مبادله بزرگ

 گروه ديپلماسي- هديه‌گل‌محمدي: از ميانه‌هاي دوران جنگ سرد، آمريکا و شوروي آموختند که جاسوس‌ها را براي تبادل بازداشت کنند. داستان اين مهم در فيلم « پل جاسوس‌ها» با بازي «تام‌هنکس» به خوبي نمايش داده مي‌شود. حالا ايران و آمريکا هم دست به يک مبادله بزرگ زدند. البته در جريان اجراي برجام هم«جيسون رضائيان» آزاد شده بود.
به گزارش مردم سالاری آنلاین ،بامداد پنج‌شنبه، جمهوري اسلامي ايران و ايالات متحده آمريکا در موضع‌گيري‌هاي جداگانه‌اي و به صورت رسمي اعلام کردند که در ارتباط با تبادل زندانيان بين 2 کشور و همچنين آزادسازي چند ميليارد دلار از دارايي‌هاي ايران که براي چندين سال به‌طور غيرقانوني در کره جنوبي به بهانه تحريم‌هاي واشنگتن عليه تهران توقيف شده بود، به توافق رسيده‌اند و روند اين 2 موضوع آغاز شده است.
بر اساس اعلام حسين اميرعبداللهيان وزير خارجه ايران، تهران گفت‌وگوهاي غيرمستقيمي را درباره تبادل زندانيان از سال گذشته با طرف آمريکايي داشته اما وقتي دو روز قبل در 17 مرداد، متيو ميلر سخنگوي وزارت خارجه آمريکا درباره آخرين روند گفتگوها درباره تبادل زندانيان دو تابعيتي و خبر بازداشت يک زن به عنوان پنجمين بازداشتي مورد سوال خبرنگاران در نشست هفتگي خود در واشنگتن قرار گرفت، همچون هفته‌هاي پيش اعلام کرد به دليل حساس بودن موضوع قصد بيان جزئيات را ندارد اما در عين حال گفت: تلاش مي‌کنيم تا آمريکايي‌هايي را که در ايران بازداشت هستند، آزاد کنيم.
ميلر افزود: «در چند هفته گذشته گزارش‌هاي زيادي در اين مورد منتشر شده اما در اين زمان که اولويت اصلي ما آزادي آنها و خروج امن از ايران است، ترجيح مي‌دهم اظهارنظري نکنم و بديهي است که اين موضوع بسيار حساسي است.» اين در حالي بود که جيک ساليوان مشاور امنيت ملي آمريکا پيش از اين گفته بود در حال حاضر، چهار ايراني- آمريکايي در ايران زنداني هستند و ايالات متحده همچنان براي آزادي آنها تلاش مي‌کند.
در اين ميان، يک منبع مطلع درخصوص توافق اخير ايران و آمريکا مبني بر آزادي زندانيان گفت که اين توافق با مذاکرات بر سر توافق هسته‌اي ايران مجزا است.وي تاکيد کرد که آزادي نهايي آمريکايي‌ها «شايد بتواند به تسهيل مذاکرات در ديگر حوزه‌ها کمک کند».
اين منبع همچنين گفت که بايدن از اولين روز آمدن به دفتر رياست‌جمهوري خود تمرکز خود را بر روي اين مسئله گذاشته بود.
وي گفت: فکر مي‌کنم که سوابقش نشانگر تمرکز شديد وي بر بازگرداندن آمريکايي‌ها به وطن باشد؛ البته تحت شرايطي که باور کنيم در جهت منافع‌مان باشد. ما باور داريم که آن چه تنظيم شده در جهت منافع‌مان است.
2 سال مذاکره پنهان و آشکار 
به گزارش ايسنا، مذاکرات براي تبادل زندانيان بين تهران و واشنگتن و همچنين آزادسازي دارايي‌هاي بلوکه‌شده ايران در کره جنوبي، موضوعي است که  بين ايران و آمريکا در طول 2 سال گذشته و جدا از روند مذاکرات رفع تحريم با وساطت برخي از کشورهاي منطقه از جمله عمان و قطر در جريان بوده است و حتي در مقطعي بر اساس آنچه که «حسين اميرعبداللهيان»  وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران در ارديبهشت ماه سال جاري اعلام کرد، صورت جلسه‌اي بين ايران  و نماينده آمريکا «که يک ديپلمات خانم انگليسي بوده» در اين ارتباط امضا شد اما به دليل برخي ملاحظات طرف آمريکايي، ماه‌ها اجراي اين صورت جلسه به تعويق افتاد.
در شرايطي که اين روزها مجددا بحث تبادل زندانيان بين ايران و آمريکا و آزادسازي بخشي از داريي‌هاي ايران در صد خبرها قرار گرفته بود و وزير امور خارجه ايران در روز سه شنبه در جمع  خبرنگاران در حاشيه نشست درباره بريکس در تهران اعلام کرده بود که تهران بر اساس نگاه انساني خود به موضوع تبادل زندانيان هيچ پيش‌شرطي براي اين موضوع ندارد، عدد زنداني‌ها مهم نيستند و مانعي هم در اين ارتباط نيست، اعلام شد که دو کشور در ارتباط با اين موضوع به توافق رسيده‌اند.
عبدالعزيز الخليفي، وزير مشاور قطر در امور خارجه در گفت وگو با شبکه الجزيره گفت که قطر به حل اختلافات از طريق راه‌هاي مسالمت‌آميز و گفت‌وگو ايمان دارد.
وي تاکيد کرد که کشورش نقشي محوري در تسهيل روند مذاکرات بين تهران و واشنگتن ايفا کرده است.اميدواريم توافق اخير ميان تهران و واشنگتن منجر به توافق در پرونده هسته‌اي شود.
الخليفي همچنين تاکيد کرد که قبل از رسيدن به اين توافق مسئولان قطري سفرهاي گسترده‌اي به واشنگتن و تهران داشتند.
نمايندگي ايران در سازمان ملل در رابطه با تبادل به شبکه سي‌بي‌اس اعلام کرد: به عنوان بخشي از توافق همکاري بشردوستانه که با ميانجي‌گري يک دولت ثالث حاصل شده است، ايران و آمريکا پذيرفته‌اند که متقابلا پنج نفر را آزاد و آن‌ها را عفو کنند. جابه‌جايي امروز آن‌ها گام ابتدايي حائز اهميتي در جهت اجراي توافق است.
تاييديه وزارت خارجه
وزارت  امور خارجه جمهوري اسلامي ايران  در مورد آزادسازي منابع توقيف شده ايراني و آزادي تعدادي از زندانياني که غيرقانوني توسط آمريکا بازداشت شده اند، بيانيه اي را منتشر کرد.
متن بيانيه به اين شرح است: فرآيند آزادسازي چند ميليارد دلار از دارايي‌هاي جمهوري اسلامي ايران که براي چند سال به‌طور غيرقانوني در کره جنوبي توسط آمريکا توقيف شده بود، آغاز شد. ايران تضمين‌ لازم براي پايبندي آمريکا به تعهدات خود در اين خصوص را دريافت کرده‌ است.
آزادسازي و رفع محدوديت از منابع مالي جمهوري اسلامي ايران که غيرقانوني و به بهانه نگراني بانک‌هاي خارجي از تحريم‌هاي ظالمانه ايالات متحده مسدود شده يا استفاده از آنها سخت شده است، همواره در دستور کار وزارت امور خارجه قرار داشته است.
  نحوه بهره‌برداري از منابع و دارايي‌هاي مالي رفع توقيف شده در اختيار جمهوري اسلامي ايران بوده و اين منابع براي نيازهاي مختلف کشور حسب تشخيص مراجع ذيصلاح هزينه خواهد شد. 
علاوه بر آزادسازي منابع مالي که به صورت غيرقانوني توقيف شده بود، حمايت از حقوق ايرانيان در سرتاسر جهان جزو وظايف ذاتي وزارت امور خارجه است. در اين چارچوب، آزادي تعدادي از زندانيان بي‌گناه ايراني که طي سال‌هاي گذشته به طور غيرقانوني و با اتهام واهي دور زدن تحريم‌هاي ظالمانه آمريکا، در اين کشور دستگير و زنداني شده‌اند، به طور جديد توسط دستگاه ديپلماسي پيگيري شده است. در اين راستا، آزادي تعدادي از زندانياني که به طور غيرقانوني توسط آمريکا بازداشت شده‌اند، بزودي محقق خواهد شد. زندانيان مدنظر آمريکا کماکان در ايران حضور دارند.
جاسوس‌هاي آمريکايي
در ابتدا رسانه‌هاي آمريکايي اقدام به خبررساني در مورد توافق اخير ايران و امريکا کردند، چنان‌که روزنامه نيويورک‌تايمز در مطلبي  به نقل از منابع خود اعلام کرد مطابق با توافق حاصله ميان ايران و آمريکا، پنج زنداني آمريکايي که به جرم جاسوسي در ايران به حبس محکوم شده بودند، در ازاي آزادي چند زنداني ايراني و دسترسي تهران به 6 ميليارد دلار براي اهداف بشردوستانه، اجازه ترک ايران را پيدا خواهند کرد.
 اين روزنامه نوشت: مراد طاهباز، سيامک نمازي و عماد شرقي از جمله زندانيان آزاد شده توسط ايران هستند و  نام 2 زنداني آزاد شده ديگر ذکر نشده است. سه زنداني نام‌برده و يکي از 2 زنداني ناشناس در روز پنج‌شنبه از زندان اوين به هتلي در تهران منتقل شده‌اند، آن‌ها قرار است چندين هفته در اين هتل بماند تا ايران به آن‌ها اجازه خروج از کشور را بدهد.
سيامک نمازي در سال 1395 به جرم جاسوسي و همکاري با دولت آمريکا، عماد شرقي در سال 1399 به جرم جاسوسي و جمع‌آوري اطلاعات نظامي و مراد طاهباز در سال 1398 به جرم جاسوسي از مراکز حساس نظامي در پوشش محيط زيستي، هر کدام به 10 سال حبس محکوم شده بودند. با توجه به تخليه اطلاعاتي اين جاسوس‌ها و اينکه عملا مهره‌هاي سوخته به حساب مي‌آيند، اما آمريکايي‌ها براي تبادل آن‌ها حاضر به پذيرش شرايط ايران شده‌اند.
«آدرين واتسون» سخنگوي شوراي امنيت ملي آمريکا در يک موضع گيري رسانه‌اي، گزارش منتشر شده توسط روزنامه نيويورک‌تايمز را تاييد و اعلام کرد که 5 جاسوس آمريکايي در ايران از زندان آزاد شده‌اند و اکنون در حصر خانگي به سر مي‌برند.
در ادامه اظهارنظر رسانه‌ها و مقامات آمريکايي در مورد اين توافق که بنا به گفته مقامات ايراني امکان تحقق آن خيلي زودتر از اين وجود داشت و آمريکايي در اين مدت تلاش داشتند که اين موضوع را با مذاکرات احياي برجام و برخي از تحولات داخلي ايران طي ماه‌هاي گذشته گره بزنند، ولي با توجه به عدم موفقيت در اين زمينه، بالاخره تن به انجام اين توافق دادند.
نمايندگي ايران در سازمان ملل نيز روز پنج‌شنبه در رابطه با اخبار منتشر شده به شبکه خبري سي‌بي‌اس آمريکا اعلام کرد: به عنوان بخشي از توافق همکاري بشردوستانه که با ميانجي‌گري يک دولت ثالث حاصل شده است، ايران و آمريکا پذيرفته‌اند که متقابلا پنج زنداني را آزاد و آن‌ها عفو کنند. جا به جايي امروز آن‌ها گام ابتدايي حائز اهميتي در جهت اجراي توافق است.
همچنين «نور نيوز» رسانه نزديک به شوراي عالي امنيت ملي ايران پنج‌شنبه شب در صفحه خود در شبکه اجتماعي ايکس (توييتر) نوشت: جمهوري اسلامي ايران ماه‌هاست که به‌دلايل بشردوستانه، گفت‌وگوهاي غيرمستقيم براي تبادل زندانيان ميان ايران و آمريکا را آغاز کرد. اين مذاکرات با رويکرد سياسي آمريکا و گره زدن موضوعات غير مرتبط بسيار طولاني شد اما اکنون شرايط در حال تغيير است.
اطمينان باقري به تضمين آمريکا
«علي باقري» معاون سياسي وزير امورخارجه جمهوري اسلامي که اين روزها براي انجام دور جديد گفت‌وگوي ‌هاي سياسي بين ايران و برزيل در اين کشور آمريکاي لاتين به سر مي‌برد و احتمالا از مطلع‌ترين افراد در وزارت خارجه ايران در مورد جزييات توافق انجام شده است و به نظر مي رسد سفر هفته پيش او به عمان نيز بي‌ارتباط با اين موضوع نبوده است در يک موضع‌گيري در اين ارتباط نوشت: فرايند آزادسازي چند ميليارد دلار از دارايي‌هاي ايران که چند سال است به‌طور غيرقانوني توسط آمريکا توقيف شده، آغاز شد. ايران تضمين‌ لازم براي پايبندي آمريکا به تعهدات خود را دريافت کرده‌است. 
آزادي چند ايراني که به‌طور غيرقانوني در آمريکا بازداشت شده بودند در اين چارچوب است.
البته برخي از فعالان فضاي مجازي بعد از اين اظهارنظر باقري مبني بر اين‌که «ايران تضمين‌ لازم براي پايبندي آمريکا به تعهدات خود را دريافت کرده‌است» اين پرسش را مطرح کردند که «آيا اساسا مي‌شود در اين ارتباط از تعهد آمريکا سخن گفت؟» که عده‌اي نيز در پاسخ به پرسش مطرح شده معتقد بودند احتمالا منظور باقري از تعهد اين است که ايران تا  زماني که آمريکا به تعهد خود در مورد آزادسازي داريي‌هاي ايران عمل نکند و پول‌هاي آزاد شده به حساب‌هاي مدنظر ايران واريز نشود، تبادل صورت نخواهد گرفت.
در اين راستا، «محمد جمشيدي» معاون سياسي رئيس‌جمهور اعلام کرده است تا زمان انتقال کامل پول‌ها، زندانيان مدنظر آمريکا همچنان در ايران باقي مي‌مانند.
تناقض درباره ميزان 
آزاد شده پول ايران
تاکنون در مورد ميزان پول‌هاي آزاد شده ايران و نحوه دسترسي ايران به منابع آزادشده روايت‌هاي متفاوت و بعضا متناقضي مطرح شده است. برخي از رسانه‌هاي خبري، رقم آزاد شده را حدود  6 ميليارد دلار اعلام کرده‌اند و اين آزادسازي را فقط مربوط به پول‌هاي بلوکه ‌شده ايران در کره جنوبي مي‌دانند.
اين در حالي است که بامداد جمعه خبرگزاري رسمي جمهوري اسلامي ايران در يک خبر مدعي شد که رقم آزاد شده حدود 10 ميليارد دلار است و علاوه بر کره جنوبي، ‌مقدار قابل توجهي از وجوه ايران در بانک TBI عراق نيز آزاد خواهد شد و فرآيند آزادسازي مبلغ ديگري از وجوه ايران در يکي از بانک‌هاي اروپايي نيز آغاز شده است. به نظر مي‌رسد موضوع ذکر شده در خبرگزاري دولت در ارتباط با  آزادي ‌مقدار قابل توجهي از وجوه ايران در بانک TBI عراق، به خبرمنتشر شده در 2 هفته پيش باز مي‌گردد که مقامات امريکايي اعلام کرده‌اند که کاخ سفيد موافقت کرده که بخشي از پول‌هاي بلوکه‌شده ايران در بانک‌هاي عراق به عمان منتقل شود. 
در حالي‌که رسانه‌ها و مقامات آمريکا مدعي هستند ايران به صورت مستقيم به وجوه آزاد شده دسترسي ندارد و صرفا مي‌تواند سفارش غذا، دارو و تعداد محدودي تجهيزات پزشکي را به بانکي که اين پول در قطر به آن وازير مي‌شود ارائه کند و بانک مورد اشاره در دوحه هزينه کالا را پرداخت مي‌کند و شرکت‌هاي قطري آن‌ها را به ايران تحويل مي‌دهند، وزارت امور خارجه جمهوري اسلامي ايران پنچ‌شنبه شب در بيانيه خود با رد اين ادعاها، تاکيد کرد نحوه بهره‌برداري از منابع و دارايي‌هاي مالي رفع توقيف شده در اختيار جمهوري اسلامي ايران بوده و اين منابع براي نيازهاي مختلف کشور حسب تشخيص مراجع ذي‌صلاح هزينه خواهد شد. همچنين «محمد مرندي» از افراد نزديک به تيم مذاکره‌کننده ايران نيز در توييتي در پاسخ به ادعاهاي «باربارا اسلاوين» تحليل‌گر آمريکايي که چنين ادعايي را تکرار کرده بود، نوشت : اين ادعايي نادرست است که توسط افراد ناخرسند ساخته شده است. ايران به دارايي‌هاي آزاد شده خود دسترسي مستقيم و کامل خواهد داشت؛ شرکت‌هاي قطري نقشي نخواهند داشت، بانک‌هاي ايران کنترل کامل خواهند داشت و مي‌توانند بدون محدوديت کالا و خدمات خريداري کنند.
اميدواري کره‌جنوبي
در شبانه‌روز گذشته اظهار نظرهاي مختلفي از سوي مقام‌ها و رسانه‌هاي ايراني و آمريکايي در ارتباط به توافق صورت گرفته منتشر شده است، ديروز (جمعه) نيز وزارت امور خارجه کره‌جنوبي که طي سال‌هاي گذشته اقدام به راهزني از اموال ملت ايران کرده است و به بهانه تحريم‌هاي آمريکا از پرداخت مطالبات ايران سرباز زده است و به تازگي ايران نيز موضوع شکايت از اين کشور را به خاطر اين بدعهدي در دستورکار خود قرار داده است در يک موضع‌گيري عجيب اعلام کرد که هيچ اطلاعاتي در رابطه با گزارش‌هاي رسانه‌ها مبني بر اينکه تهران پنج جاسوس آمريکايي را به عنوان بخشي از قراردادي آزاد کرده است که بر اساس آن 6 ميليارد دلار از دارايي‌هاي ايران در کره جنوبي آزاد مي‌شود، ندارد. سئول البته گفته است: دولت ما در حال رايزني نزديک با کشورهاي درگير، شامل ايالات متحده و ايران براي حل موضوع وجوه مسدود شده ايران بوده و اميدوار است که اين موضوع به صورت دوستانه حل شود.
 بر اساس آنچه برخي از رسانه‌هاي آمريکايي از منايع خود خود اعلام کرده‌اند، احتمالا اجراي کامل اين توافق چند هفته‌اي طول خواهد کشيد و تا اواسط سپتامبر (شهريور- مهر) اين موضوع اجرايي و عميلياتي مي‌شود.
ذوق دموکرات‌ها
«رابرت مالي» نماينده ويژه آمريکا در امور ايران که درحال حاضر در مرخصي اجباري به سر مي‌برد روز پنج‌شنبه در صفحه شخصي خود در «ايکس» (توييتر سابق) نوشت: اين اولين گام است. هر روزي آزادي‌شان از آن‌ها گرفته شود، يک روز اضافي است.
وي در ادامه نوشت: اين براي سيامک، مراد، عماد، دو شخص ديگر و عزيزان‌شان خبري خوش است که مدت‌ها در انتظارش بودند. مي‌دانم که همکارانم تا زمان بازگشت آن‌ها به خانه استراحت نخواهند کرد.
رابرت مالي به عنوان فرستاده رياست جمهوري در امور ايران در وزارت امور خارجه آمريکا مستقر بود و کارنامه او شامل تلاش براي احياي مجدد توافق هسته‌اي با ايران و همچنين مذاکرات بر سر آزادي حداقل سه آمريکايي در ايران بود. مالي از نزديک با آنتوني بلينکن، وزير امور خارجه و شوراي امنيت ملي کاخ سفيد که بخش خاورميانه آن توسط برت مک گورک رهبري مي‌شود، هماهنگي داشت.
آنتوني بلينکن، وزير امورخارجه آمريکا در واکنش به توافق تهران و واشنگتن براي آزادي پنج آمريکايي بازداشت شده در ايران، آن را گامي مثبت ارزيابي کرد.
بلينکن در يک کنفرانس مطبوعاتي مشترک با همتاي مکزيکي خود اظهار داشت: اين، تنها آغاز روندي است که اميدوارم و انتظار دارم به بازگشت آنها به ايالات متحده منجر شود.
وي در ادامه گفت که به اعتقاد او اين، آغاز پايان کابوس آنها و کابوسي است که خانواده‌هاي آنها تجربه کرده‌اند.
وزير امورخارجه آمريکا همچنين با بيان اينکه «به هيچ يک از جزئيات مربوط به کاري که ما انجام مي‌دهيم يا درگير آن هستيم، نمي‌پردازدم» تاکيد کرد که نمي‌خواهد روند بازگشت آنها را به خانه به خطر بيندازد.
بلينکن گفت: وزارت امور خارجه آمريکا با اين پنج نفر تماس گرفته است و نيازي به گفتن نيست که آنها از اينکه از زندان خارج شده‌اند، بسيار خوشحال هستند اما ما مي‌خواهيم اطمينان يابيم که اين روند را تکميل کرده و آنها را به خانواده‌هايشان بازمي‌گردانيم.
وي در عين حال تاکيد کرد که آمريکا به اجراي تمامي تحريم‌هاي خود عليه ايران ادامه مي‌دهد و در هر صورت، ايران هيچ گونه تخفيف تحريمي دريافت نخواهد کرد.
موج حملات جمهوري‌خواهان
البته جمهوري‌خواهان آمريکا نيز بيکار ننشسته‌اند و از بامداد جمعه دولت بايدن را زير انتقادهاي تند و تيز خود گرفته‌اند. «مايک پامپئو» وزير خارجه پيشين آمريکا نوشت که آزاد کردن 6 ميليارد دلار براي اينکه «پنج آمريکايي بتوانند به نوع ديگري از زندان بروند، توافق افتضاحي است». «مايک پنس» معاون رئيس‌جمهور پيشين آمريکا نيز با استقبال از آزادي جاسوسان آمريکايي بازداشت شده در ايران، اما مدعي شد «بايدن بزرگ‌ترين باج تاريخ آمريکا را به ايران داده است».
نوت گينگريچ، رئيس جمهوري‌خواه اسبق مجلس نمايندگان آمريکا نيز در واکنش به اين مسئله در «ايکس» نوشت: توافق بايدن براي پرداخت 6 ميليارد دلار به ايران از طريق عراق و کره‌جنوبي براي آزادي 5 آمريکايي اقدامي ديوانه‌وار است.
وي مدعي شد که اين مسئله باعث مي‌شود که ايران 6 ميليارد دلار بر روي «تروريسم، موشک و تسليحات هسته‌اي» خرج کند.
تام کاتن، سناتور جمهوري‌خواه آمريکايي هم در واکنش به توافق ايران و آمريکا، بايدن را به «رقصيدن به ساز ايران» متهم کرد.
با اين حال، به نظر مي‌رسد اجراي دقيق و کامل اين توافق که همواره سياست اعلامي تهران درباره اهداف بشردوستانه آن بوده، خارج از روند مذاکرات رفع تحريم‌ها انجام و آمريکا هم ناچار به پذيرش آن شده، مي‌تواند تسهيل‌کننده مذاکرات رفع تحريم‌ها هم باشد؛ مذاکراتي که ايران براي جمع‌بندي آن داراي آمادگي است و اين آمريکايي‌ها هستند که به نظر مي‌رسد هنوز از اراده سياسي لازم در اين زمينه برخوردار نيستند. البته با حصول اين توافق به نظر مي‌رسد آمريکايي‌ها متوجه شده‌اند که نمي‌توانند وقت‌کشي در مذاکرات رفع تحريم‌ها را به تحولات داخلي ايران گره بزنند. مقام‌هاي جمهوري اسلامي ايران نيز اعلام کرده‌اند برخلاف دوره گذشته، کشور معطل مذاکره و يا احياي برجام نيست و اين موضوع هم‌راستا با خنثي‌سازي تحريم‌ها در جريان است. «سيد ابراهيم رئيسي» رئيس‌جمهوري اسلامي ايران در گفت‌وگوي زنده تلويزيوني خود در شامگاه سي‌ام خرداد ماه گفت: ما رفع تحريم‌ها را دنبال مي‌کنيم اما خنثي‌سازي آن را هم دنبال مي‌کنيم و مهم‌تر از همه اين‌ها به اين فکر مي‌کنيم که کشور به حدي قدرتمند شود که اساساً از تکانه‌هايي مثل تحريم هيچ تکاني نخورد.