کند. در یک صحنه آرایی کلی باتوجه به نقش حمایتی رژیم سعودی از القاعده ،طالبان ، داعش ، النصره می توان محتمل دانست که در آینده نه چندان دور باید چشم انتظار شبهه کودتا در داخل ریاض بود. اگرچه ریاض تلاش می کند با توسل به لابی نفت و اسلحه بقای رژیم سعودی را تمدید کند اما موضوع اساسی اینجاست که کاخ سفید براساس تغییر دکترین واشنگتن رفتارهایش را تغییر می دهد.
گزارش : علی ودایع