دستاوردسازی برای دولت بی دستاورد!

درحالیکه بیش از یکصد روز از آغاز به کار دولت ابراهیم رئیسی می گذرد، نه تنها هیچ گشایشی ولو به طور نسبی در وضعیت معیشت مردم ایجاد نشده، بلکه وعده های بزرگ رئیس جمهور و سایر دولتمردان هم رنگ باخته است. نمود بارز این وعده ها، وعده بهبود اوضاع بورس تنها با یک دستور و وعده رفع مشکلات اقتصادی مردم بدون رفع تحریم بود که غیرعملی بودن اولی با سقوط مداوم شاخص ها آشکار شد و بی معنا بودن دومی هم با آغاز مذاکرات توسط شخصیتهایی که منتقد برجام و مذاکره بودند مشخص شد.
حالا که در پایان صد روز دولت رئیسی، مردم گشایشی نمی بینند، دستاوردسازی برای دولت در دستور کار قرار گرفته است؛ به گونه ای که رسانه های حامی دولت، سفرهای استانی دولت را نیز به عنوان یک دستاورد به مردم قالب می کنند؛ درحالیکه آنچه مهم است، تاثیرات این دستاوردها در زندگی مردم است که تاکنون نمودی نداشته است. به همین دلیل است که قرارداد کوچک و معمولی سوآپ گازی بین ترکمنستان، ایران و جمهوری آذربایجان به عنوان یک دستاورد مهم در دولت رئیسی مورد توجه قرار گرفته است بطوریکه روزنامه کیهان تیتر زده: " معامله 2 میلیارد متر مکعبی گاز بدون FATF و برجام". کیهان نوشته: "انعقاد قرارداد سوآپ گازی آن هم در آستانه دور جدید مذاکرات برجامی، علاوه بر اینکه دست ایران را در گفت‌وگوها پر می‌کند، این پیام مهم را به همراه دارد که اداره کشور با تکیه بر توان داخل و با دیپلماسی فعال متکی بر محیط همسایگی امکان‌پذیر است و نیازی به دادن امتیازات یکطرفه به کشورهای سلطه طلب نیست. همچنین شکوفا شدن ظرفیت سازمان اکو مدت کوتاهی پس از دائمی شدن عضویت کشورمان در پیمان راهبردی شانگهای، اثبات کرد ادعای مسئولان قبل و رسانه‌های حامی آنها درباره حیاتی بودن مذاکرات برجامی و پیوستن به FATF برای اداره کشور، هیاهوی پوچی بود که فرصت‌های بسیاری را از کشور گرفت."
مشابه موضع کیهان نشینان در سایر رسانه های همسو نیز مطرح شده بود. بطوریکه از این قرارداد گازی به عنوان "شکست بن بست دیپلماسی انرژی" یا "تبدیل ایران به قطب بزرگ انرژی منطقه" یاد کرده اند! اما واقعیت ماجرا چیست؟ آیا قرارداد سوآپ گازی که در سفر اخیر ابراهیم رئیسی به ترکمنستان امضا شده مهم است؟
طبق قراردادی که بین سه کشور امضا شده، ایران روزانه بین 5 تا 6 میلیون متر مکعب گاز ترکمنستان را به جمهوری آذربایجان انتقال می دهد و از این انتقال، حق سوآپ دریافت می کند. برای اینکه حجم گاز انتقالی و سهم ایران را از این قرارداد درک کنیم لازم است بدانیم که میزان تولید روزانه گاز ایران حدود 800 میلیون متر مکعب است. یعنی کل سوآپ گازی که از مسیر ایران انجام می شود معادل کمتر از یک درصد مجموع تولید گاز ایران است. هرچند عدد دقیقی از حق سوآپ ایران اعلام نشد اما قطعا این میزان کمتر از 30 درصد است. بنابراین ایران روزانه نهایتا 1.5 میلیون متر مکعب از گاز صادراتی ترکمنستان به جمهوری آذربایجان سهم دارد که حتی به اندازه مصرف روزانه یک شهر بزرگ هم نیست! بنابراین تاثیر چندانی در رفع نیاز استانهای شمالی ندارد.
از سوی دیگر، احیای مبادلات گازی با ترکمنستان به عنوان یکی از دستاوردهای دولت رئیسی اعلام شده درحالیکه آنچه موجب قطع مبادلات گازی با ترکمنستان در زمان دولت روحانی شد، طمع ترکمن ها برای سوءاستفاده از نیاز ایران به گاز بود که در دولت احمدی نژاد و اوایل دولت روحانی، هر سال در اوج سرمای زمستان، قیمت گاز را افزایش می دادند و ایران هم چاره ای جز پذیرش درخواست انها نداشت بطوریکه ترکمنها قیمت گاز را در چند سال تا 9 برابر افزایش دادند. اما سرانجام بیژن زنگنه وزیر نفت دولت روحانی، با تکمیل خط لوله گاز نکا که گاز مناطق شمالی کشور را به طور کامل تامین می کرد، کشور را از واردات گاز از ترکمنستان بی نیاز کرد. ترکمنستان از ایران شکایت کرد تا غرامت بگیرد اما ایران تنها محکوم به پرداخت بدهی گازی خود به ترکمنستان شد که از ابتدا هم پرداخت آن را پذیرفته بود. اما ایران هم بابت کمیت و کیفیت گاز صادراتی ترکمنستان از آنها شکایت کرد که ترکمنستان به 150 میلیون دلار جریمه محکوم شد!
حالا که دولت رئیسی با تداوم تحریمها و کاهش سرمایه گذاری در میادین گازی کشور دچار کمبود گاز شده است، نه تنها مجبور به سوآپ گاز از ترکمنستان شده، بلکه تلاش خود برای زنده کردن برجام را دوچندان کرده است چرا که بر خلاف تبلیغات مستمر حامیان دولت، اقتصاد، زندگی و معیشت مردم به تحریم گره خورده و نمی توان این را انکار کرد. با این حال برای فریب افکار عمومی، رسانه های حامی دولت از تاثیرات مهم قرارداد سواپ گازی در بهبود نقش ایران در مبادلات جهانی انرژی و بی تاثیر بودن برجام و تحریم تیتر می زنند و از دریافت روزانه یک و نیم تا 2 میلیون متر مکعب گاز توسط ایران، کشوری که روزانه 800 میلیون متر مکعب گاز تولید می کنند، حماسه می سازند تا برای دولت بی دستاورد رئیسی، دستاورد بسازند!