هشدار درباره چنارهای خطرناک شهر

فضای سبز شهری در عین زیبایی و اثرات اکولوژیکی و روانی بر زندگی شهروندان گاهی خطرات جانی و مالی نیز برای آنها به همراه دارد؛ خطراتی که با سقوط درختان یا شاخه‌ها و اجزای آنها بر روی عابران پیاده، ساختمان‌ها و خودروها تهدیدات جانی و مالی را به همراه دارد. متاسفانه در بسیاری از موارد نیز هیچ سازمان یا دستگاهی مسوولیت جبران خسارات وارده را به عهده نگرفته و شهروندان متضرر می‌شوند.
به گزارش ایسنا، علی جهانی در ادامه یادداشت خود در «اعتماد» نوشت: حال شرایطی را متصور شوید که عوامل جوی چون بارش برف یا توفان‌ها و بادهای شدید فشار مضاعفی را به درختان ناپایدار شهری وارد می‌آورد که این تهدیدات چند برابر خواهد شد و گاها جبران‌ناپذیر. در تعریف درختان خطرآفرین به درختان کاملا خشکیده یا در حال خشکیدن، اجزای خشکیده درختان زنده یا درختان زنده به‌شدت ناپایدار در محیط که می‌تواند ناشی از آسیب‌های ساختاری یا عوامل دیگر باشد اطلاق می‌شود و این درختان ریسک بالایی را در تهدید امنیت جانی شهروندان یا اموال آنها در محیط زیست شهری به همراه دارند.
از درختان کهنسال شهرهای ما که یادآور روزهای خوش طبیعت پاک در بسیاری از شهرهای کشور است می‌توان به درخت چنار اشاره کرد. مسلما چنارهای شهر ما میراث طبیعی شهر ما محسوب می‌شوند و ارزش یک درخت کهنسال چنار در عدد و رقم نمی‌گنجد. اما با درختانی که از بد روزگار و کهولت سن دچار آسیب شده‌اند چه باید کرد؟ اگرچه هرس کردن و سایر اقدامات نگهداری درختان از اصول پایه‌ای و اجرایی مدیریت فضای سبز شهری است اما هنوز مدل‌ها و روش‌های جامعی در شناسایی درختان خطرآفرین جهت بررسی و انجام اقدامات پیشگیرانه لازم ارایه نشده است.
در تحقیقاتی که در دانشکده محیط زیست سازمان حفاظت محیط زیست کشور انجام شده است بیش از ۴۰۰ درخت چنار خطرآفرین در شهرهای تهران و کرج شناسایی و مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. محققان معیارهایی را برای تشخیص درختان خطرآفرین مشخص کرده‌اند که می‌تواند راهنمای شهروندان در شناسایی، انجام اقدامات احتیاطی و گزارش وضعیت به سازمان‌های ذی‌ربط باشد. جالب است بدانیم چنارهایی که دارای عیوب ریشه و انحراف تنه از حالت عمودی هستند بیشترین شدت ریسک سقوط را دارند و بلافاصله باید مورد رسیدگی قرار گیرند و از خطرات جانی و مالی جبران‌ناپذیر آنها جلوگیری به عمل آید. این کار معمولا با هرس تاج و تغییر نقطه ثقل درخت و جهت فشارهای وارده یا استفاده از تیرک‌ها و کابل‌های نگهدارنده توسط متخصصان صورت می‌گیرد. همچنین درختانی که ابعاد تاج گسترده و بیش از اندازه معمول دارند، و تعداد شاخه‌های اصلی آنها زیاد است به‌شدت خطر از دست دادن تمام یا بخشی از تاج خود را دارند. چنین درختانی در فصول سرد سال که فشار برف و باد بیش از معمول است دچار شکستگی تاج و سقوط شاخه‌ها می‌شوند. از طرفی پوسیدگی درختان نیز به خطرات پیش رو می‌افزاید که طبق تحقیقات به عمل آمده مواد موثر پرکننده این درختان در داخل کشور تولید و به ثبت رسیده است. این مواد باعث استحکام درختان و جلوگیری از سرایت پوسیدگی به سایر بخش‌ها می‌شود و روی نمونه‌های از درختان چنار شهر کرج نیز آزمایش شده و نتایج مطلوبی را به همراه داشته است.
نکته مهم اینجاست که شناسایی درختان خطر آفرین در فصل شکوفایی درختان در بهار و تابستان و فقط توسط متخصصان امر باید صورت گیرد. در زمان مواجهه با خطر در فصل زمستان امکان شناسایی درختان خطر آفرین وجود نخواهد داشت لذا امروز نیازمند اقدامات کنترلی و پیشگیرانه مدیریت فضای سبز شهری و توجه ویژه شهروندان و مسوولان امر هستیم.