یک چهارم آبِ آشامیدنیِ تولیدشده در کشور تلف می‌شود

دسترسی به آبِ سالم و بهداشتی جزءِ حقوقِ بشر و از وظایف حکومتها است. در کشورِ ما کمبودِ منابعِ آب با کیفیتی درخور از یک‌سو، و سوءِ مدیریتها از سویی دیگر، این موضوع را امری چالش‌برانگیز کرده است.
به گزارشِ «مردم‌سالاری آنلاین»، آب در زنجیره‌ی ارزش‌افزوده‌ی اقتصادی نقشی مهم دارد و تأمینِ هزینه‌های آن نقشی مهم در دیگر عرصه‌ها همچون سیاسی، اجتماعی و ... بازی می‌کند. به دنباله، نگاهی به وضعِ کنونیِ مصرفِ آبِ آشامیدنی در کشور برپایه‌ی گزارشِ مرکزِ پژوشهای مجلس از «بررسیِ آخرین وضعیتِ آبِ شربِ در کشور» می‌اندازیم.
 
تا پایانِ سالِ ۱۳۹۶، ۱۱۶۷ شهر و ۳۵ هزار و ۳۶۱ روستا در پوششِ شبکه‌ی آبِ آشامیدنی بوده‌اند که این برابر با ۹۹/۴۶ درصد از جمعیتِ شهری و ۸۵/۲۹ درصد از جمعیتِ روستاییِ کشور است.
نمودارِ زیر اندازه‌ی تولید و فروشِ آبِ شهری را نشان می‌دهد که شرکتهای آب و فاضلاب در سالِ ۹۶ داشته‌اند: 
برپایه‌ی این نمودار، اندازه‌ی تولیدِ آبِ آشامیدنیِ شهری در سالِ ۹۶ پیرامونِ ۶/۲ میلیارد مترِ مکعب و فروش ۴/۶ میلیارد مترِ مکعب است. میانِ تولید و فروش ۱/۶ میلیارد مترِ مکعب تفاوت است که سهمِ آبِ به حساب نیامده به شمار می‌آید و برابر با ۲۵ درصدِ کلِ آبِ تولید شده‌ی شرکتهای آب و فاضلابِ شهری است.
در میانِ شرکتهای آب و فاضلابِ شهری بیشترین اندازه‌ی تولید و فروش را شرکتِ آب و فاضلابِ استان تهران و کمترین را شرکتِ آب و فاضلابِ استانِ کهگیلویه و بویراحمد دارد. بیشترین سهمِ آبِ به شمار نیامده به تولید نیز ازآنِ استانهای خوزستان و کرمانشاه با حدودِ ۴۰ درصد و کمترین نیز ازآنِ استانهای یزد و اصفهان با حدودِ ۱۶ درصد است.
اندازه‌ی تولید و فروشِ آبِ شرکتهای آب و فاضلابِ روستایی نیز در سالِ ۹۶ به ترتیب برابر با ۱/۴۴ و /۹۸ میلیارد مترِ مکعب بوده است. در اینجا نیز اندازه‌ی آبِ به شمار نیامده برابر با /۴۶ میلیارد مترِ مکعب، معادلِ ۳۲ درصدِ کلِ آبِ تولید شده‌ی این شرکتها، است.
نمودارِ زیر، سرانه‌ی تولید و فروشِ آبِ آشامیدنیِ شهری و روستایی را در سالِ ۹۶ نشان می‌دهد: در اینجا بایسته می‌نماید که نگاهی به مسئله‌ی آبِ به حساب نیامده در کشور بیندازیم.
آبِ به شمار نیامده تفاوتِ میانِ حجمِ آبی که به شبکه‌ وارد می‌شود و حجمِ آبی که به مصرفِ مجاز می‌رسد است. در این میان، حجمِ آبِ خروجیِ اندازه‌گیری‌شده‌ی مجاز، میزانِ اندازه‌گیری شده توسطِ کنتورهای مشترکان و کنتورهای خروجیِ منطقه (جدا از پرداخت یا پرداخت نکردنِ آب‌بهای مصرف‌شده) است.
آبِ به شمار نیامده دو منشاء دارد:
یکی، ناشی از هدررفتِ فیزیکیِ آب از شبکه‌ی توزیع و انشعاباتِ مشترکان است. در این هدررفت، بخشی از آبِ تولیدشده به دستِ مصرف‌کننده نمی‌رسد و هزینه‌ی آن نیز گرفته نمی‌شود.
منشاء دیگرِ آبِ به شمار نیامده، غیرِ فیزیکی یا هدررفتِ ظاهری است که به علتِ خطای انسانی، خطای ابزارِ اندازه‌گیری و یا خطای مدیریت و راهبریِ سامانه است.
بدبختانه اندازه‌ی هدررفت یا تلفاتِ آبِ به شمار نیامده در کشور به هیچ روی مناسب نیست و میانگین آن برابر با ۲۵ درصدِ آب تولیدشده است: گفتنی است در حالی ۲۵ درصدِ آبِ تولیدشده تلف می‌شود که استانده‌های جهانی در این زمینه بیشینه ۱۰ درصد است. همچنین ارزشِ ریالیِ کلِ آبِ به شمار نیامده، برپایه‌ی آب‌بهای سالِ ۹۲، هر سال پیرامونِ ۵۳۱۳ میلیارد ریال است.
شاخصِ دبیِ آبِ به شمار نیامده به ازای واحدِ طولِ خطِ اصلی برابرِ ۱۱۳۶ لیتر در ساعت بر کیلومتر، و شاخصِ دبیِ آبِ به شمار نیامده به ازای هر مشترک برابر با ۱۱ لیتر در ساعت بر مشترک است. با در نظر آوردنِ استانده‌ی میانگینِ مصرفِ سرانه‌ی خانگی به اندازه‌ی ۷۵ تا ۱۵۰ لیتر به ازای هر تن در شبانه‌روز، اندازه‌ی این شاخصها بیانگر آن است که اندازه‌ی آبِ به شمار نیامده به ازای هر مشترک در بسیاری از شهرها می‌تواند نیازهای خانوارهایی بسیار را برآورده سازد.
کنون، با توجه به اوضاعِ وخیمِ آبیِ کشور باید تا دیرتر نشده است جلوی این تلفاتِ عظیمِ آب را گرفت و با بهبودِ شبکه‌های توزیعِ آبِ شهری و روستایی و کاهشِ آبِ به شمار نیامده، گامی بلند در این راستا و بهبودِ اوضاع برداشت.