آیا بورس تهران حباب دارد؟

نقدینگی بسیار عظیمی جذب بازار سهام در ایران شده است: ارزش کل معاملات بورس و فرابورس، تنها در روز جاری، حدود ۳ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان بوده است! در بورس تهران چه می‌گذرد؟ آیا بورس حباب دارد؟ روند معاملات در آینده به چه صورت خواهد بود؟ در گزارش حاضر، به این سوالات پاسخ می‌دهیم.
به گزارش مردم سالاری آنلاین، بازار بورس تهران، امروز (سه‌شنبه ۵ شهریور) یک روز خوب دیگر را پشت سر گذاشت و شاخص کل بورس با رشد حدوداً ۳۶۰۰ واحدی، یک قله تاریخی جدید را فتح کرد و به ارتفاع ۲۷۸ هزار و ۴۶۹ واحدی رسید. سال جاری یک سال رویایی برای سهامداران بوده است و شاخص کل بورس از ابتدای سال تاکنون حدود ۵۶ درصد رشد کرده است.
بازدهی بورس، در سال جاری، بسیار بیش از بازارهای رقیب نظیر ارز، طلا و مسکن بوده است. کلید رشد بورس در سال جاری، هجوم وسیع نقدینگی به این بازار بوده است. تنها از ابتدای هفته تاکنون (از روز دوم تا پنجم شهریور) ارزش کل معاملات بورس و فرابورس ۱۱ هزار و ۱۸۷ میلیارد تومان بوده است و باید گفت که همچنان یک روز کاری از روزهای هفته جاری باقی است. این میزان از ارزش معاملات در تاریخ بورس تهران بی‌سابقه است.
برای این‌که بدانیم چه حجم پولی در بازار سهام ایران جولان می‌دهد کافی است ارزش معاملات در روزهای اخیر را با ارزش معاملات در دوره‌های گذشته مقایسه کنیم: ارزش معاملات بورس و فرابورس در روز جاری حدود ۳۲۰۰ میلیارد تومان، در یک ماه گذشته حدود ۲۱۰۰ میلیارد تومان، در دوره شش ماهه اخیر حدود ۱۸۰۰ میلیارد تومان و در دوره یک ساله اخیر حدود ۱۵۰۰ میلیارد تومان بوده است. هجوم نقدینگی به بورس، بخش بزرگی از رشد شدید شاخص کل بورس در ماه‌های اخیر را توضیح می‌دهد.
 
آیا بازار سهام در ایران حباب دارد؟
سوالی که وجود دارد این است که آیا در بازار بورس تهران حباب وجود دارد یا خیر؟ در واقع، آیا این صرفاً هجوم نقدینگی بوده که رشد بورس را رقم زده و «ارزش ذاتی» بورس تهران پایین‌تر از میزانی است که در حال حاضر ارزش‌گذاری شده است؟
کل ارزش بازار بورس در حال حاضر به بیش از یک میلیون میلیارد تومان رسیده است. این عدد، عدد بزرگی است اما به هیچ‌وجه به این معنا نیست که در کلیت بازار بورس، حباب وجود دارد. در واقع، نه تنها در کلیت بازار بورس، حبابی وجود ندارد بلکه هنوز بسیاری از شرکت‌های بزرگ در بازار بورس وجود دارند که ارزش بازار آن‌ها (یعنی قیمت سهام‌شان ضرب‌در تعداد سهام‌شان) کمتر از ارزش ذاتی آن‌ها است.
ارزشِ بازارِ بسیاری از شرکت‌های ثبت‌شده در بورس، در حال حاضر کمتر از ارزش جایگزینیِ آن‌ها (یعنی میزانی که باید سرمایه‌گذاری شود تا دقیقاً شرکتی مشابه آن‌ها ساخته شود) است. به‌عنوان مثال، ارزش بازار هیچ‌کدام از نیروگاه‌های موجود در بازار بورس به اندازه ارزش جایگزینی آن‌ها نیست و در بلندمدت ارزش بازار آن‌ها باید به ارزش جایگزینی‌شان نزدیک شود. در مورد پالایشگاه‌ها، پتروشیمی‌ها، کارخانه‌های سیمان و غیره نیز این موضوع صادق است.
در کل، موج تورمی ایجادشده در اثر جهش نرخ ارز بود که باعث شد تا ارزش بازار بسیاری از شرکت‌های بورسی و فرابورسی، کمتر از ارزش ذاتی آن‌ها شود. هجوم نقدینگی به بورس، به شرکت‌ها کمک کرده تا ارزش سهام آن‌ها، «به‌روزرسانی یا آپدیتِ تورمی» شود و این موضوع به معنای شکل‌گیری حباب در کلیتِ بازار سرمایه نیست. در واقع، پس از جهش نرخ ارز، بورس در حال به‌روزرسانی خود و واقعی کردن ارزش سهام شرکت‌ها است.
البته نبود حباب در کلیت بازار سرمایه، به این معنا نیست که هیچ نمادی در این بازار یافت نمی‌شود که حباب نداشته باشد. معمولاً همواره در بازار بورس، نمادهایی وجود دارند که ارزش معاملاتی آن‌ها بیش از ارزش ذاتی آن‌ها است و اصطلاحا دارای حباب قیمتی هستند. در حال حاضر نیز چنین نمادهایی در بازار بورس وجود دارند اما در کلیت بازار حبابی دیده نمی‌شود. بخشی از سرمایه‌هایی که اخیراً وارد بورس شده، متعلق به سهامداران خُردی است که در بازار سرمایه، «تازه‌وارد» محسوب می‌شوند. این افراد باید مراقب سرمایه‌های خود باشند و در نمادهایی که قیمت آن‌ها به‌صورت غیرموجه، افزایش حباب‌گونه پیدا کرده سرمایه‌گذاری نکنند.
در مورد کلیت بازار بورس باید گفت که نمادهای بسیاری در حال حاضر در بازار وجود دارند که قیمت سهام آن‌ها در منطقه کم‌ریسکی وجود دارد. علاوه بر این، صورت‌های مالی سه ماهه بسیاری از شرکت‌ها و همچنین گزارش‌های تولید و فروشِ ماهانه آن‌ها نشان می‌دهد، که وضعیت سودآوری آن‌ها در حال حاضر مطلوب است و با ریسکِ اقتصادیِ غیرمنتظره‌ای روبرو نیستند.
باتوجه به این موارد، بعید است که بازار بورس در هفته‌های آتی، ریزشی پیش رو داشته باشد. در بسیاری از نمادهای بورسی، همچنان جا برای رشد قیمت وجود دارد. احتمال اصلاح در بازار سرمایه در هر زمانی وجود دارد، اما باید گفت که اگر اصلاحی نیز وجود داشته باشد، یک اصلاح کم‌عمق خواهد بود و احتمالاً بسیاری از سهامداران تازه‌نفس از اصلاح‌های احتمالی شاخص کل بورس استفاده خواهند کرد و بر میزان تقاضای خود برای خرید سهام خواهند افزود.