آیا ممنوعیتِ کودک‌همسری قانونی خواهد شد؟

معاونِ رئيس‌جمهور در امورِ زنان و خانواده، معصومه ابتکار، با انتشارِ فرسته‌ای در توئیتر با هشتگِ «کودک‌همسری» خبر داده است که لایحه‌ی اصلاحِ ماده‌ی ۱۰۴۱ قانونِ مدنی برای ممنوعیتِ ازدواجِ زیرِ ۱۳ سال تا هفته‌ی آینده به دولت فرستاده خواهد شد. او همچنین خبر داده که پیروِ انتشارِ خبرِ ازدواجِ دخترِ ۱۱ ساله با مردی ۵۰ ساله در ایلام دادستانیِ این استان به موضوع ورود کرده است.
به گزارشِ «مردم‌سالاری آنلاین»، پرونده‌ای که ابتکار از ورودِ دادستانیِ ایلام بدان خبر داده، درباره‌ی دختری ۱۱ ساله به نامِ «رها» از روستاهای پیرامونِ ایلام است که شش ماهِ پیش پدرش در برابرِ دریافتِ ۱۵ میلیون تومان او را به ازدواجِ مردی ۵۰ ساله دارای زن و هفت فرزند درآورده است. بر پایه‌ی آخرین خبرها، رها هم‌اکنون از چنگِ این مرد نجات یافته و به بهزیستیِ ایلام سپرده شده است.
گفتنی است، ماده‌ی ۱۰۴۱ قانونِ مدنی، که ابتکار از لایحه‌ی اصلاحِ آن خبر داده است، می‌گوید: «عقدِ نکاحِ دختر، قبل از رسیدن به سنِ ۱۳ سالِ تمامِ شمسی، و پسر، قبل از رسیدن به سنِ ۱۵ سالِ تمام شمسی، منوط است به اذنِ ولی به شرطِ رعایتِ مصلحت با تشخیصِ دادگاهِ صالح.» همچنین، ماده‌ی ۱۰۴۳ این قانون تصریح کرده است: «نکاحِ دخترِ باکره اگر چه به سنِ بلوغ رسیده باشد موقوف به اجازه‌ی پدر یا جدِ پدرِ او است.»
گفتنی است که تا پیش از این قوانین ذکر شده، در سالِ ۱۳۱۳ سنِ ازدواجِ دختران ۱۵ سال و پسران ۱۸ سال در نظر گرفته شد. در سالِ ۱۳۵۳ این قانون عوض شد و در آن سنِ ازدواجِ دختران ۱۸ سال و پسران ۲۰ سالِ قمری شد.
 
ممنوعیتِ کودک‌همسری، از طرح تا رد
کمیسیونِ حقوقیِ قضاییِ مجلسِ شورای اسلامی، ماهِ گذشته، طرحِ ممنوعیتِ کودک‌همسری را رد کرد. در این طرح که از سویِ فراکسیونِ زنانِ مجلس فراهم شده بود، کمینه‌ی سنِ ازدواجِ دختران به ۱۶ سال و پسران به ۱۸ سال افزایش یافته بود و ازدواجِ دخترانِ زیرِ ۱۳ سال نیز ممنوع می‌شد. این طرح که از سالِ ۱۳۹۵ در دستِ بررسی و از آذرماهِ ۱۳۹۶ نیز در نوبتِ رسیدگی در مجلس قرار داشت در مهرماهِ ۱۳۹۷ در صحنِ علنیِ مجلس مطرح شد و با فوریتِ این طرح که اصلاحِ ماده‌ی ۱۰۴۱ قانونِ مدنی بود موافقت گردید، لیک سرانجام کمیسیونِ حقوقیِ قضاییِ مجلس با طرحِ مسائلی همچون «مغایرتِ طرحِ افزایشِ حداقلِ سنِ ازدواج با شرعِ اسلام، صحتِ قوانین فعلی، وجودِ فرهنگهای مختلف در کشور و تنوع در رسیدن به بلوغِ جسمی ـ فکری، فوریت نداشتنِ طرحِ افزایشِ حداقلِ سنِ ازدواج» آن را رد کرد.
 
بحثهای موافق و مخالف
در این زمینه، بحثهای موافقان و مخالفان نیز بالا گرفت.
حسن رحیم‌پور ازغدی، عضوِ شورای عالیِ انقلابِ فرهنگیِ درباره‌ی محدودیتِ سنیِ ازدواج در اسلام گفته است: «اسلام می‌گوید به محض اینکه غریزه‌ی جنسی بیدار شد، حتی هنوز کامل هم بیدار نشده ازدواج کنید. اصلا اسلام شرطِ بلوغ را هم برای ازدواج نگذاشته است. اسلام به قدری با مسئله‌ی رابطه‌ی دختر و پسر باز برخورد کرده که می‌گوید حتی دختر و پسرِ دبستانی هم می‌توانند با هم ازدواج کنند. اصلا حدِ سنی ندارد؛ نه از این طرف نه از آن طرف.»
در برابر اما، چند روزِ پیش، آیت‌الله بیات زنجانی با کودک‌همسری به مخالفت صریح برخاست و گفت: «ازدواج با کودکان امرِ ناعادلانه است و چون ناعادلانه است مشروع نیست.» طیبه سیاوشی، عضوِ فراکسیونِ زنان و از نمایندگانِ پیگیرِ تصویبِ این طرح، پیامدهای کودک‌همسری را «ترکِ تحصیل، بارداریهای خطرناک، افسردگی و انزوای اجتماعی، طلاق، اعتیاد و فقرِ فرهنگی» برشمرده و افزوده است: «وقتی ما با مخالفان صحبت می‌کردیم و می‌گفتیم چگونه است که شما اجازه‌ی باز کردن یک حسابِ بانکی یا خریدوفروش را به کودکِ زیرِ 18 سال نمی‌دهید اما به او اجازه می‌دهید مهم‌ترین تصمیمِ زندگی‌اش را بگیرد و مسئولیتِ به این بزرگی را بپذیرد، عنوان می‌کردند خب سنِ خریدوفروش و باز کردنِ حسابِ بانکی را پایین بیاورید! یا وقتی می‌گفتیم کودکی که ازدواج می‌کند دیگر نمی‌تواند مثل دیگر همسالان خود سرِ کلاس بنشیند و باید ترک تحصیل کند، می‌گفتند باید کاری کنیم که بچه‌ها پس از ازدواج هم بتوانند در مدرسه بمانند؛ استدلالی که هیچ منطقِ علمی پشت آن نیست و نظامِ آموزشی به‌شدت با چنین تصمیمی مخالف است.»
بر پایه‌ی سرشماریهای سالِ ۱۳۹۵ مرکزِ آمارِ ایران، ۳۷۳ هزار تن از دخترانِ زیرِ ۱۸ سالِ ایرانی شوهر کرده‌اند که از این میان پیرامونِ هفت هزار تن از شوهرانشان طلاق گرفته‌اند و ۹۴۲ تن از آنان نیز شوهرانشان درگذشته‌اند.