عناصـر یک کلاس درس دیجیتـال

به کارگیري موفقیت‌آمیز آموزش در مدارس علاوه بر نیروی انسانی یاد دهنده که علم ودانش و مهارتش به روز باشد،  نياز به بسترها و زیرساخت‌هاي فناوري دارد. با توجه به این که آموزش در عصر حاضر تاحدودی وابسته به فناوري  ارتباطات و اطلاعات است، گسترش بستر الکترونیکی و استفاده از ابزارها و مفاهیم نوین در مدارس، موجبات نوآوری،بسط اطلاعات و دسترسی آسان و کم هزینه را برای فراگیران فراهم می‌نماید. يادداشت حاضر قصد دارد تا با بهره‌گيري از يافته‌هاي علمی‌كاركنان انجمن  استدلال و ياددهي تورنتو(كانادا) به عناصر مورد نياز در يك كلاس درس ديجيتال بپردازد. چه چیزی یک کلاس درس را تشکیل می‌دهد؟آیا این فضا است؟ به عنوان مثال یک اتاق. آیا یک فضای منظم در باغ می‌تواند یک کلاس باغبانی باشد؟آیا تعداد دانش‌آموزان مهم هست؟ آیا می‌توان یک کنفرانس ویدئویی با هشت نفر برای مطالعه شیمی‌را به یک کلاس درس محول کرد؟یا شاید این ابزار است. کلاس‌های نجاری چوب، اره، سمباده و چیزهای دیگر برای شکل دادن به چوب خواهند داشت. این می‌تواند در یک مرکز حرفه‌ای  یا محیط خرده فروشی باشد.کلاس آشپزی به احتمال زیاد دارای قابلمه، ظرف و اجاق گاز است. این می‌تواند در یک مدرسه یا یک رستوران یا یک خانه باشد. در مورد متوسطه داشته‌های یک کلاس درس نظر شما چیست؟ قطعات آن چیست؟ یک معلم، دانش‌آموز، کتاب، کاغذ، مداد، صندلی، میز و نشانه‌هایی برای دیوار، قفسه‌ها و...
سوال مهم  در اینجا این است که چه چیزی برای هدف، ابزار و فضاهای کاری در کلاس‌های دیجیتال نياز است و  وجود دارد. مثلا در مقایسه با کلاس درس نجاری، دقیقا کلاس «دیجیتال»  از چه چیزی تشکیل شده است؟آیا می‌تواند انعطاف پذیر است؟ (چرا كه کلاس دیجیتال یک ایده انعطاف پذیر است).

هشت عنصر قطعی کلاس درس دیجیتال
1- فضاها
فضاهای کلاس درس دیجیتال می‌تواند شخصی یا ناشناس، ثابت یا متحرک، باز یا بسته، پاسخگو یا بی‌صدا باشد. موضوع اصلی اين كلاس‌ها پتانسیل مطلوب در يادگيري  است، هرچند که این پتانسیل می‌تواند غیرقابل تحقق باشد، در صورتی که عدم تعادل بین اهداف یادگیری و تکنولوژی مورد استفاده برای دستیابی به آنها وجود نداشته باشد. در یک کلاس دیجیتال، فضا هم فیزیکی و هم دیجیتال محسوب می‌شود و دانش‌آموزان در فضايي فيزيكي كه بايد استانداردهاي كلاسي را داشته باشد در كنار بهره‌گيري از ابزارهای دیجیتالی به يادگيري می‌پردازند.یک کلاس درس دیجیتال دارای پتانسيل بالقوه‌اي است که برای هر دانش‌آموز به طور کامل  در خصوص يادگيري، ارتباط با محتوای مناسب و مخاطب و همچنين ارزيابي وي، شخصی سازی می‌شود تا آنجا که این پتانسیل را می‌توان بدون برنامه نظارتي مستقل و مستمر معلم هر روز برای هر دانش‌آموز تکرار کرد .البته همراهي  فضاي یک کلاس دیجیتال با استانداردهای یادگیری می‌تواند دشوار باشد.  اين فضا همچنین می‌تواند پر از حواس پرتی، اطلاعیه‌ها، وسوسه‌های بازی و... باشد.

2- صدا (صوت)
این یک انتزاع کمی‌است، صوت کلاس دیجیتال یکی از ویژگی‌های برجسته آن است. کلاس‌های دیجیتال دارای نوعی خلق و خوي صوتي است  که آن را در مقایسه با کلاس‌های سنتی چشمگیر كرده، که در آن اغلب شروع و پایان وجود دارد و همه فعالیت‌ها دانش‌آموزي  و اغلب کلاس درس محور است. با امكانات صوتي می‌توان پیشرفت دانش‌آموزان در یک کلاس دیجیتال را به راحتی نمایش داد. با نوع استفاده‌اي كه از اين عنصر كلاس ديجيتال می‌شود می‌توان به عنوان  بهترین یا بدترین ابزار در تعاملات دانش‌آموزان  بهره بود.

3- حلقه بازخورد
در یک کلاس دیجیتال، حلقه‌های بازخورد فرصتی بسیار سریع‌تر نسبت به یک کلاس درس سنتی دارند.در یک کلاس سنتی، حلقه‌های بازخورد شامل تخصیص‌های اصلاحی معلم (اغلب در روزهای بعد) است، معلمان بازخورد دهی در لحظه را  نمی‌توانند چون در مقیاس با هر دانش‌آموز امكان برقراري ارتباط نيست. در یک کلاس درس دیجیتال،مثلا یک بازی ویدیویی در یک زمينه ي یادگیری مبتنی بر بازی، بازخورد فوری را فراهم می‌کند که دقیقا به هر ورودی دانش‌آموز پاسخ می‌دهد که لحظه‌ای ساخته شده است و می‌توان برای هر دانش‌آموز، در هر درس، در هر سیستم عامل، کار فردی یا گروهی و غیره سفارشی کرد.

4- فناوری
فناوري(تکنولوژی) یک کلاس دیجیتال، از نظر سخت‌افزاری یا نرم‌افزاری، واي‌فای یا شبکه‌های LAN، سیستم عامل‌ها یا کانال‌های رسانه‌ای و... مورد بررسي قرار می‌گيرد.
در بخش فناوري می‌توان به برنامه‌ها، سیستم‌های رسانه‌های اجتماعی مانند فیس بوک، اينستا گرام ؛ یوتیوب، پلت فرم‌های جریان ویدیویی زنده یوتیوب، بازی‌های ویدئویی برای پخش رویدادهای عمومی؛ سخت افزار واقعیت مجازی، برنامه‌ها و بازی‌ها؛ اسکنر؛ جستجوی گوگل و مرورگرهای وب ؛ الگوریتم‌های یادگیری سازگار و هوش مصنوعی؛ حافظه USB و قابل حمل؛ ذخیره‌سازی  و اشتراک گذاری فایل؛ سیستم عامل مانند سیستم عامل مک، iOS، آندروید، ویندوز مایکروسافت؛  MOOCs؛ ابزار پادکست و... اشاره نمود.

5- گردش کار
در یک کلاس دیجیتال، جریان کار از معلم  به  دانش‌آموز  به  ابزار فناوري به  دانش‌آموز با تسهيل گري معلم تغییر می‌کند. در یک کلاس درس سنتی، گردش کار نسبتا قابل پیش‌بینی است: معلم یک تكليف تخصیص می‌كند، دانش‌آموزان تکلیف را تکمیل می‌کنند و به معلم باز می‌گردانند و گاهی همکاری بین دانش‌آموزان رخ می‌دهد. معلمان همچنین ممکن است کار را به دانش‌آموز با بازخورد یادگیری ارسال کنند، سپس از دانش‌آموز مجددا درخواست می‌کنند. 
در بهترین حالت، این بسیار شبیه به ضربه توپ تنیس به عقب و جلو است. در یک کلاس دیجیتال، گردش کار می‌تواند به طور مشابه باینری - از دانش‌آموز به پلت فرم یادگیری، یا یک دانش‌آموز از طریق گوگل درایو به یک معلم باشد.ضمن اينكه در اين فضا شبكه‌سازي يادگيري بين دانش‌آموزان بسيار روان تر برقرار می‌شود.
گردش کار در یک کلاس دیجیتال فرصت‌های بیشتری برای بازخورد خلاقانه، ارزیابی انتقادی، زمینه‌های واقعی «دنیای واقعی»، حمایت روانی و غیره فراهم می‌کند.

6- داده‌ها
داده‌ها در یک کلاس دیجیتال برای ارائه بازخورد دقیق و شخصی‌سازی یادگیری برای دانش‌آموزان بسیار مهم است. این می‌تواند به زیبایی تجسم و به راحتی به اشتراک گذاشته شود،  البته مدل‌های یادگیری و برنامه درسی باید به اندازه کافی انعطاف پذیر باشد تا بتوانند از داده‌های جدید در پیشرفت یادگیری  تشخيص داده  شوند و به آن پاسخ دهند.
 داده‌ها منافع آموزشي جديد و دانش پس زمینه دانش‌آموزان،  سطح خواندن فعلی و تغییر سطح خواندن بر اساس معیار ارزیابی عملکرد در طول زمان؛ ارزیابی عملکرد يادگيري و ارجاع آن ؛ نمرات در مقایسه با نتایج آزمون استاندارد شده؛ داده‌هاي عینی ارزشیابی رفتار دانش‌آموز (در مقایسه با رفتار درک شده) و... می‌تواند باشد.

7- هدف و مخاطبان
در یک کلاس دیجیتال، مشخص بودن هدف و مخاطب، قدرتمند ترین تغييراتي است که دانش‌آموزان آن را تجربه می‌کنند.  آیا هدف در اين كلاس ارائه یک برنامه درسی تكراري و پیشرفت در آن است  یا اينكه هدف  توان‌افزايي دانش‌آموزان  درانتخاب بهترین‌ها وارتقای عملکرد تحصیلی، بهبود قوه زندگی و فرصت‌هاست. 
دراين كلاس مخاطبان نزدیک به هدف اهمیت دارند: این کلاس درس «برای» چه کسی است؟ چه کسی می‌خواهد و باید در مورد هر دانش‌آموز و پیشرفتش بداند؟ چه کسی می‌تواند به آنها کمک کند تا رشد کنند؟ چه کسی می‌تواند صحت و اعتبار را برای کار ارائه دهد؟ چه کسی می‌تواند بازخورد یادگیری، پشتیبانی و راهنمایی را فراهم کند؟چه کسی مراقبت می‌کند و چه کسی نمی‌کند؟ هدف و مخاطبان یک کلاس دیجیتال می‌تواند تقریبا هر چیزی را به شفافیت و همکاری عالی تبدیل کند.

8- محصولات و فرصت‌ها
محصولات و فرصت‌های یک کلاس دیجیتال به نوع هدف و مخاطب نزدیک است. ایده این است که دانش‌آموزان در فضاهای دیجیتال یاد بگیرندو قادر به ایجاد سازمان‌ها، رسانه‌ها، همکاری‌ها، مارک‌ها، سیستم عامل‌ها و غیره شوند که پس از آن فرصت‌های بی‌شماری برای آنها در داخل و خارج از کلاس فراهم شود. مانند پیدا کردن تتوري تازه، یک سرگرمی‌جدید، کشف هنر، موسیقی، ادبیات جدید، برنامه‌های دانشگاهی و... در اين عنصر بزرگترین تفاوت‌ها بين دو كلاس سنتي و ديجيتال تعداد، در دسترس بودن، قابلیت تنظیم،  فوری بودن اتصالات بين مخاطبان، فراوانی اطلاعات و مقیاس بالقوه تلاش هر فرد برمی‌گردد.
در پايان ذكر اين نكته ضروري به نظر می‌رسد كه در جهان امروز  كه يادگيري به سمت خودآموزي و استقلال فكري و دانشي پيش می‌رود، تجهيز مدارس و كلاس‌ها به مولفه‌هايي كه دسترسي آزاد به اطلاعات و داده‌هاي علمی‌داشته باشند از جمله مواردي است كه بايد در نظام آموزشي به آن بها داده شود و برنامه‌ريزي شود.
گزارش : زهرا علی اکبری