چالش‌های تمدید قرارداد گازی 25 ساله با ترکیه

گروه اقتصادی – عباس قاری: ایران دومین ذخایر غنی گاز جهان را دارد اما به دلیل مصرف بالای داخلی و عدم توسعه کافی میادین گازی، حضور فعالی در بازارهای جهانی گاز ندارد. در چنین شرایطی، مدتهاست درباره تمدید قرارداد صادرات گاز ایران به ترکیه سخن گفته می‌شود. در آخرین اظهارنظر، سیدابراهیم رئیسی رئیس جمهور در دیدار دوجانبه با رئیس جمهور ترکیه در تهران، درباره تمدید قرارداد انتقال گاز که ۲۵ سال قبل مطرح بود، گفت: امروز این موضوع مورد تاکید قرار گرفت تا این قرارداد تمدید شود و شکل وسیع تری به خود بگیرد.قرارداد صادرات گاز ایران به ترکیه، قراردادی ۲۵ ساله بود که از بهمن ۱۳۸۰ آغاز شده و تا سال ۱۴۰۴ (۲۰۲۵ میلادی) ادامه دارد و در این مدت ایران باید سالانه ۱۰ میلیارد متر مکعب گاز به ترکیه صادر کند.
به گزارش مردم سالاری آنلاین ،صادرات گاز ایران به ترکیه سهم قابل توجهی در تامین انرژی این کشور دارد. گاز ایران از طریق خط لوله ۲۵۷۷ کیلومتری از طریق تبریز، به آنکارا ارسال می‌شود. از بیست سال پیش تاکنون، ایران در صادرات گاز، حضور موفقی نداشته است. از ی سو توسعه میادین گازی داخلی به دلیل تحریم، دچار چالش شد و از سوی دیگر گازرسانی گسترده به نقاط مختلف کشور و افزایش بی رویه مصرف گاز، بویژه به دلیل عدم بهینه سازی مصرف و فرهنگ غلط مصرف گاز در کشور و همچنین عدم رعایت استانداردهای مصرف در حوزه‌های ساختمان سازی و عایق بندی علیرغم تاکید قوانین، موجب شده تراز گازی ایران مثبت نباشد و حتی در فصول سرد سال با کمبودهایی مواجه شویم. به جز ترکیه، تنها عراق مشتری پایدار گاز ایران است.
افزایش مصرف گاز در داخل کشور در مقاطعی موجب کاهش صادرات به کشورهای ترکیه و عراق شده است بطوریکه نیروگاههای عراق در تابستان سال گذشته به دلیل کمبود گاز دریافتی از ایران دچار اختلال شدند و اعتراضاتی در عراق به دلیل قطع گسترده برق صورت گرفت. صادرات گاز ایران به ترکیه هم در مقاطعی کاهش یافته بود که اعتراض ترکیه را در بر داشت.از سوی دیگر ایران از هر دو طرف عراق و ترکیه با چالش‌هایی درباره فروشندگان جدید برق و گاز به این دو کشور مواجه شده است که بازار صادراتی ایران را در دچار چالش خواهد کرد. عراق، قراردادهایی برای تامین برق موردنیاز خود از طریق عربستان و کویت منعقد کرده و از آنجا که مهمترین نیاز عراق به گاز ایران، استفاده از آن در نیروگاههاست، ممکن است شاهد کاهش نیاز این کشور به گاز ایران باشیم.
ترکیه هم فروشندگان جدید گاز را پیش روی خود می‌بیند؛ فروشندگانی که می‌توانند پایداری صادرات گاز به ترکیه را بیش از ایران تضمین کنند و این چالش بزرگی پیش روی تمدید قرارداد صادرات گاز ایران به ترکیه است. هم اکنون کشور‌هایی مانند آذربایجان، روسیه و ترکمنستان به جمع عرضه کنندگان گاز به کشور ترکیه پیوسته اند و کار برای ایران دشوار شده است.در چنین شرایطی طبیعی است که تمدید قرارداد گازی با ترکیه به یکی از مهمترین اولویتهای دولت تبدیل شود. از دست دادن یک مشتری پایدار گاز، در شرایطی که تحریم هم نمی‌تواند مانع از صادرات گاز ایران به ترکیه شود و این منبع درآمد ارزی کشور را به خطر بیندازد، به هیچ وجه اتفاق خوبی برای ایران نخواهد بود.
ضمن اینکه مذاکرات مربوط به تمدید اینگونه قراردادهای بلندمدت، از چند سال قبل از پایان مهلت قراردادف شروع می‌شود.
خریداران گاز در دنیا به سمت قراردادهای کوتاه مدت حرکت کرده اند اما برای ترکیه که همسایه ایران است و خط لوله برای دریافت گاز ایران را هم دارد، بهترین گزینه، تمدید قرارداد با ایران است. در این میان آنچه حایز اهمیت است، تمدید این قرارداد به میزانی بیشتر از قبل است تا ایران بتواند، هم میزان بیشتری از گاز موردنیاز ترکیه را تامین کند و جای پای خود را در این کشور محکمتر کند و هم درآمد بیشتری از طریق صادرات گاز کسب کند. ما این امر علاوه بر مذاکرات مستمر توسط مذاکره کنندگان توانمند، مستلزم افزایش تولید گاز کشور و مثبت تر شدن تراز گازی کشور است که این امر نیز بدون لغو تحریم و جذب سرمایه گذاری و فناوری خارجی برای توسعه میادین گازی، با دشواری فراوانی همراه خواهد بود.امضای تفاهمنامه‌های گازی اخیز با گازپروم روسیه در تهران نیز نمی‌تواند کمک چندانی کند چراکه روسیه، خود از رقبای ایران در بازار گاز منطقه است و قطعا تمایلی به افزایش تولید گاز ایران نخواهد داشت.