عبور از معضل گزینش در دولت چهاردهم

به گزارش مردم سالاری آنلاین، «از من پرسیدن نماز جمعه میری، گفتم هفته‌هایی که مهمون نداریم آره. گفتن یعنی هر هفته نمیری؟ گفتم نه هر هفته نمی‌تونم و همین دلیلی شد برای رد شدنم در گزینش، در حالیکه جزو نفرات برتر در آزمون بودم. خیلی دیگه از دوستامم به خاطر پیدا بودن یک ذره مو در عکس‌های پروفایل‌شون، لایک کردن برخی از صفحات در فضای مجازی، شرکت نکردن در انتخابات و چادری نبودن، تو گزینش رد شدن، در حالی که همه‌شون هم به لحاظ حجاب پوشیده‌ان و هم خودشون رو به آرمان‌های اصلی انقلاب پایبند می‌دونن. تنها ایراد کارشون این بود که بر عکس خیلی‌های دیگه، نمی‌تونستن دروغ بگن و واسه همون تایم کوتاه مصاحبه هم که شده، شخصیت دیگه‌ای از خودشون به نمایش بذارن.»

این‌ها صحبت‌های دختر 32 ساله‌ای است که بالاخره امسال بعد از چندین سال آزمون دادن و رد شدن در گزینش، توانسته استخدام آموزش‌وپرورش شود. البته او می‌گوید که به علت ردشدن‌های مکرر در سال‌های قبل، امسال اصلا انگیزه‌ای برای ثبت‌نام در آزمون استخدامی نداشته و شرکت نکرده است، اما با توجه به اینکه دولت چهاردهم پرونده ردشدگان سال‌های قبل را هم بررسی کرده، او هم امسال توانسته استخدام آموزش‌وپرورش شود.

در طی سال‌های اخیر و در ادامه گسترش روند خالص‌سازی در تمام بخش‌های کشور، رد گزینش در مصاحبه‌های آزمون‌های استخدامی و حذف نیروهای توانمند از گردونه خدمت به مردم، تبدیل به رویه‌ای مرسوم شده بود. این وضعیت خصوصا در مصاحبه‌های آزمون‌های استخدامی آموزش‌وپرورش به شکلی شدیدتر در جریان بود. در حالیکه کمبود معلم به یکی از معضلات اصلی کشور تبدیل شده و هر ساله در هفته‌های آغازین سال تحصیلی، کلاس‌های بدون معلم در مدارس کشور رایج است، اما دولت قبل حتی در چنین شرایطی نیز دست از سختگیری‌های بی‌مورد برای گزینش معلمین برنداشت.

اگرچه سال‌هاست که گزینش دانشجویان دانشگاه فرهنگیان در دو مرحله، یک بار بعد از کنکور سراسری و یک بار در انتهای 4 سال تحصیل و پیش از فارغ‌التحصیلی، انجام می‌شود، اما در دولت سیزدهم مکررا از سمت وزارت آموزش‌وپرورش اعلام شد که این وزارتخانه در نظر دارد گزینش‌های خود را سختگیرانه‌تر و دانشجویان دانشگاه فرهنگیان را در طول دوران تحصیل نیز پایش کند. بر همین اساس در موارد متعددی بسیاری از دانشجویان دانشگاه فرهنگیان یا دانشگاه تربیت دبیر رجایی اعلام کردند علی‌رغم گذراندن چند ترم تحصیلی، به دلایلی از جمله داشتن حیوان خانگی، داشتن نماز قضا، عدم شرکت در راهپیمایی‌ها، طرح بحث‌های سیاسی در جمع دوستان و... از ادامه تحصیل منع و حقوق‌شان نیز قطع شده است.

بسیاری از افراد در گزینش پس از فارغ‌التحصیلی و در مراحل تبدیل استخدام آزمایشی به رسمی نیز به دلایل مشابه، از تبدیل وضعیت محروم و از آموزش‌وپرورش اخراج شده‌اند. یعنی فردی که 4 سال عمر خود را صرف تحصیل در دانشگاه فرهنگیان یا تربیت دبیر رجایی نموده و حتی در گزینش ابتدای تحصیل قبول شده و در طی دوران دانشگاه نیز از فیلترهای اعتقادی مختلف عبور کرده، در پایان تحصیل به دلیل اینکه مثلا در فلان انتخابات شرکت نکرده، از آموزش‌وپرورش اخراج شده است. البته آموزش‌وپرورش دولت قبل که این میزان از سختگیری را کافی نمی‌دانست، امسال برای نخستین بار اقدام به برگزاری کنکور جدا برای متقاضیان ورود به دانشگاه فرهنگیان کرد تا علاوه بر اینکه در خود دفترچه کنکور نیز از متقاضیان سوالات اعتقادی می‌پرسد، برای انجام مراحل گزینش نیز فرصت بیشتری داشته باشد.

علاوه بر این، در سال‌های اخیر بسیاری از پذیرفته‌شدگان آزمون‌های استخدامی آموزش‌وپرورش پس از اینکه چند هفته در کلاس‌های درس مشغول به کار می‌شدند، به آنان اعلام می‌شد گزینش ردشان کرده و امکان ادامه حضورشان در مدرسه فراهم نیست. البته که این سختگیری‌ها صرفا محدود به مراحل استخدامی نمی‌شد. تنگ‌نظری‌های دولت قبل در حدی بود که سال گذشته وزارت آموزش‌وپرورش این دولت اعلام کرد که قصد دارد از سال 1403، تمام معلمان را هر چند وقت یکبار گزینش کند! بر این اساس چنانچه همچنان دولت سیزدهم بر سر کار بود، ممکن بود در همین وضعیت کمبود شدید معلم، هر چند وقت یکبار با معلمینی روبرو شویم که به دلایلی واهی از آموزش‌وپرورش اخراج شده‌اند.

اعتراضات نسبت به سختگیری‌های گزینش آنچنان بالا گرفت که دولت چهاردهم در همان روزهای نخست فعالیت خود، اقدام به تعدیل رویه‌های گزینش کرد و اعلام نمود تمام کسانی که در سال‌های اخیر در گزینش آزمون‌های استخدامی رد شده‌اند و به این نتیجه اعتراض دارند، می‌توانند به دیوان عدالت اداری شکایت کنند تا پرونده‌شان مجددا بررسی شود. بر این اساس، ماه پیش وزیر آموزش‌وپرورش اعلام کرد تا کنون پرونده 15 هزار نفر از کسانی که در گزینش رد شده بودند، بررسی شده و صلاحیت 7 هزار نفر آنان تایید شده است که البته بررسی پرونده‌ها همچنان ادامه دارد. این یعنی 7 هزار نفر از کسانی که در دولت قبل به‌ناحق از دایره استخدامی حذف شده بودند، اکنون می‌توانند پا در عرصه خدمت بگذارند.

طی روزهای اخیر نیز رئیس‌جمهور در همایش کارگزاران گزینش کشور ضمن نادرست دانستن نگرش‌های تنگ‌نظرانه در گزینش‌ها که منجر به حذف افراد نخبه و توانمند از گردونه خدمت می‌شود، تاکید کرد «خیانتی بالاتر از این نیست که افراد را به صرف حزب‌اللهی بودن و بدون تجربه و علم، ارتقا دهیم.» این صحبت‌های پزشکیان و همچنین اقداماتی که در چند ماه اخیر در راستای تایید صلاحیت چندین هزار نفر از ردشدگان گزینش انجام شده، نشان می‌دهد که دولت چهاردهم برنامه‌ای جدی برای عدم تکرار فاجعه گزینش دولت قبل دارد.

جمشید انصاری، رئیس سازمان اداری و استخدامی کشور در دولت روحانی معتقد است مهمترین عاملی که باعث مشکلات در مرحله گزینش آزمون‌های استخدامی شده، عدم به‌روزرسانی قوانین مربوطه و همچنین سلیقه‌ای عمل کردن عوامل اجرایی گزینش است.

وی در گفت‌وگو با خبرنگار جماران، با اشاره به اینکه قوانین گزینش در کشور ما از اوایل دهه 60 تا کنون به‌روزرسانی نشده است، اظهار کرد: در سیاست‌های کلی نظام اداری که از سمت رهبری ابلاغ شده نیز بر به‌روزرسانی مقررات و رویه‌های گزینش تأکید شده، اما تا الان هیچ اقدامی در این زمینه انجام نشده است. حتی بر خلاف تمام آیین‌نامه‌های اجرایی که مصوب هیات وزیران است و دولت در هر زمان که لازم بداند، می‌تواند آن‌ها را اصلاح کند، آیین‌نامه‌ اجرایی گزینش توسط مجلس تصویب شده که به مثابه قانون است و به راحتی نمی‌توان آن را تغییر داد.

رئیس اسبق سازمان اداری و استخدامی کشور با بیان اینکه آیین‌نامه‌ اجرایی گزینش اختیارات بسیاری را به مصاحبه‌کنندگان داده است، گفت: این باعث شده عملا کار گزینش بر اساس سلیقه و نگاه شخصی مصاحبه‌کنندگان و عوامل اجرایی گزینش انجام شود. در آیین‌نامه فعلی گزینش، افراد با هر میزان شایستگی مورد ظلم قرار می‌گیرند، زیرا عوامل اجرایی گزینش چیزهایی را به عنوان معیار مورد بررسی قرار می‌دهند که اصلا در هیچ فردی مصداق ندارد. حتی بخشی از رویه‌های بررسی صلاحیت‌ها، بر اساس نظرات افراد نسبت به یکدیگر است؛ یعنی مثلا برای اینکه در مورد فردی شناخت پیدا کنند، به محل سکونت او مراجعه کرده و از دیگران در مورد آن فرد سوال می‌پرسند و آن را ملاک قرار می‌دهند، در حالیکه اصلا معلوم نیست نظراتی که بقیه در مورد آن فرد بیان می‌کنند، تا چه مستدل و به‌دور از غرایض شخصی است. 

انصاری ادامه داد: لذا اگر دولت می‌خواهد کاری اساسی در این زمینه انجام دهد، باید در گام نخست اعضای هیات‌‌های مرکزی گزینش در تمام وزارتخانه‌ها را تغییر دهد، زیرا اعضای این هیات‌ها افراد به‌جای‌مانده از دولت قبل اند و چندان خود را ملزم به اجرای تحولات مدنظر دولت چهاردهم نمی‌دانند. در مرحله بعد دولت باید هیات عالی گزینش را مکلف کند اصلاحات لازم را در آیین‌نامه گزینش اعمال و آن را به‌روز کنند و سپس هم اختیار تصویب آیین‌نامه جدید را از مجلس گرفته و به هیات وزیران دهد تا رویه‌های گزینش به صورت بنیادین متحول شود.