استراتژی ایران برای ایجاد جبهه‌ای متحد در منطقه

به گزارش مردم سالاری آنلاین، مذاکرات غیرمستقیم ایران و ایالات متحده در عمان که با حضور عباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان و استیو ویتکاف، فرستاده ویژه آمریکا، برگزار شد، نقطه عطفی در دیپلماسی منطقه‌ای ایران بود. عراقچی، که با تجربه‌ای نزدیک به چهار دهه در دیپلماسی و مذاکرات هسته‌ای، به‌عنوان چهره‌ای کلیدی در سیاست خارجی ایران شناخته می‌شود، پس از این مذاکرات وارد فاز دیپلماسی پویا و چندجانبه‌ای شد. او با انجام تماس‌های تلفنی با مقامات کشورهای خاورمیانه و سفر به روسیه، تلاش کرد تا ضمن شفاف‌سازی مواضع ایران، اجماع منطقه‌ای و بین‌المللی را در حمایت از مذاکرات تقویت کند.

دور اول مذاکرات عمان، که کارشناسان روابط بین الملل آن را «بسیار مثبت و سازنده» توصیف کردند، با هدف راستی‌آزمایی نیات آمریکا و بررسی امکان لغو بخشی از تحریم‌ها برگزار شد. عراقچی در این مذاکرات، که به‌صورت غیرمستقیم و با میانجی‌گری بدر البوسعیدی، وزیر خارجه عمان، پیش رفت، مواضع ایران را با تأکید بر حفظ برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز و رفع تحریم‌ها ارائه کردند. او پس از مذاکرات به رسانه ها گفت: «برخورد کوتاهی با هیئت آمریکایی داشتم، در حد سلام و علیک، که امری عادی در دیپلماسی است.» این اظهارات نشان‌دهنده رعایت نزاکت دیپلماتیک و در عین حال حفظ فاصله استراتژیک بود.

بلافاصله پس از مذاکرات، عراقچی دیپلماسی پسامذاکره‌ای خود را آغاز کرد. او با درک اهمیت هماهنگی با کشورهای منطقه و متحدان کلیدی مانند روسیه، تماس‌های تلفنی و سفرهایی را ترتیب داد تا نتایج مذاکرات را توضیح دهد و حمایت منطقه‌ای را جلب کند. این اقدامات، که در ادامه تشریح می‌شود، بخشی از استراتژی ایران برای جلوگیری از سوءتفاهم و تقویت جایگاه خود در مذاکرات آینده بود.

گفت‌وگوهای تلفنی با مقامات کشورهای خاورمیانه

عراقچی پس از مذاکرات عمان، تماس‌های تلفنی متعددی با وزرای خارجه کشورهای خاورمیانه برقرار کرد تا مواضع ایران را شفاف کند و از هرگونه برداشت نادرست جلوگیری نماید. این تماس‌ها، طیف گسترده ای از کشورها و مقامات را شامل می شد که در ادامه آن را بررسی کردیم:

عمان: بدر بن حمد البوسعیدی

عراقچی پیش از آغاز مذاکرات با البوسعیدی دیدار کرده بود، اما پس از مذاکرات نیز در ۲۳ فروردین ۱۴۰۴، تماس تلفنی دیگری با او داشت.  عراقچی در این گفت‌وگو از نقش میانجی‌گری عمان تشکر کرد و بر ادامه مذاکرات غیرمستقیم تأکید نمود. البوسعیدی نیز، فضای مذاکرات را «دوستانه» خواند و قول داد که عمان به تسهیل گفت‌وگوها ادامه دهد. این تماس، نشان‌دهنده اهمیت عمان به‌عنوان پل ارتباطی و حامی دیپلماسی ایران بود.

عربستان سعودی: فیصل بن فرحان

در ادامه، عراقچی با فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان، تماس گرفت. کانال سخنگوی وزرت خارجه گزارش داد که این گفت‌وگو بر «تحولات منطقه‌ای» و «تقویت روابط دوجانبه» متمرکز بود. عراقچی نتایج مذاکرات عمان را توضیح داد و اطمینان داد که ایران به دنبال توافقی است که ثبات منطقه را تقویت کند. بن فرحان نیز، طبق منابع سعودی نقل‌شده در «العربیه»، از مذاکرات استقبال کرد، اما خواستار «شفافیت در برنامه هسته‌ای ایران» شد. این تماس، در ادامه بهبود روابط ایران و عربستان پس از توافق ۲۰۲۳، گامی برای هماهنگی بیشتر بود.

قطر: محمد بن عبدالرحمن آل ثانی

عراقچی سپس با شیخ محمد بن عبدالرحمن، نخست‌وزیر و وزیر خارجه قطر، گفت‌وگو کرد. این تماس بر «همکاری‌های منطقه‌ای» و «حمایت قطر از دیپلماسی» تمرکز داشت. عراقچی بر تعهد ایران به مذاکرات مؤثر تأکید کرد و قطر را به‌عنوان شریکی کلیدی در منطقه ستود. آل ثانی نیز از آمادگی قطر برای حمایت از گفت‌وگوها سخن گفت. این تماس، با توجه به نقش قطر در میانجی‌گری‌های گذشته، اهمیت ویژه‌ای داشت.

ترکیه: هاکان فیدان

عراقچی همچنین با هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه، تماس گرفت. این گفت‌وگو به «تحولات سوریه» و «مذاکرات عمان» پرداخت. عراقچی توضیح داد که ایران به دنبال توافقی متوازن است و از ترکیه خواست تا از دیپلماسی حمایت کند. فیدان، طبق گزارش «آناتولی»، گفت که ترکیه از کاهش تنش استقبال می‌کند، اما نگران «پیامدهای منطقه‌ای» است. این تماس، با توجه به رقابت‌های ایران و ترکیه در سوریه، تلاشی برای کاهش سوءتفاهم بود.

امارات متحده عربی: عبدالله بن زاید

عراقچی در ادامه  با عبدالله بن زاید، وزیر خارجه امارات، گفت‌وگو کرد. این تماس بر «تقویت روابط اقتصادی» و «هماهنگی در مذاکرات» متمرکز بود. عراقچی از امارات خواست تا از فرصت مذاکرات برای ثبات منطقه حمایت کند. بن زاید نیز از دیپلماسی استقبال کرد، اما بر «رعایت تعهدات بین‌المللی» تأکید نمود. این گفت‌وگو نشان‌دهنده تلاش ایران برای جلب حمایت کشورهای خلیج فارس بود.

عراق: فؤاد حسین

عراقچی در ادامه با فؤاد حسین، وزیر خارجه عراق، تماس گرفت. عراقچی در این گفت‌وگو بر «هماهنگی در مسائل منطقه‌ای» و «حمایت عراق از مذاکرات» تمرکز داشت، تأکید کرد که توافق احتمالی به نفع همه همسایگان خواهد بود. حسین نیز از مذاکرات حمایت کرد و گفت که عراق آماده کمک به دیپلماسی است. این تماس، با توجه به روابط نزدیک ایران و عراق، کلیدی بود.

سفر به روسیه و جزئیات گفت‌وگوها

عراقچی سپس به مسکو سفر کرد تا با سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، دیدار کند. این سفر، که در راستای هماهنگی با یکی از متحدان اصلی کشورمان انجام شد، در آن عراقچی نتایج دور اول را توضیح داد و گفت که ایران به دنبال توافقی است که حقوقش را تضمین کند. لاوروف نیز طبق گزارش «اسپوتنیک»، از مذاکرات حمایت کرد و گفت: «دیپلماسی تنها راه‌حل است.»

این در حالی است که دو طرف درباره نهایی‌سازی معاهده ۲۰ ساله ایران و روسیه نیز بحث کردند.این معاهده شامل همکاری‌های اقتصادی و نظامی است، اما تعهدی برای حمایت نظامی در صورت درگیری با آمریکا ندارد. در ادامه عراقچی و لاوروف درباره سوریه و نقش ترکیه نیز گفت‌وگو کردند و عراقچی خواستار هماهنگی بیشتر شد تا از تنش جلوگیری شود. لاوروف نیز بر حفظ نفوذ روسیه در منطقه تأکید کرد.در همین حال عراقچی از روسیه خواست در صورت توافق، از لغو تحریم‌ها حمایت کند. دیدار دو ساعته در کرملین با حضور دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، پایان یافت و لاوروف قول همکاری در شورای امنیت داد.

اقدامات عراقچی در راستای سیاست همسایگی

اقدامات عراقچی، شامل تماس‌های تلفنی و سفر به روسیه، بخشی از سیاست همسایگی ایران بود که از دولت سیزدهم تقویت شد و در دولت پزشکیان ادامه یافت. این سیاست، که بر بهبود روابط با همسایگان و تقویت همکاری‌های منطقه‌ای تمرکز دارد، در دیپلماسی پسامذاکره‌ای عراقچی به‌وضوح دیده می‌شود.

تماس با عمان، به‌عنوان میانجی مذاکرات، نشان‌دهنده قدردانی ایران از نقش این کشور و تلاش برای حفظ حمایت آن بود. گفت‌وگو با عربستان و قطر، گامی برای جلوگیری از سوءتفاهم و جلب حمایت خلیج فارس بود. تماس با ترکیه، با وجود رقابت‌ها، تلاشی برای هماهنگی در مسائل حساسی مانند سوریه بود. گفت‌وگو با امارات و عراق نیز بر تقویت روابط اقتصادی و سیاسی متمرکز بود. از این رو در یک برآیند کلی، این اقدامات، نشان‌دهنده استراتژی ایران برای ایجاد جبهه‌ای متحد در منطقه است.

عراقچی با تجربه مذاکرات برجام و شناخت دقیق از دیپلماسی، توانست در مدت کوتاهی پس از مذاکرات عمان، شبکه‌ای از ارتباطات را فعال کند. او با انتخاب زمان‌بندی دقیق برای تماس‌ها و سفر، از هرگونه خلأ دیپلماتیک جلوگیری کرد. اظهاراتش در «واشنگتن‌پست» که مذاکرات را «انتخابی راهبردی» خواند، نشان‌دهنده هوشمندی او در ارائه تصویر مثبت از ایران بود. تماس‌هایش با کشورهای خلیج فارس، که اغلب با آمریکا روابط نزدیک دارند، پیامی به واشنگتن بود که ایران در انزوا نیست.

از این رو ناظران سیاسی معتقدند دیپلماسی پسامذاکره‌ای عباس عراقچی پس از دور اول مذاکرات عمان، شامل تماس‌های تلفنی با عمان، عربستان، قطر، ترکیه، امارات و عراق و سفر به روسیه، نمونه‌ای موفق از سیاست همسایگی ایران و در راستای همگرایی با دوستان و کاهش تنش با رقبا بود که نشان‌دهنده مهارت عراقچی در مدیریت بحران‌های دیپلماتیک است. این دیپلماسی زمینه را برای دور دوم مذاکرات آماده کرده تا بیشترین ظرفیت را برای دفاع از منافع ملی فراهم آورد.