ابهامات وعده دو برابر شدن یارانه نقدی

گروه سیاسی-خاطره میرزا: دو روز پس از حواشی سخنان جدید محسن رضایی که مغایر با موضع رسمی دولت بود، حالا او دوباره به موضوع وعده ای که برای آذرماه بود بازگشته و گفته این وعده دی ماه تحقق می یابد: دوبرابر شدن یارانه نقدی!
محسن رضایی معاون اقتصادی رئیس‌جمهور گفته بود «نرخ ارز در سال‌های آینده با به سرانجام رسیدن مذاکرات و برداشتن تحریم‌ها به ثبات خواهد رسید.» این موضوع با انتقاداتی همراه شد چراکه سخن او را مغایر با موضع رسمی دولت رئیسی می دانستند. رئیسی بارها گفته اقتصاد را به تحریم گره نمی زنیم. با این حال، محسن رضایی به حواشی پاسخ داد و با اشاره به اینکه مسیر دولت در تکیه بر ظرفیت‌های داخلی و رفع تحریم های داخلی است، تأکید کرد: سیاست ما با تحریف اظهارات تغییر نمی‌کند و اقتصاد این دولت شرطی نیست. رضایی در شرایطی مدعی تحریف در اظهاراتش شد که فیلم سخنان او نشان می دهد برداشت منتقدان از سخنانش صحیح بود و حتی این سخنان توسط خبرگزاری دولت – ایرنا – نیز پوشش داده شد. البته این نخستین بار نبود که سخنان محسن رضایی در این دولت دچار حاشیه شد. او چندی پیش نیز وعده داد آذرماه یک خبر خوش اقتصادی اعلام می شود. اوایل آذرماه شایعه شد داماد محسن رضایی به عنوان مدیرعامل بانک شهر انتخاب می شود و عده ای در شبکه های اجتماعی به طنز و کنایه نوشتند منظور رضایی از خبر خوش آذرماه، همین بوده است! اما درست یک روز مانده به پایان آذرماه که رسانه ها در انتظار اعلام خبر خوش رضایی بودند، او در مصاحبه ای اعلام کرد یارانه ها دو برابر می شود. او بدون اشاره به وعده خود برای آذرماه گفت: «قرار بود از آذرماه رقم یارانه‌ها ۲ برابر شود، اما به علت مشکلاتی که در تهیه بن کارت ایجاد شد این روند به دی ماه منتقل شد. طبق پیش‌بینی‌ها و برآورد‌ها به طور مثال یک خانوار چهار نفره رقمی معادل ۸۰۰ هزار تومان نقد و کالا به عنوان یارانه دریافت خواهند کرد.»
سخنان محسن رضایی البته ابهامات فراوانی دارد. از یک سو دولت لایحه بودجه را بدون تغییر در میزان یارانه ها به مجلس شورای اسلامی ارائه داده است. در واقع برای سال آینده در مجموع بیش از ۷۳ هزار میلیارد تومان برای یارانه نقدی ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومانی و همچنین یارانه معیشتی مربوط به بنزین پیش بینی شده است که تغییری نسبت به گذشته ندارد و نشان دهنده افزایش مبلغ یارانه نیست. در چنین شرایط مشخص نیست وعده دو برابر شدن یارانه نقدی، آن هم از ماه آینده، با چه چشم اندازی مطرح شده است و منبع تامین این مبلغ چیست.  تامین این میزان یارانه که بار مالی سنگینی بر دوش دولت خواهد گذاشت، در شرایط کنونی که در لایحه بودجه سال آینده، تغییری در میزان یارانه ها داده نشده است، عملا بدون حذف دهک های پردرآمد از دریافت یارانه، راهکاری ندارد. در واقع باید یارانه اقشاری حذف شود تا یارانه اقشاری دیگر اضافه شود. نشانه های اولیه این وعده، در سخنان هفته گذشته رئیس جمهور نیز آشکار بود که وعده حذف فقر مطلق را داده بود. گویا با عنایت به چنین طرحی در دولت، چنین وعده ای مطرح شده است. در واقع یارانه ۸۰۰ هزار تومانی می تواند تحقق این وعده را تسهیل کند؛ هرچند با عنایت رشد افسارگسیخته تورم، اثر آن چندان قوی نخواهد بود.
از سوی دیگر، مخص نیست رقم دقیق این یارانه چقدر است. اگر آنگونه که محسن رضایی اعلام کرده یارانه نقدی دو برابر شود، به معنای این است که خانواده چهار نفره ای که قرار است به گفته معاون اقتصادی رییس جمهور حدود ۸۰۰ هزار تومان در ماه دریافت کند، چهارصد هزار تومان یارانه نقدی و چهارصد هزار تومان کالا در قالب بن کارت دریافت خواهد کرد. اما همین رقم هم حدودی است و آنگونه که محسن رضایی گفته، صرفا برآورد شده که این میزان باشد. همین برآورد نشان می دهد هنوز بررسی دقیقی درباره افزایش یارانه ها صورت نگرفته و در این صورت چندان عجیب نیست که برای تامین منابع مالی آن در بودجه سال آینده هم چاره اندیشی نشده است. در واقع به نظر می رسد نزدیک شدن به پایان آذرماه موجب شده معاون اقتصادی رییس جمهوری برای آنکه به خلف وعده متهم نشود، خبر خوش خود را اعلام کند تا بعدا درباره منابع تامین مالی این افزایش یارانه ها بررسی کنند!
نکته مهم دیگر این است که مشخص نیست بن کارت چگونه در اختیار مردم قرار می گیرد و چگونه می توان آن را هزینه کرد. این که یک خانواده چهار نفره حدود چهارصد هزار تومان بن کارت در ماه خواهد داشت، صرفا ظاهر موضوع است. این که بن کارت چگونه در اختیار مردم قرار می گیرد، مردم چگونه می توانند از آن استفاده کنند و چه کالاهایی مشمول آن می شود، از جمله ابهامات این موضوع است. ضمن اینکه همگان به یاد دارند در سالهای گذشته، هر بار صحبت از اعطای بن کارت یا یارانه غیرنقدی شد چه ازدحام و صفهایی برای تبدیل آن به کالا ایجاد شد و کالاهایی هم که در اختیار مردم قرار گرفت عمدتا از کیفیت مطلوب برخوردار نبود. طبیعتا تکرار آن تجربه، خوشایند هیچکس نخواهد بود.
در مجموع به نظر می رسد دولت ابراهیم رئیسی هم مانند دولت حسن روحانی، هیچ برنامه دقیقی برای تعیین تکلیف یارانه نقدی ندارد و قصد دارد با آزمون و خطا پیش برود. آزمون و خطایی که نه تنها سودی به حال مردم ندارد بلکه فشارهای وارده بر گرده اقتصاد کشور را بیشتر خواهد کرد.