چرا برخی می‎خواهند پذیرش پروتکل الحاقی را مصیبت عظیم جا بزنند؟

حسن بهشتی پور کارشناس مسائل بین الملل شب گذشته در برنامه تلویزیونی حاشیه و متن درباره پروتکل الحاقی و نظام بازرسی‌ها با مهدی فضائلی به مناظره پرداخت. در بخش های پایانی این مناظره به دلیل اصرار برنامه سازان این برنامه برای نیمه کار ماندن بحث درباره پروتکل الحاقی و پرداختن به موضوع تحریم ها او از شرکت در ادامه مناظره خودداری کرد.

همین امر سبب شد که فضائلی نظرات خود را بدون آنکه پاسخی به آنها داده شود مطرح کند. از جمله اینکه او مدعی شد که تعهدات ایران به گروه ۱+۵ بر اساس تفاهم لوزان فراپروتکلی است.

حسن بهشتی پور در گفت و گو با فرارو ضمن رد این ادعا گفت: عده ای به غلط یا به عمد به دنبال جا انداختن این ادعا هستند که گروه ۱+۵ در حال تحمیل تعهدات فراپروتکلی به ایران است و تیم مذاکره کننده هسته ای کشورمان هم در حال پذیرش آن است.

وی افزود: این در حالی است که این ادعا از اساس غلط است چرا که تعهداتی که جمهوری اسلامی ایران در چارچوب توافقات صورت گرفته همچون توافق مقدماتی یا برنامه اقدام مشترک به آن عمل کرد و یا تعهداتی که در چارچوب توافق جامع به آن عمل می کند همانند توقف غنی سازی ۲۰ درصد، اکسید کردن سوخت مازاد و امثالهم ربطی به پروتکل الحاقی ندارد و این تعهدات صرفا در راستای اعتمادسازی انجام گرفته است.

این کارشناس مسائل بین الملل با بیان اینکه طرح چنین ادعاهایی به دلیل عدم اطلاع از تعاریف و تعابیر مطرح در چارچوب پروتکل الحاقی است گفت: به طور مثال آقای فضائلی و دوستانشان مدعی اند که پذیرفتن پروتکل الحاقی از سوی کشوری همچون آمریکا که خود دارای بمب هسته ای است یک امر مضحکی است چرا که آمریکا به درخواست بازرسی های آژانس پاسخ نمی دهد. این در حالی است که یکی از وظایف پروتکل الحاقی، عدم اشاعه است.

وی افزود: عدم اشاعه به این معنا است که آژانس بین المللی انرژی اتمی نظارت داشته باشد که آمریکا تولید و تکثیر بمب هسته ای نداشته باشد. اینکه از سال ۲۰۰۹ به قبل که آمریکا پروتکل الحاقی را به اجرا نگذاشته بود یک امر دیگری است اما باید دید که آیا بعد از پذیرفتن اجرای پروتکل آمریکا اقدام به تکثیر و تولید بمب هسته ای کرده است که تاکنون هیچ گزارشی در این باره منتشر نشده است.

بهشتی پور ادامه داد: بنابراین در چارچوب پروتکل الحاقی نظارت، متفاوت از بازرسی است و پروتکل الحاقی تنها بازرسی نیست. در چارچوب این پروتکل، آژانس می تواند نظارت داشته باشد که مثلا ایران آیا به تعهدات اعتماد ساز خود به گروه ۱+۵ برای توقف غنی سازی ۲۰ درصد عمل کرده است یا خیر.

وی تصریح کرد: در بخش بازرسی هم آژانس در چارچوب پروتکل الحاقی ممکن است ادعای را در رابطه با فعالیت مربوط به هسته ای در مرکز اعلام نشده ای همچون مرکز نظامی را مطرح کند و برای اطمینان نسبت به صحت این ادعا درخواست بازرسی دهد.

این کارشناس مسائل بین الملل با بیان اینکه برخلاف ادعای آمریکایی ها خود پروتکل هم چنین اجازه ای را به آژانس نمی دهد که در هر زمان و از هر مکانی از مراکز مورد ادعایی بازرسی داشته باشند گفت: متن پروتکل الحاقی یک متن ۱۵ صفحه ای با دو پیوست است که این دو پیوست دارای صفحات بیشتر از متن است که به بیان جزییات نحوه اجرای پروتکل پرداخته است. دلیل تهیه چنین پیوست هایی جزئی هم این است که به هیچ طرفی اجازه مصادره به مطلوب را ندهد.

وی افزود: یعنی ادعایی که آمریکایی ها مطرح می کنند که در چارچوب پروتکل الحاقی بازرسان می توانند در هر زمانی و از هر مکانی در ایران بازرسی کنند کاملا خلاف است و متاسفانه برخی در ایران با این ادعای خلاف به عمد یا از سر ناآگاهی همصدا شده اند تا به واسطه آن پروتکل الحاقی را یک مصیبت عظیم معرفی کنند.

بهشتی پور ادامه داد: این در حالی است که بازرسی در چارچوب پروتکل، ترتیباتی دارد و هر کشوری می توانند ترتیبات خاص و مطلوب خود را به منظور عمل به تعهدات در چارچوب پروتکل الحاقی برای فراهم کردن زمینه بازرسی داشته باشد.

این کارشناس مسائل بین الملل تصریح کرد: به طور مثال وقتی آژانس مدعی فعالیت مرتبط با هسته ای در مرکزی اعلام نشده همچون مرکز نظامی است اولا باید اسناد و مدارک ادعایی خود را ارایه و دلایل اصرار به بازرسی را بیان کند، اگر کشور میزبان پذیرفت می تواند از سایت مورد نظر بازرسی داشته باشد و اگر کشور میزبان نپذیرفت پروتکل الحاقی چنین حقی را به بازرسان آژانس نمی دهد که بر بازرسی اصرار داشته باشد مگر با ترتیبات ویژه و خاص همچون نمونه برداری محیطی از آب، هوا و خاک اطراف مرکز مورد نظر.

وی افزود: اینکه دوستان ادعا می کنند که کشورهایی در جهان پروتکل الحاقی را به اجرا گذاشته اند دارای وزن و جایگاه بین الملل نیستند و از بورکینافاسو و افغانستان و آنگولا نام می برند در نظر داشته باشند که اولا این کشورها جزو کشورهای عضو جنبش عدم تعهد هستند که ایران روی این جنبش در نظام بین الملل حساب ویژه ای باز کرده است پس هر کدام به اندازه خود می توانند دارای وزن و جایگاه باشند.

بهشتی پور ادامه داد: درثانی چرا همیشه به نیمه خالی لیوان را نگاه می شود و آن طرف قضیه مورد توجه قرار نمی گیرد که از میان ۱۹۳ کشور عضو سازمان ملل ۱۴۷ کشور این پروتکل را امضا کرده اند و ۱۲۵ کشور آن را به مرحله اجرا گذاشته اند. نمی شود این فهرست را سیاهی لشگر دانست.

این کارشناس مسائل بین الملل تصریح کرد: در جهان ۴۳۸ راکتور برای تولید برق هسته ای وجود دارد که این تعداد راکتور در ۳۰ کشور جهان قرار دارند. از میان ۳۰ کشوری که دارای راکتور تولید برق هسته ای هستند ۲۸ کشور پروتکل الحاقی را به مرحله اجرا گذاشته اند. بنابراین کشورهایی که پروتکل الحاقی را پذیرفته و به اجرا گذشته اند کشورهای بی ربطی نیستند که دوستان در داخل ایران روی آن مانور می دهند.

وی افزود: در ضمن اینکه در ایران روی دو کشور برزیل و آرژانتین مانور داده می شود که آنها پروتکل الحاقی نپذیرفته اند هیچگاه به این نکته توجه نمی شود که این دو کشور چه شرایطی در نظام بین الملل دارند و ما چه شرایطی داریم. آیا پرونده این دو کشور هم همچون پرونده جمهوری اسلامی ایران به ناحق به شورای امنیت سازمان ملل متحده رفته است و پرونده آنها هم ذیل فصل هفتم منشور ملل متحده قرار گرفته است؟

بهشتی پور ادامه داد: ما در شرایطی قرار داریم که مجبور به اثبات صلح آمیز بودن فعالیت هسته ای خودمان هستیم. یقین بدانید که اگر پرونده ما به شورای امنیت نمی رفت و ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد قرار نمی گرفت شاید ایران هم می توانست همانند برزیل و آرژانتین از اجرای پروتکل الحاقی سرباز زند.

وی با بیان اینکه با این وجود هم این پروتکل آنقدر هم وحشتناک و یا به قول برخی مصیبت عظیمی نیست گفت: چرا که ایران می تواند با ترتیباتی مشخص همانند روسیه، آمریکا، چین و خیلی از کشورهای دیگر پروتکل الحاقی را بپذیرد. مثلا بگوید که اجازه دسترسی به مراکز نظامی و دانشمندان داده نمی شود.

این کارشناس مسائل بین الملل افزود: البته تصمیم گیرنده در مورد اجرای پروتکل الحاقی مجلس شورای اسلامی است و یقینا مجلس با اختیارات قانونی که دارد تصمیم متناسب با مصالح کلی نظام و منافع ملی خواهد گرفت. هر چند امیدواریم که با شنیدن نام پروتکل الحاقی دوستان به سادگی روی آن قلم قرمز نکشند چرا که این پروتکل می تواند با حفظ مصالح و منافع کشور به اجرا گذاشته شود.

بهشتی پور در ادامه گفت: در مناظره دیشب بخش دیگری که اجازه توضیح داده نشد این بود که آقای فضائلی مدعی بودند که اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی در سال ۸۲ تا ۸۴ منجر به ارایه طرحی از سوی کشورهای اروپایی شد که آقای دکتر روحانی در پاسخی به این طرح آنها در کتاب امنیت ملی و دیپلماسی هسته‌ای ایشان هم آمده است آن را مداخله جویانه، همانند کاپیتولاسیون و توهین به ملت ایران دانستند.

وی افزود: این در حالی است که نامه مورد اشاره آقای روحانی ربطی به اجرای پروتکل الحاقی نداشت و آقای فضائلی بدون در نظر گرفتن ظرف زمانی و مکانی ارایه چنین نامه ای تلاش داشتند از پاسخ دکتر روحانی مصادره به مطلوب کنند.

این کارشناس مسائل بین الملل ادامه داد: واقعیت این است که پس از توافق ایران با تروئیکای اروپایی شامل سه کشور فرانسه، آلمان و انگلیس، آنها بسته پیشنهادی را به ایران ارایه کردند که در این بسته علاوه بر درخواست اجرای پروتکل الحاقی خواستار توقف تمامی فعالیت های مرتبط با برنامه هسته ای ایران شده بودند. نامه مورد اشاره آقای روحانی که در صفحه ۵۹۳ کتاب امنیت ملی و دیپلماسی هسته‌ای به قلم ایشان آمده است پاسخی به آن بسته پیشنهادی بود نه برای درخواست اروپایی از ایران به منظور اجرای پروتکل الحاقی.

وی افزود: ای کاش منتقدان که این برگ از تاریخ را ورق زدند در نظر می گرفتند که کشور آن زمان چه شرایطی را داشت و اکنون چه شرایطی را دارد. آن زمان درخواست هایی را مطرح می کردند که به گفته آقای روحانی همانند کاپیتولاسیون بود و خواستار توقف تمامی فعالیت های مرتبط با برنامه هسته ای بودند و اکنون غنی سازی در ایران به رسمیت شناخته شده است، فعالیت ۵ هزار سانتریفیوژ در نطنز مورد موافقت قرار گرفته است، راکتور آب سنگین اراک آب سنگین باقی ماند، تحقیق و توسعه پذیرفته شده است. بنابراین شرایط کنونی به هیچ وجه با شرایط قبلی قابل مقایسه نیست.