اینترنت ماهواره‌ای، رویا یا واقعیت؟

اوایل اسفند ماه طرح کمیسیون تلفیق مجلس یازدهم جنجال برانگیز شد. طرحی که به گفته کارشناسان مختلف باعث «گران» شدن اینترنت می‌شد. در همان روزها هم گفته می‌شد که به زودی اینترنت‌های ماهواره‌ای از راه خواهد رسید و راه مجلس یازدهم در کنترل و محدود کردن فناوری (که بعدتر به طرح عجیب صیانت از فضای مجازی منتهی شد)، مانند محدودیت ویدئو و ماهواره محکوم به شکست خواهد شد.

 

البته طرح در نهایت توسط کمیسیون تلفیق مجلس به تصویب رسید و افزایش ۱۰ درصدی حق‌السهم دولت از اپراتورها قطعی شد. افزایش مالیاتی که به گفته وزیر ارتباطات ۱۰۰ درصد به گرانی اینترنت منجر می‌شد. با اینکه تحلیل‌ها نشان می‌داد که تصویب این قانون به زیان کاربران است و حتی مصوبه شورای عالی فضای مجازی در خصوص سهم ۲ درصدی اینترنت در سبد خانوار را زیر سوال می‌برد، اما مجلس در پی خلق عجایب خود، این مصوبه را نیز به تصویب رساند. بر این اساس، حق‌السهم پرداختی شرکت‌های اینترنتی از سال ۱۴۰۰، به میزان ۱۰ درصد افزایش خواهد یافت که سه هزار میلیارد تومان درآمد حاصل از این اقدام به «صداوسیما» برای «نظارت» بر محتوای فضای مجازی خواهد رسید. بخش دوم این پول به «مخابرات ایران» برای توسعه اینترنت خانگی برای «مقابله» و رقابت با «اینترنت ماهواره‌ای SpaceX» و بخش سوم این پول به تولید محتوا در فضای مجازی تخصیص خواهد یافت. همچنین بندی از این تبصره که قبلا در مجلس تصویب شده بود و بر اساس آن هرگونه افزایش قیمت اینترنت را ممنوع اعلام کرده بود، از مصوبه حذف شد. به نظر می‌رسد فشار تامین این ۳ هزار میلیارد تومان از جیب مردم خواهد بود. 

 

اما اینترنت ماهواره‌ای چیست که مجلس تا این حد مصرانه برای مقابله با آن بودجه در نظر گرفته؟ نگاهی به مصوبات اینترنتی مجلس یازدهم نشان می‌دهد که بهارستان نشینان این بار هم در ادامه مسیر مقابله با فناوری و البته محکوم به شکست در حال حرکت هستند. برای مثال مجلس مشخص نکرده که تولید محتوا در فضای مجازی به چه شکلی است و چه جزئیاتی دارد. صدا و سیما هم که برای نظارت بر تولید محتوای فضای مجازی انتخاب شده، به قدر کافی نشان از کج سلیقگی قانون‌گذاران در این زمینه دارد. چرا که صدا و سیما اگر می‌توانست ناظر تولید محتوا باشد امروز در وضعیتی با کمترین میزان مخاطب در طول تاریخ خود قرار نمی گرفت. یا شرکت مخابرات ایران چگونه قرار است با اینترنت ماهواره ای spaceX مقابله کند؟ یا چه طرحی برای مقابله با اینترنت ماهواره‌ای وجود دارد؟

 

شرکت اسپیس ایکس قرار است اینترنت ماهواره‌ای ارائه کند و برای این منظور ماهواره‌های اینترنت فضایی استارلینک را به مدار زمین فرستاده است که این ماهواره‌ها در مدار ۵۵۰ کیلومتری زمین قرار می‌گیرند. تا کنون بیش از هزار ماهواره استارلینک در مدار قرار گرفته‌اند و خدمات رسانی این اینترنت با سرعتی در حدود ۱۳۰ مگابیت در ثانیه حتی در مناطق قطبی زمین در دسترس خواهد بود. 

در اول راه بیشتر نمایندگی‌های تجهیزات ماهواره‌ای دوبی شروع به ثبت سفارش کرده و به زودی پک spaceX روانه بازار ایران می‌شود. البته این با تصاویری که این روزها در شبکه های اجتماعی دست به دست می‌شود تفاوت دارد. در واقع باید انتظار داشت افرادی که از دبی و کردستان عراق تجهیزات ماهواره ای وارد می‌کنند، در سال آینده تمرکز اصلی خود را روی واردات پک اینترنت SpaceX متمرکز کنند. فعلا قیمت پک کامل $500 + شارژ ماهیانه 100 دلار است که با احتساب دلار 25 هزار تومانی، بیش از 12 میلیون تومان برای خرید پک هزینه برمی‌دارد. شارژ ماهیانه هم فعلا دو و نیم میلیون برآورد می‌شود. البته با در نظر گرفتن اینکه هر ساختمان با تهیه یک پک اینترنت ماهواره ای SpaceX و استفاده ساکنین بصورت wifi با سرعتی 100 برابر اینترنت موجود در ایران (هر modemRouter شرکت spaceX قابلیت اتصال ۲۰۰یوزر به صورت wifi را دارد) این مشکل هم حل خواهد شد. البته نکته اینجاست که پک به احتمال خیلی زیاد به قیمت اصلی به دست ما نخواهد رسید. علاوه بر اینکه مساله اصلی نحوه شارژ این اینترنت است. حتی فناوری به کار رفته در این سرویس اینترنتی به قدری پیشرفته است که قابل پارازیت و ردیابی هم نیست. اما این همه واقعیت نیست.

 

این درست است که اینترنت ماهواره‌ای خیلی خوب است و قابل ردیابی هم نیست، اما نکاتی هست که معمولا در هیجان "اینترنت بدون فیلتر" به آن توجه نمی‌شود. آرش کریم بیگی مدیرعامل شاتل موبایل و از مخالفین طرح صیانت از فضای مجازی می‌گوید: «به دروغ از استارلینک و اینترنت ماهواره‌ای برای دولتی‌ها لولو و با ایجاد ترس از آن، نان‌دانی درست نکنید لطفا! ارائه خدمات مخابراتی ماهواره‌ای بر روی هر کشوری طبق مقررات ITU (که ایران و آمریکا عضو آن هستند) و معاهدات بین‌المللی، مستلزم اعطای مجوز توسط رگولاتوری هر کشور است». «گوئین شاتول»، مدیر ارشد اسپیس ایکس هم پیش از این گفته بود: «ما به دنبال کارهای رگولاتوری در هر کشور می‌رویم و از آن‌ها برای ارائه سرویس‌های ارتباطی مجوز می‌گیریم.» نکته ای که البته مورد تایید «ایلان ماسک» صاحب این شرکت هم تایید شد: «به زودی ارتباطات جهانی در همه جا جز قطب‌های کره زمین برقرار خواهد بود. اسپیس ایکس بیش از ۱۵۰۰ ماهواره مستقر کرده و در بیش از ۱۰ کشور فعال است که البته برای دیگر کشورها، پس از راه‌اندازی، به دریافت مجوز فعالیت از رگولاتوری در آن کشورها نیازمند است. نباید استارلینک را به عنوان رقیبی برای خدمات مشابه موجود دانست. استارلینک را به عنوان سرویسی در نظربگیرید که می‌تواند تأمین نیاز مشتری‌ در مناطقی دورافتاده را به عهده بگیرد و کمبودهای ۵ جی و فیبر نوری را در این نقاط پوشش دهد.»

یعنی اسپیس ایکس خیلی واضح اعلام می‌کند که قصد ارائه اینترنت ماهواره‌ای بدون اجازه‌ی دولت‌ها را ندارد. البته این نکته کاملا منطقی است. چرا که در صورت تخطی از قوانین بین‌المللی این شرکت باید با غولی مانند چین، یا روسیه یا کشورهای دیگر هم روبرو شود که طبعا علاقه‌ای به آن نخواهد داشت. شاید فعلا محتمل‌ترین سناریو برای ارائه سرویس در چنین کشورهایی، فروش پهنای باند ارائه دهندگان خدمات اینترنتی در کشورهاست تا آن‌ها پس از اعمال کردن قوانین و محدودیت‌ها، اینترنت ماهواره‌ای استارلینک را از طریق روش‌های متداول مثل اینترنت موبایل،DSL یا فیبر نوری به کاربر برسانند. این یعنی استارلینک برای این کشورها نقش ستون فقرات اینترنت (چیزی شبیه کابل‌های اینترنت زیر اقیانوس) را بازی می‌کند. حالتی کاملا خدماتی، بدون ایجاد تنش و البته درآمدزایی برای پروژه‌های بزرگ‌تر ایلان ماسک، یعنی سفر و زندگی در مریخ، اما در جهان سیاسی شده هم هیچ چیز بعید نیست.
موسی حسن وند