سریال استان‌سازی دولت سیزدهم؛ پیامدهای عملکرد دولت در تقسیمات کشوری چه خواهد بود؟

یکی از موضوعاتی که طی سال‌های مختلف بار‌ها درباره آن سخن گفته شده و وعده‌هایی درباره آن به مردم داده شده، بحث تشکیل استان جدید در تقسیمات کشوری است، اما با تمام حرف‌ها و وعده‌ها نزدیک به ۱۴ سال از تشکیل استان البرز به‌عنوان جدیدترین و سی‌ویکمین استان در تقسیمات کشوری ایران می‌گذرد؛ به‌عبارتی ۱۴ سال است که تقسیمات کشوری کلان در ایران دست‌نخورده باقی مانده است، اما حالا در نیمه اول دهه ۱۴۰۰ اظهارنظر‌هایی رسمی صورت می‌گیرد که ظاهراً دولت سیزدهم در مسیر تشکیل سه استان جدید قرار گرفته و تلاش‌ها برای تکه کردن استان‌های تهران و کرمان به‌صورت جدی ادامه دارد که در این میان به نظر می‌رسد ماجرای تشکیل استان‌های تهران شرقی و غربی آخرین مراحل خود را در هیئت وزیران طی می‌کند؛ چنانچه احمد وحیدی، وزیر کشور نیز این موضوع را طی روز‌های اخیر دو بار مورد تایید قرار داد و درباره آن توضیحاتی داده است؛ روندی که با توجه به آن بعید نیست در صورت تصویب مجلس، تا پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۴۰۴، تعداد استان‌های ایران از عدد ۳۱ فراتر برود.

دولت استان‌ساز

موضوع تشکیل استان‌های جدید از همان ابتدای کار دولت سیزدهم در میان وعده‌هایی بود که سیدابراهیم رئیسی به‌صورت جدی پیگیر آن بوده و در سفر‌های استانی خود این موضوع را اعلام کرده است.

درباره سابقه این موضوع و وعده تشکیل استان جدید باید ابتدا نگاهی به بحث پیش‌آمده درباره استان کرمان داشت؛ جایی که ابراهیم رئیسی در سفر استانی خود به کرمان که در ابتدای مرداد ۱۴۰۱ انجام شد، موضوع تشکیل یک استان جدید در جنوب کرمان را اعلام کرد و گفته بود: «موضوع استان شدن جنوب کرمان در دستور کار دولت است و استان جنوبی کرمان حتماً تشکیل خواهد شد.»

پس از اعلام قطعیت تشکیل این استان، موضوع به صورت جدی‌تر در اخبار شنیده شد تا اینکه آذرماه سال ۱۴۰۲، احمد وحیدی، وزیر کشور دولت سیزدهم در مصاحبه‌ای که با خبرگزاری فارس داشت، از پیشرفت لایحه تشکیل این استان خبر داده و گفته بود: «تشکیل استان کرمان جنوبی در کمیسیون‌های دولت تصویب شده است و لایحه تشکیل استان کرمان جنوبی به‌زودی تقدیم مجلس می‌شود.»

البته هنوز با گذشت بیش از ۵ ماه، هنوز خبری از تقدیم این لایحه به مجلس یازدهم نیست و با توجه به آخرین روز‌های فعالیت این دوره از مجلس، احتمالاً این لایحه برای بررسی به مجلس دوازدهم سپرده شود.

در این میان، اما نکته جالب اینجاست که ظاهراً تشکیل استانی در جنوب استان کرمان طرح و برنامه ابراهیم رئیسی نیست و از جمله مواردی به شمار می‌رود که در دولت محمود احمدی‌نژاد وعده آن داده شده و رئیسی به‌دنبال عملی‌سازی وعده رئیس دولت‌های نهم و دهم است.

نگاهی به پایگاه اطلاع‌رسانی دولت نشان می‌دهد که حمید بهبهانی، وزیر اسبق راه و ترابری ششم خرداد سال ۱۳۸۹ در سفر استانی خود به کرمان این موضوع را اعلام کرد و گفته بود: «جنوب استان کرمان از استعداد‌ها و پتانسیل‌های مختلف در زمینه‌های گوناگون برخوردار است و با توجه به گستردگی منطقه و توانمندی‌های این شهرستان‌ها به‌زودی استان جدیدی با نام استان کرمان جنوبی در این منطقه تاسیس می‌شود.».

اما به غیر از موضوع استان کرمان، بحث جدی دیگری که طی روز‌های اخیر هم اظهارنظر‌هایی درباره قطعیت آن به گوش می‌خورد، بحث پیرامون استان تهران است و حالا به نظر می‌رسد دولت سیزدهم قصد دارد روندی که در دولت محمود احمدی‌نژاد درباره استان تهران با جداسازی استان البرز آغاز کرده بود را ادامه دهد.

البته بحث پیرامون چند تکه شدن استان تهران موضوع جدیدی نیست و پیش از این هم سابقه داشته است؛ چناچه در آذرماه ۱۳۹۸، طرح تشکیل استان تهران جنوبی تقدیم هیئت‌رئیسه مجلس شد، اما به سرانجام نرسید، ولی این‌بار درباره شرقی و غربی شدن تهران دولت پیش‌قدم شده و قصد دارد مانند آنچه در کرمان مدنظر قرار داده را در تهران نیز پیاده کند.

در همین روز‌های اخیر اظهارنظر‌های زیادی درباره این موضوع صورت گرفته است. هر چند این موضوع در آبان‌ماه سال ۱۴۰۲ توسط سیدابراهیم رئیسی به‌صورت تلویحی اعلام شد. او گفته بود: «تقسیمات کشوری غرب و شرق استان تهران نیازمند تغییرات جدی است.»

و چند روز بعد در ابتدای آذرماه هم احمد وحیدی از بررسی طرح تشکیل دو استان تهران شرقی و غربی خبر داد، اما جدی شدن بحث از پنجم اردیبهشت‌ماه سال جاری صورت گرفت؛ جایی که سیدمحمدتقی شاهچراغی، معاون وزیر کشور در جلسه شورای اداری ورامین گفته بود: «تشکیل استان شرقی و استان شدن ورامین فرایندی دارد که آغاز شده و در مسیر اجراست و تاکنون در کمیسیون سیاسی دولت مصوب شده و براساس قانون باید در دولت و مجلس بررسی شود.»

سپس نوبت به احمد وحیدی رسید؛ او ۱۱ اردیبهشت در جلسه شورای اداری تهران در توجیه این تصمیم دولت سیزدهم گفت: «سیاست دولت در راستای ایجاد عدالت و بهبود رفاه برای شهروندان است و برای بهتر اداره شدن، تشکیل استان‌های غربی و شرقی تهران را در برنامه داریم.»

چهار روز بعد علیرضا فخاری، استاندار تهران توضیح بیشتری درباره این موضوع داد و اعلام کرد: «دو منطقه در این طرح وجود دارد که در غرب شهریار، ملارد، بهارستان و پرند شهر‌های این بخش و در حوزه جنوب شرقی نیز ورامین، پاکدشت، پیشوا و قرچک جزو محدوده‌هایی است که این ۴ شهرستان مشمول طرح جداسازی می‌شوند.»

و سرانجام شانزدهم اردیبهشت احمد وحیدی یک‌بار دیگر بر این موضوع تاکید کرد و گفت: «تشکیل استان‌های جدید در غرب و شرق تهران به‌عنوان یک برنامه کلی در دست بررسی است و پس از طی مراحلی در دولت، باید توسط مجلس به تصویب برسد.»

از طرح‌های ناکام تا لایحه

موضوع تشکیل یک استان جدید همواره یکی از بحث‌های رایج بوده و در برخی شهر‌های بزرگ هرازگاهی پیرامون استان شدن و تبدیل‌شدن‌شان به یک استان مجزا مسائل و درخواست‌هایی وجود داشته است، برای مثال همین الان در سامانه کارزار، یکی از کارزار‌هایی که در جریان قرار گرفته و در حال جمع کردن امضا از مردم است، درخواست برای تشکیل استان زند (با حضور شهرستان ملایر و برخی دیگر از شهر‌های همجوار) است، اما جدای از درخواست‌هایی که از سوی مردم مطرح می‌شود؛ این موضوع به‌عنوان نوعی وعده و برنامه بار‌ها در مجلس مطرح شده است و برخی بهارستان‌نشینان به‌عنوان نوعی وعده به مردم حوزه انتخابیه خود این مسائل را مطرح کرده و گاهی اوقات گام‌های قانونی هم برای تحقق این وعده‌ها برداشته‌اند. چنانچه نگاهی به همین سال‌های اخیر نشان می‌دهد طرح‌هایی از سوی نماینده‌ها به هیئت رئیسه رسیده، اما هیچ‌یک از این طرح‌ها درباره تشکیل استان جدید به سرانجام نرسیده است.

برای مثال می‌توان به ارائه طرح‌هایی برای تشکیل استان اصفهان شمالی در سال ۱۳۹۷، آذربایجان شمالی در سال ۱۳۹۷، آذربایجان مرزی در سال ۱۳۹۸، تهران جنوبی در سال ۱۳۹۸، مازندران غربی در سال ۱۳۹۸، تقسیم سیستان و بلوچستان به ۴ استان (شمالی، مرکزی، جنوبی و مکران) در سال ۱۳۹۹ و استان خوزستان جنوبی در سال ۱۴۰۰ اشاره کرد که هیچ‌یک از آن‌ها به سرانجام نرسید و در حد یک طرح باقی ماند، اما آنچه درباره تشکیل سه استان جدید (کرمان جنوبی، تهران شرقی و تهران غربی) در آستانه وقوع است با آنچه در مجلس از سوی نماینده‌ها پیگیری می‌شود، متفاوت است و حالا به نظر می‌رسد پس از ۱۴ سال خبری از طرح نیست و دولت ابراهیم رئیسی قصد دارد همان روشی که محمود احمدی‌نژاد دنبال می‌کرد را پیگیری کرده و رأساً پیگیر بیشتر شدن تعداد استان‌ها باشد و بعید نیست تا پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری، حداقل سه استان دیگر وارد تقسیمات کشوری شوند؛ امری که در صورت وقوع می‌تواند این شائبه را ایجاد کند که ابراهیم رئیسی با تقسیمات جدید کشوری برنامه‌های انتخاباتی خود را درباره سال ۱۴۰۴ پیگیری می‌کند.منبع: هم میهن