آیا رشد بورس واقعی و پایدار است؟

ظاهر امر این است که هم‌زمان با آغاز خزان امسال، بازار بورس در حال تجربه کردن یک «بهار رویایی» است. فتح قله ۲۰۰ هزار واحدی برای شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران، حالا دیگر به یک واقعیت تبدیل شده و امروز این شاخص، رشد استثنایی ۴.۱ درصدی را تجربه کرد و در عرض ۲ ساعت، بیش از ۷ هزار واحد بالا رفت. اما برای ما در ایران، آینده عمدتاً تکرارِ کمابیشِ مشابه گذشته بوده است؛ با گذشته که قیاس می‌کنیم به احتمال قوی، این «بهار» بورس، سرابی بیش نباشد. از سوی دیگر شواهد اقتصادی را که بررسی می‌کنیم با قطعیت به این نتیجه می‌رسیم که در بازار بورس، یک حباب‌سازی بزرگ در جریان است و این بازار، به هیچ‌وجه دماسنج اقتصاد کشور نیست. برنده و بازنده حباب‌سازی‌های بورس چه کسانی هستند؟ آیا یک بار دیگر سرمایه‌گذاران خُرد در آینده‌ای نه چندان دور نقره‌داغ می‌شوند؟
به گزارش مردم سالاری آنلاین، ظرف ۷ روز کاری گذشته، شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران به‌صورت بی‌وقفه افزایش یافت و از کانال ۱۵۷ هزار واحدی، وارد کانال ۱۹۵ هزار واحدی شد. شاخص کل در عرض یک هفته کاری، بیش از ۲۴ درصد رشد داشته و این رکورد شاید در دنیا استثنایی باشد!
پیش‌قراول رشد بورس شرکت‌های پتروشیمی، فولادی و معدنی بوده‌اند و نمادهای معاملاتی فولاد مبارکه اصفهان، صنایع پتروشیمی خلیج فارس و شرکت معدنی و صنعتی گل گهر بیشترین اثر مثبت را بر رشد بازار سهام داشته‌اند. اقتصاد کشور را که بررسی می‌کنیم، متوجه می‌شویم که چرا ارزش سهام شرکت‌های فولادی، معدنی و پتروشیمی به سرعت در حال افزایش است. بسیاری از صنایع کوچک و متوسط عملاً وارد رکود شده‌اند و به‌عنوان مثال، تولید لوازم خانگی در کشور از ابتدای امسال ۴۰ درصد کاهش یافته است. بنا به آمارهای بانک مرکزی، رشد بخش صنعت در فصل بهار امسال، منفی ۱.۵ درصد بوده است.
در واقع در حالی که اکثر صنایع تولیدی در کشور وارد رکود شده‌اند، سهام شرکت‌های پتروشیمی، فولادی و معدنی به این دلیل به صورت نجومی افزایش یافته که آن‌ها از رانت ارزی برخوردارند و مواد اولیه خود را با قیمت ارزان از دولت دریافت می‌کنند و ارز حاصل از صادرات خود را با قیمت‌های بسیار گران به فروش می‌رسانند. این رویه، باعث شده تا عملاً تمام صنایع به‌جز صنایع فولادی، معدنی و پتروشیمی وارد رکود شوند. در واقع، صعود شاخص کل بازار بورس، نشانه روزهای خوب اقتصاد ایران نیست، بلکه نشانه حباب‌سازی شرکت‌های فولادی، معدنی و پتروشیمی در این بازار، به ضرر کل صنایع دیگر است. بحران ارزی و افزایش قیمت ارز، تقریباً به تمام صنایع فشار تحمل‌ناپذیری وارد کرده و مردم نیز به شدت تحت تأثیر قرار گرفته‌اند؛ اما گویی این بحران، برای شرکت‌های پتروشیمی، فولادی و معدنی، موهبتِ بادآورده‌ای بوده و به یک‌باره سودهای کلانی نصیب آن‌ها کرده است.
 
گذشته چراغ راه آینده است!
در دوره پیشین اعمال تحریم‌ها و در حالی که اقتصاد کشور در سال ۹۱، شوک ارزی بزرگی را تجربه کرد، شاهد رویداد مشابهی در بازار بورس بودیم. از اواخر تابستان ۹۱ و درست در زمانی که به دلیل تحریم‌های شدید نفتی و بانکی، اقتصاد کشور در دوره‌ای از رکود عمیق فرا رفته بود، بازار بورس بدون هیچ دلیلی که ریشه در مبانی اقتصادی داشته باشد، رشد خود را از کانال ۲۵ هزار واحدی آغاز کرد. همچون ماه‌های اخیر، بازار بورس از اواخر شهریور ماه ۹۱ تا اوایل دی ۹۲ دوره‌ای از رشد بی‌وقفه را تجربه کرد و شاخص کل حتی تا کانال ۸۹ هزار واحدی بالا رفت.
در آن زمان، این «بهار رویایی بورس» اما دیرپا نبود و در سال ۹۲ بازار بورس وارد رکود شد؛ رکودی که چهار سال و تا پاییز سال گذشته به طول انجامید. بسیاری از بازیگران خُرد در آن زمان سرمایه‌های خود را در بازار بورس از دست دادند و پس از این‌که در سال ۹۲، بازار سهام وارد رکود شد، عده زیادی از بازیگران خُرد گفتند که اسیر بازی «ایجاد حباب بازیگران حقوقی» در بازار بورس شده‌اند.
حالا نیز درست در حالی که نرخ رشد بخش صنعت منفی شده و بحران ارزی، شوک عمیقی به اقتصاد کشور وارد کرده است، یک‌بار دیگر بازار بورس با سرعتی باورنکردنی در حال ایجاد حباب است. سرعت رشد شاخص کل بورس به حدی زیاد است که باید به آن شک کرد. این شاخص آن‌چنان بالا رفته که عده زیادی از مردم فراموش کرده‌اند که تا همین ۲۳ خرداد سال جاری، پایین‌تر از کانال ۱۰۰ هزار واحدی بوده است! یک کلام، در آینده نه چندان دور، سرمایه‌گذاران خُرد به احتمال قوی یک بار دیگر، بازنده «سقف‌شکنی‌های پی در پیِ» بازار بورس در روزهای جاری باشند.