پیش‌نویس ویتکاف با حفظ مواضع ایران

گروه بین‌الملل- الهام یلمی: ملاقات غیرمستقیم ایران و آمریکا که در نهایت به سلام و علیک در مسقط منتهی شد؛ واکنش‌های متنوعی از واشنگتن تا تهران در پی داشته است. نکته حائز اهمیت اینجاست که همه با خوش بینی به آینده نگاه می کنند.باید منتظر ماند و دید که آیا ترامپ اراده‌ای برای حفظ دیپلماسی دارد یا نه!؟
به گزارش مردم سالاری آنلاین ،یک منبع آگاه نزدیک به گفت‌وگوهای غیر مستقیم روز شنبه ایران و آمریکا می‌گوید که دور اول این رایزنی‌ها در منزل «بدر البوسعیدی» وزیر امورخارجه عمان در مسقط، پایتخت این کشور برگزار شد.
سرپرستی هیات ایرانی در این مذاکرات را «عباس عراقچی» وزیر امورخارجه و هیات آمریکایی را نیز «استیو ویتکاف» فرستاده ویژه رئیس جمهور ایالات متحده در امور غرب آسیا بر عهده داشت و ۲ طرف توافق کردند که به رایزنی‌ها ادامه دهند.
بنابر گزارش شبکه سی‌ان‌ان، منزل وزیر امورخارجه در فاصله ۱۰ کیلومتری از فرودگاه مسقط قرار دارد و به‌عنوان یک محل جذاب برای مقامات ارشد دولتی از غرب و خاورمیانه دیده می‌شود.
این منبع آگاه در ادامه توضیح داد که ورودی بزرگ خانه دارای اتاق‌های پذیرایی در هر طرف است. سمت راست یک اتاق پذیرایی به سبک غربی قرار دارد که ویتکاف و تیمش در طول مذاکرات غیرمستقیم در آنجا مستقر بودند. همچنین در سمت چپ اتاق پذیرایی به سبک شرقی است که عراقچی و تیم ایرانی در آن حضور داشتند.
به گفته این منبع، در مجموع ۱۳ نفر در این مذاکرات شرکت کردند: ۵ آمریکایی، ۵ ایرانی و ۳ عمانی. عمانی‌ها پیام‌هایی را به زبان انگلیسی بین ۲ طرف رد و بدل کردند.
آزمون جدیت آمریکا
تهران می گوید که مذاکرات شنبه مسقط، نخستین دور از گفت‌وگوهای غیرمستقیم در رابطه با تحریم‌های آمریکا و بحث هسته‌ای بوده‌است.ایران صراحتا تاکید می کند که هیچ برنامه‌ای برای ساخت تسلیحات اتمی ندارد و نباید این ادعا مستمسکی برای پیشبرد نقشه‌های رژیم صهیونیستی باشد.
«اسماعیل بقائی»سخنگوی وزارت امور خارجه با اشاره به اینکه آنچه که در عمان اتفاق افتاد نشستی برای آزمون جدیت و نیت طرف مقابل با توجه به سابقه بدعهدی متعدد و طولانی بود، گفت: «مذاکرات با میانجیگری و وساطت وزیر امور خارجه عمان و با ۴ دور رفت و برگشت بین دو طرف صورت گرفت که پیام‌ها و مواضع و چهارچوب‌های کلی مدنظر دو طرف تبادل شد. در نهایت نیز دو طرف قبول داشتند که این گفت‌وگوها سازنده بود و در فضای محترمانه‌ای انجام شد.»
بقائی در پاسخ به این سوال که آیا دو طرف شروط و خواسته‌های خود را بیان کردند، گفت: «بله علی‌الاصول در هر مذاکره‌ای از این دست، در جلسه اول چهارچوب‌های کلی تبادل شده و هر دو طرف مشخص می‌کنند در چه قالب و موازینی حاضر به گفت‌وگو هستند.»
مذاکرات غیرمستقیم دستور کار ایران
بقائی در پاسخ به شایعات انجام مستقیم مذاکرات گفت: این شایعات صحیح نیست. اصلاً چنین بحثی مطرح نبوده و من کاری به مباحث رسانه‌ای و سخنرانی‌های مختلفی که گهگاهی متناقض است و در طرف مقابل مطرح می‌شود ندارم. آن چیزی که مبنای ما بوده و ما ملتزم بودیم، هم طبق دستورالعمل‌های واصله از مراجع نظام و هم بر اساس باور دستگاه دیپلماسی، این بوده که ما با طرف آمریکایی فقط در حوزه موضوع هسته‌ای و رفع تحریم‌ها گفت‌وگو می‌کنیم.
وی با تاکید بر اینکه برای ما موثر بودن مهم است، گفت: ما قبلا اعلام کردیم در شرایطی که بحث تهدید، فشار و ارعاب است مذاکره مستقیم منجر به نتیجه نخواهد شد. اصلا بحث نگاه ایدئولوژیک مطرح نیست. بحث این است که چنین مذاکره‌ای مفید فایده نخواهد بود. در وضعیت فعلی و تا جایی که به وزارت خارجه مربوط می‌شود، چیزی غیر از مذاکرات غیرمستقیم در دستورکار قرار ندارد.
در همین حال، «سید عباس عراقچی» وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران پیش از ترک مسقط در گفت و گو با خبرنگاران، با سازنده خواندن فضای مذاکرات گفت: قرار است شنبه آینده نیز در همین سطح گفتگوها برگزار شود و محل آن احتمالاً اینجا نخواهد بود. البته میزبانی با عمان خواهد بود، ولی ممکن است که در جای دیگری برگزار شود.
وزیر امور خارجه درباره امکان رسیدن به جدول زمانی هم گفت: امروز فضای جلسه به گونه‌ای بود که این ادامه و استمرار را در حقیقت تضمین می‌کرد و نشان می‌داد. در جلسه بعدی که شنبه آینده برگزار می‌شود، سعی می‌کنیم وارد دستور کار مذاکرات شویم که طبعا در کنار خود جدول زمانی هم خواهدداشت.
استقبال واشنگتن از ابتکار مسقط
کاخ سفید که تا پیش از این با ادبیات تهدید علیه ایران موضع گیری می‌کرد؛ دیروز ضمن قدردانی از عمان اعلام کرد: «گفتگوهای آمریکا با ایران بسیار مثبت و سازنده بود.
کاخ سفید تصریح کرد: «ویتکاف به دکترعراقچی تاکید کرد از سوی رئیس جمهور ترامپ دستور دارد تا در صورت امکان، اختلافات دو کشور را از طریق گفتگو و دیپلماسی حل کند. این مسائل بسیار پیچیده هستند و گفتگوی مستقیم امروز ویتکاف گامی رو به جلو برای دستیابی به یک نتیجه دوجانبه سودمند بود. طرفین توافق کردند که شنبه آینده دوباره با هم دیدار کنند.»
پیش از بیانیه کاخ سفید، استیو ویتکاف مذاکره کننده ارشد آمریکا با ایران در مصاحبه با شبکه ان‌بی‌سی درباره مذاکرات عمان گفت: «ما گفتگوی بسیار مثبت و سازنده‌ای داشتیم.»
یک منبع ارشد سیاسی ایرانی که با امواج مدیا گفت‌وگو کرده، گفته است اشاره عراقچی به احترام متقابل حاکی از آن است که هیچ زبان تهدیدآمیزی در مذاکرات استفاده نشد. این تحول قابل توجهی است؛ چرا که مقام‌های عالی‌رتبه در تهران، از جمله رئیس‌جمهور مسعود پزشکیان، تهدیدهای ترامپ به اقدام نظامی در صورت عدم توافق را مانعی برای دیپلماسی دانسته‌اند. در این زمینه، منبع مذکور تصریح کرد که لحن محترمانه‌ی تبادل‌ها در مسقط به‌نظر می‌رسد باعث شکل‌گیری نوعی نگاه مثبت از سوی ایران شده باشد.
این منبع در ادامه توضیح داد: «این‌که دو طرف از حالا بر ادامه مذاکرات توافق دارند، اولاً به این معناست که موضوع برچیدن برنامه هسته‌ای مطرح نشده است، و ثانیاً نشان می‌دهد که زمینه‌ای مشترک برای ادامه گفت‌وگو وجود دارد.» وی افزود: «تبادل کوتاه میان عراقچی و ویتکاف هنگام خروج از محل مذاکرات، نشان‌دهنده سطحی از درک متقابل بود.»
در نهایت، رئیس‌جمهوری آمریکا هم اعلام کرد: «گفت‌وگوها با ایران خوب پیش می‌رود.» «دونالد ترامپ » در گفتگو با خبرنگاران در هواپیمای ایر فورس وان، هواپیمای ریاست جمهوری آمریکا درباره مذاکرات عمان، در عین حال بر اهمیت اتمام مذاکرات و رسیدن به نتیجه تاکید کرد و گفت که به همین دلیل دوست ندارد اکنون درباره آن صحبت کند.
ترامپ درباره مذاکرات روسیه نیز افزود: فکر می‌کنم اوکراین و روسیه شاید خوب پیش بروند «و خیلی زود متوجه خواهید شد. نقطه‌ای وجود دارد که در آن یا باید تسلیم شوید یا ساکت شوید. خواهیم دید چه اتفاقی می‌افتد، اما فکر می‌کنم خوب پیش می‌رود.»
رئیس جمهوری امریکا اضافه کرد: آخر هفته جالبی بود. فکر می‌کنم خبرهای خوبی در مورد برخی از درگیری‌ها در راه است.
جزئیات تعیین کننده
گفته شده که نماینده ویژه ترامپ پیش‌نویسی را با خود آورده بود که در آن نه از برچیدن برنامه هسته‌ای ایران سخنی به میان آمده بود و نه تهدید صریح به اقدام نظامی در صورت شکست مذاکرات وجود داشت.
به گزارش امواج مدیا، مذاکره‌کنندگان ایرانی و آمریکایی نخستین دور از گفت‌وگوهای خود را در مسقط، پایتخت عمان، با میانجی‌گری دولت این کشور به پایان رساندند. این تعامل دیپلماتیک نخستین مذاکره رسمی میان دو کشور از زمان بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید در ژانویه سال جاری است. نمایندگان ایران و آمریکا در سالن‌هایی جداگانه اما در یک ساختمان گرد هم آمدند و وزیر امور خارجه عمان، بین این اتاق‌ها برای تبادل ایده‌های مکتوب در رفت‌وآمد بود.
در مجموع، به گفته عباس عراقچی مذاکره‌کننده ارشد ایران، چهار نوبت تبادل پیام میان دو طرف طی دو ساعت و نیم صورت گرفت. در هنگام خروج از محل نشست، وزیر امور خارجه ایران در حضور وزیر خارجه عمان با همتای آمریکایی خود، استیو ویتکاف، نماینده ویژه ایالات متحده در امور خاورمیانه دیدار کرد. اگرچه این برخورد کوتاه بود، اما از آن‌جا که ترامپ از سال ۲۰۱۸ تاکنون بارها تلاش کرده بود تماس مستقیم با ایران برقرار کند و موفق نشده بود، این تماس از اهمیت بالایی برخوردار است.
یک منبع سیاسی ارشد ایرانی، با اطلاع از جزئیات مذاکرات و با شرط ناشناس ماندن، به امواج مدیا گفت که ویتکاف پیش‌نویسی را با خود آورده بود که در آن نه از برچیدن برنامه هسته‌ای ایران سخنی به میان آمده بود و نه تهدید صریح به اقدام نظامی در صورت شکست مذاکرات وجود داشت.
با توجه به مخالفت قاطع تهران با برچیده شدن کامل برنامه هسته‌ای خود و درخواست ایران برای پایان دادن به تهدیدهای نظامی از سوی ترامپ، چنین موضعی از سوی آمریکا، احتمالاً به پیشرفت مذاکرات در مسقط کمک کرده است.
یکی از منابع سیاسی مطلع در منطقه گفت: «آن‌ها دیگر در مسقط دیدار نخواهند کرد، بلکه در جایی در اروپا گرد هم می‌آیند.» وی از ارائه جزئیات بیشتر درباره مکان دقیق مذاکرات خودداری کرد. این منبع، دلایل این جابه‌جایی را «ملاحظات لجستیکی» عنوان کرد و به مسیر طولانی بین واشنگتن دی‌سی و مسقط اشاره نمود.» قابل توجه آن‌که، پیش از مذاکرات عمان، ایران و آمریکا بر سر اینکه جلسه نخست باید در امارات متحده عربی برگزار شود یا خیر، اختلاف داشتند؛ امارتی که ظاهراً از سوی دولت ترامپ به عنوان مکان ترجیحی مطرح شده بود.
ابهام در اهداف سیاستی دولت ترامپ در قبال ایران در هفته‌های اخیر، باعث افزایش گمانه‌زنی‌های شدید شده است. در ۲۱ مارس، ویتکاف صراحتاً اعلام کرد که آمریکا به‌دنبال یک برنامه راستی‌آزمایی است تا از عدم انحراف برنامه هسته‌ای ایران به سمت اهداف نظامی اطمینان حاصل شود؛ ترتیبی که ایران پیش‌تر نیز نسبت به آن ابراز آمادگی کرده بود. اما این موضع ویتکاف با اظهارات سایر اعضای دولت آمریکا در تناقض است که خواهان برچیدن زیرساخت هسته‌ای ایران شده‌اند، موضوعی که برای جمهوری اسلامی خط قرمز محسوب می‌شود.
بحث زمان
در نامه‌ای که ترامپ ماه گذشته برای ایران ارسال کرده، به‌طور مشخص ضرب‌الاجلی دوماهه برای دستیابی به تفاهم مشخص شده است. هرچند برخی ناظران این موضع را چنین تفسیر می‌کنند که ایالات متحده الزاماً به‌دنبال دستیابی فوری به توافقی جامع نیست، بلکه شاید مسیر برای گام‌های میانی باز شده باشد تا فرصت بیشتری برای دیپلماسی فراهم شود.
در کنار این، زمان‌بندی دومی نیز وجود دارد که ایران و آمریکا باید به آن توجه داشته باشند: کشورهای اروپایی تا ماه اکتبر امسال فرصت دارند که از «مکانیزم ماشه» در توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ استفاده کنند یا آن را از دست بدهند. این مکانیسم برای بازگرداندن تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران در صورت عدم پایبندی طراحی شده است. تهران هشدار داده که در صورت استفاده از این بند، از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای خارج خواهد شد، اقدامی که ممکن است خود منجر به رویارویی نظامی شود.
اجرای مکانیزم ماشه فرآیندی ۹۰ روزه دارد، به این معنا که در صورت در نظر گرفتن این مسیر، باید از ماه ژوئن یا ژوئیه آغاز شود. در این شرایط، انتظار می‌رود که ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در هفته‌های آینده تعاملات خود را افزایش دهند؛ به‌ویژه آنکه آژانس تحت فشار اروپاست تا «گزارشی جامع» درباره برنامه هسته‌ای ایران تهیه کند، گامی که به‌طور گسترده‌ای به عنوان مقدمه‌ای برای فعال‌سازی مکانیزم ماشه شناخته می‌شود. از این رو، سفر مورد انتظار مدیرکل آژانس به ایران در اواخر ماه جاری، می‌تواند نقطه عطفی دیگر در پرونده هسته‌ای ایران باشد.