تهدید شهر زنجان با ریزگردهای سرب و روی

با وجود اینکه مواد معدنی برای بقای بشر ضروری هستند، ‌ولی تهدید های ناشی از اثرات منفی استخراج اثرات مثبت آن را کمرنگ می­کند.
به گزارش مردم سالاری آنلاین، در دنیای مدرن امروزی تکنولوژی بدون توسعه ی صنایع و معادن در حد شعار باقی می­ماند و لیکن حلقه ی مفقوده ای که باعث می­شود تا خسارات این توسعه های خود محور به انسان باز گردد "توسعه ی پایدار" است. مفهومی که عملا برای هرگونه توسعه ای، ‌راهکاری صحیح،‌ منطقی و عملی ارائه می­دهد تا هم از معادن بهره برداری در حد توانِ محیط زیست انجام شود و هم محیط زیست و به تبع آن انسان آسیبی نبیند.
جانمایی صحیح برای هر صنعت و بهره برداری از معدن به عنوان کلیدی ترین اهرمِ توسعه ی پایدار است و این مهم جز با مطالعات پایه و ارزیابی مکانی که برای احداث صنایع در نظر گرفته شده ممکن نیست. علاوه بر جانمایی صحیح خودِ صنایع ، باید موضوع پسماند این صنایع و معادن را نیز در نظر گرفت و راهکارهایی برای دفع و امحای آن ها اندیشید. 
دو فلزی که از معدن زنجان استخراج می­شود دارای کاربردهای بسیای در صنایع هستند  از جمله : فلز روی عموما در آبکاری فلزات و همچنین ساخت آلیاژهای مختلف ،‌داروسازی ،‌ریخته گری تحت فشار با روی ، گالوانیزه کردن فولاد بکار می­رود ، و ‌فلز سرب نیز در سازه های ساختمانی، ‌لعاب سرامیک و لوله های انتقال دهنده ی آب و موارد بسیار زیاد دیگری به کار می­رود.
برخی از معادن ایران از جمله معدن سرب و روی  زنجان با مشکلات زیست محیطی عدیده ای از جمله مشکل دپوی پسماند روبرو هستند.  به گفته ی معاون محیط زیست استان زنجان در خصوص دپوی 5 میلیون تن  پسماند  "روی": "این حجم از کیک ها که حاوی فلزات سنگین هستند، ‌خطر آلودگی آب و هوا را در پی دارند. جهت باد غالب زنجان به ویژه در فصل  بهار جنوب غربی و درست به سمت شهر است که این وضعیت خطر انتشار آلودگی های پسماند های " روی " را بیشتر می­کند ."
این معضل دارای سه  جنبه ی خطرناک برای اثر فلزات سنگین بر مردم و زیستبوم است: 1 – در مورد اول خطر هجوم ریزگردهای سرب و روی به مناطق مسکونی شهر از طریق جابجایی هوا وجود دارد که به دلیل اینکه غلظت آنها زیاد است اثرات زیانبار آنها نیز حاد بوده و فقط محدود به اطراف منابع آلاینده نیز می­باشد. 2-  در مورد دوم سرب و روی در هوا پخش شده، ‌گسترش یافته و رقیق می­شوند  و در اثر به خودگیری ،‌انحلال ، ‌به هم پیوستگی ، ‌تغییرات فیزیکی و همچنین در اثر واکنش با یکدیگر یا با محیط،‌ تغییرات شیمیایی  یا فیزیکی  در آنها بوجود می­آید. این حالت منجر به ورود  این فلزات سنگین به خاک و آب  می­شود. 3- در مورد سوم  نیز آلاینده های هوا به سوی زمین بازمی­گردند و بر روی اشیا، ‌اجسام و ساختمان ها تثبیت می­شوند. در این وضعیت نیز این مواد اثرات نامطلوب خود را به جای گذاشته و باعث از بین رفتن بافت گیاهان و... می­شوند. در مورد اولین جنبه ی خطرناک دپوی این پسماندها بنظر می­رسد که مردم شهر با مشکلی جدی رو به رو هستند زیرا،‌ آلودگی هوا به این گونه فلزات و استنشاق و ته نشین شدن آنها در ریه ساکنان شهر سلامت افراد را به طور جدی در معرض خطر قرار می­دهد .
در صورت ورود آلاینده ی "روی" به بدن مسمومیت های حاد رخ می­دهد و در صورت ورود آلاینده ی سرب نیز، ‌منجر به ناهنجاری های عصبی کودکان ،‌ سرطان ، ‌کاهش وزن،‌ کند ذهنی، اختلال یادگیری، ‌تغییر شکل گلبول های قرمز، ‌چروک کلیه ، ‌اختلالات کروموزومی و ژنتیکی خواهد شد .
با توجه به تبعات جبران ناپذیری که این آلاینده ها بر روی جوامع انسانی بر جای می­گذارند ،‌ مردم زنجان در معرض خطری جدی قرار دارند علاوه بر اینکه پسماندها در جهت باد غالب منطقه دپو شده اند . حتی بعد از حذف پسماند از این منطقه ،‌ باید راهکاری برای حذف فلزات سنگین از خاک منطقه ارائه کرد که البته اصلاح خاک، پروژه ای زمان بر و گران است .
به طور کلی در راستای حفاظت از محیط زیست در معادن راهکارهای زیر بسیار اهمیت دارند :
 

1. وزارت صنعت، معدن و تجارت که عهده دار و مسئول پیشبرد سیاست ها و برنامه ریزی های دولت در بخش های صنعتی و معدنی کشور را بر عهده دارد صرفا نباید فقط در بخش بهره برداری خود را مسئول بداند بلکه  برای مدیریت پسماند های خطرناک هم باید طرح داشته باشد  و آن را به مرحله ی عملیاتی برساند .
   وضع مقررات سختگیرانه در جهت حفاظت از محیط زیست و رعایت ضوابط و استانداردها
   آموزش معدنکاران اعم از کارگران و مهندسان و تقویت مشارکت عمومی در حوزه ی محیط زیست
   کاشت کمربند سبز دور محوطه ی بهره برداری از معدن برای جلوگیری از گسترش حرکت ریزگردها و کم شدن آلودگی صوتی
   بهبود شاخص های زیست محیطی در این حوزه
   ارزیابی راهبردی و فعال کردن بخش های تحقیقاتی و علمی در بخش صنعت و معدن ضروری به نظر می­رسند .

  ‌در مورد بهره برداری از منابع طبیعی و بویژه معادن همواره  پیشگیری بهتر از درمان است و اگر تمام پروژه های صنایع با تدبیر و دور اندیشی علم حفاظت از محیط زیست همراه شود صدمات جبران ناپذیر انسانی و محیط به حداقل خواهد رسید.
گزارش : ساغر شمسی