جنبه‌های استراتژیک و اجتماعی توسعه بندر چابهار

در قالب اولین سفر استانی رئیس جمهور در دولت دوازدهم، امروز (یکشنبه 12 آذر) فاز نخست بندر شهید بهشتی چابهار افتتاح شد. این بندر بخشی اساسی از کریدور بین‌المللی 7 هزار و 200 کیلومتری شمال-جنوب و در واقع مهم‌ترین ابزار در تبدیل این کریدور به یک مسیر ترانزیتی بسیار استراتژیک در دنیاست. بندر شهید بهشتی چابهار برای ایران اهمیتی حیاتی دارد و به تنهایی می‌تواند ایران را به یک هاب ترانزیتی بسیار مهم در دنیا تبدیل کند. اما اهمیت افتتاح فاز نخست این بندر برای ایران، بسیار بیشتر از این است!
به گزارش مردم‌سالاری آنلاین، ظرفیت بندر شهید بهشتی چابهار در فاز نخست هشت و نیم میلیون تن در سال است و برای ساخت و تجهیز این طرح، یک میلیارد دلار سرمایه‌گذاری صورت گرفته است. قرار است با تکمیل 5 فاز توسعه، ظرفیت این بندر به 77 میلیون تن در سال برسد که هدف بسیار بلندپروازنه‌ای محسوب می‌شود. در صورت تحقق این امر، بندر چابهار به یکی از مهم‌ترین بنادر ترانزیتی در دنیا تبدیل خواهد شد. فرصت‌های اقتصادی ناشی از توسعه بندر چابهار در صورتی که به مرور زمان انباشت شود، ایران را در خارج از خلیج فارس به یک ابزار ژئواستراتژیک و ژئوپلیتیک مهم تجهیز می‌کند و به نوعی بازدارندگی اقتصادی کشور را به شدت تقویت می‌کند.
این بندر یکی از مهم‌ترین بخش‌های کریدور بین‌المللی شمال-جنوب است. کشورهای آسیای مرکزی و همچنین افغانستان محصور در خشکی هستند و از طرف دیگر هند یک اقتصاد صادرکننده کالا است که منافع بسیاری در بازار این کشورها دارد. توسعه بندر شهید بهشتی چابهار، هزینه دسترسی به بازار کشورهایی نظیر افغانستان، آذربایجان، روسیه، ترکمنستان، قزاقستان، اوکراین و غیره را به شدت کاهش می‌دهد و این یک فرصت استثنائی برای ایران است تا خود را در کانون یک کریدور ترانزیتی بسیار مهم قرار دهد. علاوه بر این، چین نیز که بزرگ‌ترین اقتصاد صادرکننده کالا در دنیا است با استفاده از این بندر می‌تواند هزینه حمل و نقل کالاهای صادراتی خود به آسیای میانه را کاهش دهد. چین تاکنون سعی کرده است با سرمایه‌گذاری در بندر گوادر پاکستان، امنیت ترانزیتی خود را بهبود بخشد اما با توجه به بی‌ثباتی و ناآرامی‌های موجود در پاکستان، به نظر می‌رسد بندر چابهار گزینه بسیار بهتری نسبت به بندر گوادر پاکستان برای چینی‌ها نیز باشد. در کل، کریدور بین‌المللی شمال-جنوب که رویای افزایش ارتباط تجاری جنوب آسیا، ایران، روسیه، آسیای مرکزی و اروپا را در سر می‌پروراند نمی‌تواند بدون توسعه بندر چابهار، به یک مسیر ترانزیتی مهم تبدیل شود.
از این گذشته، توسعه بندر چابهار که بخشی از برنامه گسترده‌تر توسعه سواحل مکران است، در شرایط توسعه نایافتگی استان سیستان و بلوچستان یک ضرورت اجتماعی نیز محسوب می‌شود. مناطق واقع شده در سواحل مکران از قافله توسعه عقب مانده‌اند و حق مردم ساکن در این مناطق است که اشتغال و توسعه پایدار را تجربه کنند و بتوانند از مزایای توسعه اقتصادی توأم با رفاه اجتماعی برخوردار شوند. توسعه بندر چابهار باید لزوماً با ایجاد جاده‌های مناسب ترانزیتی، خطوط ریلی مدرن و پیشرفته، فرودگاه‌های بزرگ و شهرک‌های صنعتی جهت تولید کالاهایی نظیر محصولات پتروشیمی (برای صادرات آن‌ها به بازار جذاب هند) همراه باشد. در صورتی که این زیرساخت‌ها در استان سیستان و بلوچستان ایجاد نشود، توسعه بندر چابهار به تنهایی تأثیر چندانی در افزایش اهمیت ترانزیتی کشور نخواهد داشت. عقب‌افتادگی و توسعه‌نایافتگی در بخش‌هایی از یک کشور همواره یک تهدید جدی برای امنیت ملی آن کشور است. توسعه بندر چابهار و همزمان با آن توسعه و آبادانی سواحل مکران، می‌تواند این تهدید را به یک فرصت مهم برای کشور تبدیل کند.
در قالب توسعه و آبادانی سواحل مکران، قرار است منطقه آزاد چابهار به سومین قطب پتروشیمی کشور تبدیل شود. طبق برنامه‌ریزی‌ها، شهرک پتروشیمی مکران در منطقه آزاد چابهار، محل استقرار ۱۸ واحد بالادستی پتروشیمی و ۳۰ واحد پایین‌دستی خواهد بود. قرار است در برنامه‌ای ۱۰ ساله، حجم تولیدات از این شهرک پتروشیمی به ۲۵ میلیون تن در سال برسد. در سال‌های گذشته و در دولت یازدهم و دوازدهم، روند پیشرفت توسعه بندر شهید بهشتی چابهار شدت گرفت. پیشرفت فیزیکی این پروژه از سال 86 تا 92 حدود 30 درصد بود ولی با روی کار آمدن دولت روحانی از سال 92 سرمایه‌گذاری در این بندر افزایش یافت و در سال 95، بیشترین میزان رشد سالانه، یعنی رشد 15 درصدی حاصل شد. باید امیدوار بود با جذب سرمایه کافی، سایر بخش‌های پروژه توسعه سواحل مکران نیز با سرعت بیشتری دنبال شود تا مردم محروم استان شرقی کشور طعم رفاه اجتماعی و توسعه پایدار را هرچه زودتر بچشند.