خط فقر هنوز هم «سرکاری» است!

گروه اقتصادی – محمدحسین روانبخش: مشابهت دولت های احمدی نژاد و رئیسی را می توان از جنبه های مختلف بررسی کرد؛ می توان افرادی که از دولت احمدی نژاد به دولت رئیسی رسیده اند شماره کرد، می توان مشابهت دولتمردان هر دو دولت در دادن وعده های عحیب در ایام انتخابات و ناتوانی در عمل به آنها را در نظر گرفت، می توان یکدستی قوای مختلف و نهادهای متفاوت در دوران دو دولت را مثال زد و .... اما به جز این موارد کلی، گاهی در جزئیات هم می توان نمونه هایی از یگانگی نوع نگاه و عملکرد این دو دولت را دید. نجوه مواجهه این دو دولت با آمارهای اقتصادی و بالاخص میزان «خط فقر» یکی از این جزئیات است که نشان می دهد که تا چه اندازه دولتمردان این دو دولت در تفکر و عملکرد شبیه به هم هستند. آنچه باعث توجه به این موضوع است سخنان جدید و عجیب معاون رفاه  وزیر تعاون،کار و رفاه اجتماعی است که چند روز پیش با جابجا کردن خط فقر سعی کرده انتقادات از دولت در زمینه های مختلف از جمله میزان حقوق تعیین شده برای کارمندان در سال آینده، تعیین مالیات از درآمدهای بالای 5 میلیون تومان و ... را به خیال خود بی اثر کند!
وی در یک برنامه تلویزیونی اعلام کرد: خط فقر به طور میانگین در کشور برای خانوار ۴ نفره حدود ۴ میلیون تومان و برای شهر تهران کمی بیشتر و نزدیک به ۵ میلیون است.
او البته به همین ادعا بسنده نکرد و برای جا انداختن آمار خود تصریح کرد: حقوق کمتر از ۱۰ میلیون تومان زیر خط فقر نیست. متاسفانه نهادهای مختلفی شروع کردند عددهایی را حالا با انگیزه‌های مختلف برای خط فقر مطرح کردند و یکی از این اعداد، ۱۰ میلیون تومان برای خط فقر بود. این عدد مبنای علمی و کارشناسی ندارد و با این ۱۰ میلیون، ۹۰ درصد ایرانی‌ها زیر خط فقر می‌آیند.
در روزهای گذشته صاحب نظران مختلف درباره این اظهارات عجیب واکنش نشان داده اند ولی شاید درست تر این باشد که این حرف را هم مثل ادعای خود وزیر رفاه که می گوید «با یک میلیون تومان می شود شغل ایجاد کرد» فقط به عنوان ملاکی برای تعیین سطح سواد و کارآمدی این مقامات در نظر بگیریم والا اصل سخن را آنقدر قابل ندانیم که به نقد جدی آن بپردازیم.
با این حال آنچه مدنظر این گزارش است بازخوانی رفتاری است که در دولت احمدی نژاد در خصوص «خط فقر» رخ داد تا بدانیم که راهی که این دولت در حال پیمودن است را احمدی نژاد و دولتش تا انتها رفته است و اگر این دولت می خواهد از این روش ها استفاده کند، حتی در کوتاه مدت نیز چیزی جز بی اعتباری نصیبش نخواهد شد.
در دوران دولت احمدی نژاد، از آنجایی که بعد از چندی این دولت تبلیغ می کرد که هیچ گرسنه ای در ایران وجود ندارد، سالی 2.5 میلیون شغل ایجاد کرده و رفاه مردم گسترش یافته، مجبور بود میزان «خط فقر» را مخفی نگاه دارد! عبدالرضا مصری وزیر رفاه دولت اول احمدی نژاد (و نایب رئیس دوم مجلس فعلی)  در دی ماه ۱۳۸۶، در یک مصاحبه تلویزیونی تاکید کرد که در ایران هیچ کسی زیر «خط فقر مطلق» قرار ندارد. او همچنین «خط فقر» را جزو اطلاعات محرمانه تلقی کرد که تنها به مراجع رسمی ارائه می شود و افزود: « این ‌که به مردم بگوییم اگر ۳۰۰ هزار تومان حقوق بگیرید، فقیر هستید، به‌جز آن‌که از نظر روانی برای آن‌ها ایجاد مساله می‌کند، چه فایده‌ای دارد؟» چند ماه بعد در اردیبهشت 1387 زمانی که بار دیگر از او درباره خط فقر سوال پرسیده شد و اینکه چرا دولت ، میزان خط فقر را اعلام نمی کند، عنوان کرد که «اعلام خط فقر به درد نمی خورد»!
در فروردین 1389 نیز زمانی که عبدالرضا شیخ الاسلامی جای عبدالرضا مصری را در وزارت رفاه گرفت، در پاسخ به این پرسش که فاصله خط فقر با حداقل دستمزد کارگران چقدر است، گفت: «‌نمی‌دانم خط فقر چقدر است، اگر میزان خط فقر را از حداقل دستمزد کم کنیم، فاصله آن به دست خواهد آمد!» اما حرف آخر را در این زمینه خود محمود احمدی نژاد در شهریور 1388، روزهایی که روی ابرها سیر می کرد، گفت. وی در نشست خبری با خبرنگاران خارجی در پاسخ به سوال خبرنگاری که دلیل عدم اعلام خط فقر را جویا شد، گفت: «خط فقر از این سرکاری هاست؛ خط فقر یک چیز نوسانی است، بستگی دارد شما خط فقر را چه چیز تعریف کنید، می شود خط فقر!»
حالا با توجه به سخنان جدید معاون وزیر رفاه دولت رئیسی، می توان گفت که الگوی احمدی نژادی ها به شکل دیگری در حال تکرار است و به نظر می رسد نهایت مسیر این دولت هم به همان حرف احمدی نژاد و اعلام «سرکاری بودن خط فقر» منجر شود. دولتی که خط فقر را سرکاری نمی داند، نمی تواند در حالی که متوسط هزینه اجاره مسکن یک خانواده چهارنفره در تهران برای یک آپارتمان 70 متری حداقل 350 میلیون تومان رهن کامل یا 10 میلیون تومان اجاره است، خط فقر را برای این خانواده 5 میلیون تومان اعلام کند.