سال بی‌باران...

پاییز امسال در ایران، خشک‌ترین پاییز در کل دوران آماربرداری بود. میزان خشک‌سالی در ایران به حدی بالا رفته که برخی به نظریه توطئه روی آورده‌اند و عنوان می‌کنند که خشکسالی در ایران دست‌ساز و به دلیل به‌کارگیری تکنولوژی هارپ توسط آمریکا است. با این حال در همسایگی ما، کشور پرآبی نظیر ترکیه نیز درگیر شدیدترین خشکسالی در 40 سال اخیر است.
به گزارش مردم‌سالاری آنلاین، از ابتدای پاییز سال جاری میزان متوسط بارندگی در کشور 30.8 میلیمتر بوده که در مقایسه با متوسط 50 سال گذشته، بیش از 58 درصد کاهش نشان می‌دهد. در بازه یک ساله گذشته حدود ۹۰ درصد از مساحت کل کشور با خشکسالی‌های مختلف اعم از خفیف، متوسط، شدید و بسیار شدید مواجه بوده‌اند و از این بدتر در برخی از استان‌ها مانند قم، اصفهان، یزد، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان میزان بارندگی از ابتدای پاییز تاکنون نسبت به آمار بلندمدت بیش از ۹۰ درصد کاهش نشان می‌دهد. در این استان‌ها از ابتدای مهر تاکنون تنها حدود 5 میلیمتر باران باریده است!
ایران همواره سرزمین خشکی بوده است؛ اما مصرف آب نیز در آن هیچ‌گاه به این اندازه نبوده و جمعیت نیز به مراتب کمتر بوده است. جمعیت ایران در سال 1300 تنها 11.5 میلیون نفر بود. صنعتی‌سازی شتابان افزایش شدید جمعیت را به همراه داشت و جمعیت کشور در سال 1355 به 33.7 میلیون نفر رسید. جمعیت کشور هم‌اکنون از 81 میلیون نفر عبور کرده است. این بدان معناست که در کمتر از 100 سال گذشته، جمعیت ایران بیش از 7 برابر شده است.
این جمعیت با الگویی جدید که یکی از مولفه‌های آن مصرف بسیار بالای آب است، تولید و مصرف می‌کند. گزارش‌هایی وجود دارد که ایرانیان سالانه 35 میلیون تن محصولات کشاورزی، یعنی معادل غذای 15 میلیون نفر را دور می‌ریزند. برای تولید این محصولات چقدر آب مصرف شده است؟ این میزان اتلاف آب در سرزمینی صورت می‌گیرد که از حیث تاریخی در آن آب حکم طلا را داشته است. اجتماعات سنتی در ایران پیشامدرن، پیشرفته‌ترین نظام تقسیم کار را در حوزه مدیریت آب داشتند و میرآب‌ها وظیفه‌ی تقسیم عادلانه و مقتصدانه آب قنات‌ها بین افراد را بر عهده داشتند. این رویه در ایران مدیران کاملاً برعکس شده و هم در تولید و هم در مصرف، فرهنگی حاکم شده که به هیچ‌وجه واقعیت کم‌آبی کشور را در نظر نمی‌گیرد.
بیکاری بزرگ‌ترین مشکل اقتصادی کشور در شرایط فعلی است اما در برخی از استان‌ها مسأله آب چنان حاد شده است که اهمیت آن تا حد و اندازه مسأله بیکاری بالا رفته است. بحران آب پیش از این مشکلاتی نظیر مهاجرت اجباری در استانی نظیر سیستان و بلوچستان و خشک شدن تالاب‌های بزرگ در استانی نظیر خوزستان را به همراه داشته است. اما از پاییز امسال وضعیت بغرنج‌تر شده چرا که از میزان بارش‌ها کاسته شده است. در استان خراسان جنوبی آب میزان ورودی به سدها در سال 96 صفر بوده است و 90 درصد ظرفیت سدهای این استان در حال حاضر خالی است! در نظنز در استان اصفهان نیز میزان بارندگی از ابتدای پاییز صفر بوده است.
طیف‌های زیادی از مردم در شرایط کنونی که ایران با خشکسالی بی‌سابقه دست و پنجه نرم می‌کند به سراغ تئوری توطئه رفته‌اند و می‌گویند خشکسالی ناشی از استفاده آمریکا از «سلاحی» به نام هارپ است. پروژه هارپ برنامه‌ پژوهشی یونوسفر فعال با فرکانس بالا است که شامل یک رصدخانه و محوطه‌ای به مساحت ۳.۱۱ هکتار می‌شود. یونوسفر بخشی است که در بالاترین لایه جو قرار دارد. آنتن‌های هارپ امواج رادیویی را مستقیماً به سمت بالا، به سوی یونوسفر ارسال می‌کنند. حرارتی‌که در نتیجه این امواج ایجاد می‌شود در یونوسفر موجب پدید آمدن بی‌نظمی‌هایی در تراکم الکترون‌های این ناحیه می‌شوند. این بی‌نظمی‌‌ها اجازه می‌دهند تا امواج ارسالی از ماهواره‌ها بدون برخورد به یونوسفر به زمین برسند. سایت هارپ در آلاسکای آمریکا قرار دارد. تنها سیاست‌مداری در دنیا که تاکنون آمریکا را به استفاده مخرب از هارپ متهم کرده است، هوگو چاوز بوده که زلزله هائیتی را ناشی از هارپ دانست. با این حال، ایجاد بحران‌های طبیعی نظیر زلزله، سونامی و خشکسالی از طریق هارپ واقعیت ندارد و این امر توسط کسانی به دلیل ایجاد جذابیت‌های رسانه‌ای گفته می‌شود که چندان با پروژه پژوهشی یونوسفر آشنایی ندارند.
عوام معمولاً در مواقعی که بحران‌های حاد فرا می‌رسند، دست به تدوین یک سری تئوری توطئه می‌زنند تا برای مشکلات حاد و وخیم، یک مقصر پیدا کنند و آن را مایه بدبختی خود بنامند. شبکه‌های اجتماعی امروزه کمک کرده‌اند تا این تئوری‌های توطئه در ابعاد گسترده‌تری دست به دست بچرخد. در همسایگی ما ترکیه نیز در حال حاضر با یک خشکسالی شدید دست و پنجه نرم می‌کند. ایران همواره سرزمین کم‌آبی بوده و نیاکان ما توانسته‌اند به خوبی خود با شرایط کم‌آب وفق دهند. راه‌کار مقابله با مسأله کم‌آبی در شرایط فعلی نه دامن زدن به تئوری توطئه، بلکه تغییر الگوی مصرف و تولید در کشور است. این امر نیازمند سیاست‌گذاری‌های جدید است و دولت باید پیش از بحرانی‌تر شدن مسأله آب، برنامه استراتژیکی را برای این حوزه تدوین و اجرا کند.