اختلال سامانه معاملاتی بورس و ضرر سهامداران

بازار سهام در ایران در هفته‌های اخیر شاهد رویدادهای عجیبی بوده است. در حالی که در کشورهای مختلف، در شرایط شیوع کرونا، برای نجات بازار سرمایه، نقدینگی زیادی به بازار بورس تزریق شده و در یک قلم تنها در آمریکا، ۱.۵ تریلیون دلار به بازارها تزریق شد، در ایران، سازمان بورس در اوج بحران کرونا اعلام کرد که بازار بورس حباب دارد! همزمان اختلال در سامانه‌های معاملاتی نیز صدای سهامداران را درآورده و این اختلال امروز تا حدی بود که معاملات فرابورس، دو و نیم ساعت بعد از معاملات بورس آغاز شد! شاخص کل بورس امروز به پایین‌تر از ۵۰۰ هزار واحد سقوط کرد و حتی برخی سهامداران در فضای مجازی این شائبه را مطرح کرده‌اند که اختلال در سامانه‌های معاملاتی «عمدی» است. رصد فضای مجازی نشان می‌دهد که در وضعیت فعلی سهامداران، بیش از هرچیز دیگر، خود را در مقابل سازمان بورس می‌بینند. مردم‌سالاری آنلاین در این گزارش رویدادهای عجیب بازار بورس را بررسی می‌کند.
به گزارش مردم سالاری آنلاین، از شب چهارشنبه چهاردهم اسفند تاکنون در فضای مجازی شاهد اعتراضات گسترده سهامداران به سازمان بورس هستیم. در آن تاریخ، سازمان بورس به‌صورت خلق‌الساعه دامنه نوسان روزانه قیمت سهام را از ۵ درصد به ۲ درصد کاهش داد که این امر با اعتراض گسترده سهامداران روبرو شد.
پیش از کاهش دامنه نوسان نیز سازمان بورس با تغییر برخی مقررات نظیر تغییر حجم مبنا در معاملات سهام، حساسیت سهامداران را برانگیخته بود اما از چهاردهم اسفند به بعد، این برانگیختن حساسیت، به وضوح شکل اعتراضات گسترده در فضای مجازی به خود گرفت.
سازمان بورس پیش از آن‌که با دامنه نوسان دو درصدی، معامله‌ای صورت گیرد تحت فشار سهامداران و بعد از اظهارنظر رئیس کل بانک مرکزی و دستور مستقیم وزیر اقتصاد، دامنه نوسان قیمت سهام را مجدداً به ۵ درصد برگرداند. با این حال، در بیانیه‌ای عجیب و در حالی که شیوع کرونا در ایران به اوج خود رسیده بود، اعلام کرد که بازار بورس حباب دارد! در واقع، در حالی که ریسک شیوع کرونا، بازار بورس را تهدید می‌کرد، سازمان بورس نیز وارد گود شد و ریسک موجود در بازار سهام ایران را به حداکثر رساند.
سازمان بورس در بیانیه عجیب خود نوشته بود: «تصمیم هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار مبنی بر کاهش دامنه نوسان با توجه به رشد قریب به ۱۹۰ هزار واحدی شاخص بورس تهران طی دو ماه اخیر صورت پذیرفته است که به نظر می‌رسد تماماً چنین رشدی با عوامل بنیادی اقتصاد همخوانی ندارد»! این اظهارنظر سازمان بورس در حالی صورت گرفت که این نهاد، حق مداخله در بازار یا تحلیل قیمت‌ها و تحلیل رشد یا افت شاخص را ندارد و اظهارات این‌چنینی سازمان بورس می‌تواند بر تصمیمات سهامداران و سود یا زیان آن‌ها تأثیرگذار باشد.
 
از حباب‌شناسی سازمان بورس تا اختلال در سامانه‌های معاملاتی
همزمان با این‌که سازمان بورس از نقش مدیریت و نظارت بی‌طرفانه خود خارج شد، اختلال در سامانه‌های معاملاتی نیز افزایش یافت. سامانه‌های معاملاتی سهام در هفته‌های اخیر قیمت‌ها را با تأخیر نشان می‌دهند و سفارش‌های خرید و یا فروش سهامداران را به موقع ثبت و ارسال نمی‌کنند. بسیاری از سهامداران در فضای مجازی گفته‌اند که اختلال وسیع در سامانه‌های معاملاتی باعث شده تا صف‌های فروش طویلی در بازار شکل بگیرد و این امر کاهش قابل توجه ارزش سهام را از روز شنبه هفدهم اسفند تاکنون، درپی داشته است.
شاخص کل بورس خود گویای افت شدید بورس در روزهای اخیر است. این شاخص که در پایان معاملات روز چهارشنبه ۱۴ سفند در ارتفاع ۵۵۵ هزار واحدی قرار داشت، هم‌اکنون تا ارتفاع ۴۹۴ هزار واحدی پایین آمده است.
سازمان بورس حتی توضیح دقیقی در مورد اختلالات سامانه‌های معاملاتی به سهامداران نداده است. امروز (۲۵ اسفند) میزان این اختلالات به حدی بود که معاملات سهام در فرابورس با تأخیر دو و نیم ساعته نسبت به بورس و از ساعت ۱۱ آغاز شد!
هنوز مشخص نیست چرا سازمان بورس به‌جای ایفای وظیفه قانونی خود در مقام تحلیلگر و حباب‌شناس در بازار حاضر شد و آن بیانیه عجیب را داد. علاوه بر این، مشخص نیست چرا با وجود کارمزد قابل توجهی که از سهامداران اخذ می‌شود، ایرادهای سامانه‌های معاملاتی برطرف نمی‌شود. ابهامات فراوانی که در این حوزه‌ها وجود دارد، بخش قابل توجهی از سهامداران را نسبت به سازمان بورس بدبین کرده است و این بدبینی در اظهارات سهامداران در فضای مجازی، به‌وضوح قابل مشاهده است. حتی برخی از سهامداران در فضای مجازی ادعا کرده‌اند که «وزارت اقتصاد و سازمان بورس با هم اختلاف‌نظر دارند و دود این اختلاف‌نظر به چشم سهامداران می‌رود».
رصد شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهد که سهامداران در وضعیت فعلی نسبت به عملکرد سازمان بورس رضایت ندارند و ابهامات آن‌ها نیز با شفاف‌سازی سازمان بورس برطرف نشده است. در کنار این، این روزها در بازار بورس ایران، شاهد حمایت از بازار در برابر ریسک شیوع کرونا نیستیم و با اختلال سامانه‌های معاملاتی و شایعات فراوان، بازار بورس به‌نوعی به حال خود رها شده است. حتی در وضعیت اختلال سامانه‌های معاملاتی، تعداد عرضه‌های اولیه نیز افزایش یافته و این عرضه‌های اولیه، مشکل اختلال سامانه‌ها را بیشتر کرده است. با این وضعیت، باید دید آیا سقوط بورس همچنان ادامه خواهد داشت یا خیر؟ بورس در سال جاری بخش قابل توجهی از نقدینگی سرگردان را جذب خود کرده و تغییر شرایطِ بورس، می‌تواند یک‌بار دیگر کوچ نقدینگی به بازارهایی نظیر ارز و طلا را درپی داشته باشد.      

گزارش: مهدی عباسی