رفع فیلترینگ؛ شاید وقتی دیگر

گروه سیاسی- رحمان زین الدین: اینترنت و فضای مجازی از جمله دستاوردهای نوین بشری است که زندگی امروزه انسان‌ها را دچار تغییر و تحول فراوانی کرده است. در این فضای مجازی امروزه جدیدترین اخبار و اطلاعات در کسری از ثانیه بارگذاری شده و به سرعت در دسترس تمامی افرادی که دارای گوشی‌های هوشمند هستند، می‌رسد.
به گزارش مردم سالاری آنلاین ،گوشی‌های هوشمند نیز از جمله جدیترین فناوری‌های دانشمندان است که با اختراع تلفن‌های همراه و سپس استفاده از سیستم‌های عامل در موبایل‌ها توانسته تمامی بشریت را ملزم به استفاده از آنها کند به شکلی که اگر هرفردی غافل از آن باشد از دیگر افرادی که در یک جامعه زندگی می‌کنند، عقب خواهد ماند.
در ایران نیز ورود سیم کارت‌ها و تلفن‌های همراه به دوران دولت اول اصلاحات که دکتر عارف وزیر پست و تلگراف و تلفن بود، باز می‌گردد. در آن زمان در ابتدا افراد خاصی دارای این سیم کارت‌ها بودند و می‌توانستند از آن استفاده کنند. اما به مرور زمان اپراتورهای دوم و سوم نیز در کشور ایجاد شدند به شکلی که بطور متوسط هر فرد ایرانی دارای دو سیم کارت است.
ورود حاکمیت به عرصه کنترل اینترنت
در مهرماه 1377 رهبر انقلاب «ابلاغیهٔ سیاست‌های کلی شبکه‌های اطلاع‌رسانی رایانه‌ای» را صادر کرد. با ابلاغ سیاست‌های کلی شبکه‌های اطلاع‌رسانی رایانه‌ای به دولت اول اصلاحات، شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب قوانین مربوط به اینترنت از جمله فیلترینگ پرداخت که در مجموعه مصوباتی با عنوان «مقررات و ضوابط شبکه‌های اطلاع‌رسانی و رایانه‌ای» به مسئلهٔ فیلترینگ و نظارت بر شرکت‌های تأمین خدمات اینترنتی پرداخته شد. در سال ۸۱ فیلترینگ به صورت جدی مورد توجه قرار گرفت. کمیته‌ای سه نفره شامل: نمایندهٔ وزارت اطلاعات، نمایندهٔ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نمایندهٔ صدا و سیما برای رسیدگی به وضعیت اینترنت تشکیل شد. نمایندهٔ دبیرخانهٔ شورای اسلامی و نماینده سازمان تبلیغات اسلامی به عنوان دو عضو دیگر، بعداً به این کمیته پیوستند. این کمیته برای شروع لیست ۱۱۱ هزار سایت ممنوعه را به شرکت‌های تأمین خدمات اینترنتی داد.
همین موضوع بسیار مهم باعث شد که رهبر معظم انقلاب در سال 90 دستور به تاسیس شورای عالی فضای مجازی با هدف نظارت بر این فضا را دهد.
پس از این بود که در سال 91 نیز مرکز ملی فضای مجازی تاسیس شود که در اساسنامه آن آمده است: مرکز ملی فضای مجازی، زیر نظر شورایعالی فضای مجازی کشور تأسیس می‌شود تا اشراف کامل و به روز، نسبت به فضای مجازی در سطح داخلی و جهانی و تصمیم گیری نسبت به نحوه مواجهه فعال و خردمندانه کشور با این موضوع از حیث سخت افزاری، نرم افزاری و محتوایی در چارچوب مصوبات شورای عالی و نظارت بر اجرای دقیق تصمیمات در همه سطوح تحقق یابد. این مرکز در چارچوب مصوبات شورایعالی فضای مجازی، بالاترین سطح حاکمیتی را در میان کلیه دستگاههای کشور در حوزه فضای مجازی دارد.
پس از آن بود که در سال 94 رهبر انقلاب در حکمی با اشاره به اهمیت شورای عالی فضای مجازی در«مواجهه هوشمندانه و مقتدرانه با تحولات این عرصه» و همچنین وظیفه اصلی این تشکیلات یعنی «سیاست‌گذاری، مدیریت کلان و برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری‌های لازم و به‌هنگام و نظارت و رصد کارآمد و روزآمد در فضای مجازی»، ۱۰محور مهم وظایف و مأموریت‌های شورای عالی فضای مجازی را ابلاغ کردند.
از جمله این اهداف می‌توان به تسریع در راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات پس از تصویب طرح آن در شورای عالی و نظارت مستمر و مؤثر مرکز ملی بر مراحل راه‌اندازی و بهره‌برداری از آن، اهتمام ویژه به سالم‌سازی و حفظ امنیت همه‌جانبه فضای مجازی کشور و نیز حفظ حریم خصوصی آحاد جامعه و مقابله مؤثر با نفوذ و دست‌اندازی بیگانگان در این عرصه و ترویج هنجارها، ‌ارزش‌ها و سبک زندگی اسلامی ایرانی و ممانعت از رخنه‌ها و آسیب‌های فرهنگی و اجتماعی در این عرصه و مقابله مؤثر با تهاجم همه‌جانبه فرهنگی و نیز ارتقای فرهنگ کاربری و سواد فضای مجازی جامعه اشاره کرد.
برهمین اساس بود که سپاه پاسداران تصمیم گرفت که یکی از بزرگترین ارتش‌های سایبری جهان را تاسیس کند تا بتواند بر این فضا بخصوص رخنه دشمنان بر روی افکار ایرانیان که در مسیر تهاجم فرهنگی و سیاسی متمرکز شده بودند، عملیات‌های مهمی را به اجرا بگذارد که بعدها سازمان پدافند غیرعامل از سوی ستاد کل نیروهای مسلح تشکیل شد و مسئولیت دفاعی در بخش‌های انفورماتیک به این سازمان منتقل شد.
ورود شبکه‌های اجتماعی به زندگی مردم
اما بعد از گذشت مدتی شبکه‌های اجتماعی مانند فیس بوک که قبل از آن تنها به وسیله رایانه‌ها می‌توانستیم وارد آن شویم، پا به عرصه گوشی‌های همراه گذاشتند و برای دارندگان این وسیله امکاناتی را فراهم کردند که هرفردی در هرزمان و مکانی که دسترسی به اینترنت همراه داشت، می‌توانست از آن استفاده کند.
تا آن زمان ارسال پیامک‌ها هزینه‌های بسیاری را به مردم تحمیل می‌کرد، ولی با آمدن برنامه‌های شبکه‌های مجازی ارسال پیامک رایگان بود به همبن دلیل به سرعت میان مردم محبوبیت پیدا کرد و توانست جایگاه مناسبی پیدا کند.
اولین پیام رسانی که بطور گسترده میان مردم ایران استفاده شد، وایبر نام داشت که بعدها مشخص شد از سوی یک شرکت صهیونیستی برای جاسوسی از مخاطبان بخصوص ایرانیان استفاده می‌شود به همین دلیل درایران این پیام رسان فیلتر شد.
بعد از آن بود که مردم به تلگرام که تا آن زمان ناشناخته بود به دلیل سرعت انتقال پیام روی آوردند، همین موضوع و استقبال مردم از این پیام رسان باعث شد که موسس این شبکه اجتماعی تصمیم به گسترش آن بگیرد.
در کنار روند تغییرات گسترده در تلگرام شرکت متا که صاحب آن مارک زاکربرگ مخترع فیس بوک بود، شبکه‌های اجتماعی دیگری از جمله واتس آپ، توییتر و اینستاگرام را برای استفاده مردم، عرضه کرد که پس از ارایه سهام آن در بورس‌های جهانی وی یکی از ثروتمندان شد. اما در ایران نگاه به این شبکه‌های اجتماعی، نگاهی منفی بود، بخصوص برای افرادی که بیشتر به دنبال سنت‌های اجتماعی بودند، داشتن موبایل و استفاده از شبکه‌های اجتماعی نوعی تجدد محسوب می‌شد.
شروع بی پایان فیلترینگ
اولین شبکه اجتماعی که ایران فیلتر شد در دولت اول احمدی نژاد بود فیس بوک، و بعداز وقایع انتخابات سال 88 توییتر و یوتیوب فیلتر شدند.
پس از آن و در جدی ترین فیلتر در سال 98 و بعد از اتفاقات آبان آن سال برخلاف نظر دولت تدبیر و امید به دستور قوه قضاییه، شبکه اجتماعی تلگرام بسته شد.
همین موضوع باعث شد که در جریان انتخابات سال 1400 ابراهیم رئیسی وعده رفع فیلترینگ فضای مجازی را بدهد، اما بعد از آن نیز در سال 1401 و بعد از مرگ مهسا امینی و اتفاقات پس از آن، اینستاگرام، واتس آپ، گوگل پلی، اسکایپ، لینکدین و حتی بازی‌های اینترنتی نیز از دسترس کاربران خارج شد. این موضوع باعث شد که کاربرانی که سرمایه‌های بسیاری را در فضای مجازی گذاشته بودند و یکی از منابع درآمد آنها از این فضا بود، دچار ضرر و زیان شود به شکلی که به غیر از کاسبان خرده پا که در ایران فعالیت می‌کردند، بازرگانان نیز نمی‌توانستد از اپلیکیشن‌هایی که دیگران در دنیا استفاده می‌کردند، بهره ببرند.
قول پزشکیان برای رفع فیلترینگ
این خواسته مردم باعث شد که در انتخابات ریاست جمهوری اخیر از مهمترین مطالبات مردمی باشد. درعین حال مسعود پزشکیان در کارزار انتخاباتی به شدت از فیلتر و فیلترینگ انتقاد کرد و آنرا باعث پس رفت کشور دانست به همین دلیل قول داد که این موضوع را حل کند. این موضوع تا جایی بود که حتی محسنی اژه ای رئیس قوه قضاییه در زمانیکه در صف رای دادن در مرحله دوم انتخابات بود به مردم توصیه کرد که برای حل مشکل فیلترینگ به پای صندوق‌های رای بیایند.
پزشکیان پس از پیروزی در انتخابات در اولین جلسه شورای عالی فضای مجازی در دستوری به دبیر این شورا، خواست که به موضوع فروش فیلترشکن‌ها که در میان مردم برای استفاده از برنامه‌های فضای مجازی رواج فراوانی یافته است، به این موضوع توسط عده‌ای سودجو که پول‌های میلیاردی کسب می‌کنند ورود کرده و گفت که این برای کشورمان خوب نیست و این مسئله حتما به شکل دقیق و جدی مورد رسیدگی قرار گرفته و تصمیم مقتضی در این مورد و به طور کلی زمینه‌های رواج چنین کسب و کاری اتخاذ شود.
این دستور پزشکیان برای این صادر شد که مردمی که برای ارتباط با دیگر مردم جهان احتیاج به استفاده از شبکه‌های اجتماعی داشتند، اقدام به خرید فیلترشکن‌ها با قیمت‌های بالا کنند که برای فروشندگان این ابزار ثروت‌های هنگفت باد آورده ای داشت.
اما دلیل دیگر مخالفت با فروش فیلترشکن می‌توان به جاسوسی کشورهایی از استفاده کنندگان از فیلترشکن‌ها اشاره کرد چون آی پی‌های مورد استفاده مخاطبان در کشورهای میزبان قرار داشت و آنها براساس قوانین داخلی خود می‌توانند از مشتریانیان جاسوسی کنند.
این موضوع و عدم رفع فیلتر که برای کسب و کارها خطری بسیار زیاد است، باعث نگرانی مسئولان اطلاعاتی کشور شده اما پزشکیان در جریان انتخابات گفت که باید محدودیت‌های استفاد از شکبه‌های اجتماعی تنها در مواقع خاصی که مشکل امنیتی در کشور دارد، رفع شود. البته برای رفع این فیلترها، دولت به عنوان ارایه دهنده خدمات نمی‌تواند به تنهایی اقدامات لازم را انجام دهد و رئیس جمهوری برای همراهی دیگر نهادها با دولت موضوع وفاق ملی را مطرح کرده است که می‌توان با گفت وگو این مشکل را حل کرد. شاید در زمانی نزدیک و یا بسیار دور این مشکل حل خواهد شد. مهم این است که دولت در مسیر خواست مردم تمامی تلاش خود را مصروف دارد.