"تفکیک جنسیتی" در کاهش ازدواج تاثیر گذاشت؟

سال‌هاست که تفکیک جنسیتی به موضوعی حاشیه‌سادر کشور تبدیل شده است. هربار که زمزمه‌های اجرای تفکیک جنسیتی مطرح می شود، موافقان و مخالفان درباره آن سخن می گویند. فشار برای اجرای این طرح در دوران ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد شدت گرفت. اما با گذشتن زمان از شدت مطرح شدن آن کاسته شد. هرچند هنوز این طرح موافقان زیادی دارد، اما مخالفان آن نیز کم نیستند.

موافقان طرح تفکیک جنسیتی بیش از همه بر رعایت مسائل اخلاقی و دینی و جلوگیری از فساد در این طرح تاکید دارند. سیدابراهیم رئیسی –معاون اول قوه قضاییه- این طرح را طرحی قابل دفاع خوانده و گفته بانوان اولین مدافعان چنین طرحی خواهند بود. علاوه بر او، سخنان علی مطهری در راستای موافقت با این طرح نیز سروصدای زیاد به پا کرد. برخی از چهره‌های مذهبی و دینی نیز تفکیک جنسیتی را لازم و ضروری دانسته‌اند.

اما مخالفان این طرح با تاکید بر آسیب‌زا بودن چنین اقدامی، تلاش کرده‌اند تا جلوی اجرای آن گرفته شود. چندی پیش شهیندخت مولاوردی –معاون رئیس‌جمهور در امور زنان- گفت: دولت با تفکیک جنسیتی در ادارات و دانشگاه‌ها به اسم سالم‌سازی محیط کسب و کار موافق نیست، چرا که زن و مرد ایرانی به طور حتم بعد از سی و پنج سال از انقلاب مرز میان محیط خصوصی و کاری را آموخته است.

علاوه بر مخالفت‌ها با اجرای این طرح در بخش‌های اجرایی، کارشناسان نیز آن را طرحی شکست‌خورده و منفی می‌دانند. سعید معیدفر -استاد دانشگاه و جامعه‌شناس- در گفتگو با فرارو گفته است "سیاست تفکیک جنسیتی، موجب شکل‌گیری لجاجت و واکنش‌های منفی در جامعه می‌شود. اگر با دیدگاهی که سیاست‌گذاران پیشین نسبت به اهداف تفکیک جنسیتی داشتند به جامعه بنگریم، می‌بینیم که جامعه ناهنجارتر شده و اگر پیش از تفکیک، معیارها و خطوطی رعایت می‌شد، حال همان‌ها نیز رعایت نمی‌شود."

آنچه مسلم است، مخالفت‌های بیشتر برای اجرای این طرح در دولت فعلی است. بسیاری از مسئولین معتقدند که تفکیک جنسیتی فضای تعامل و برقراری ارتباط دوجنس را از میان خواهد برد. محمود گلزاری –معاون ساماندهی امور جوانان وزارت ورزش و جوانان- اخیرا و ضمن ابراز نگرانی نسبت به کاهش ازدواج در کشور گفت که تفکیک جنسیتی در کاهش امر ازدواج موثر است.

پیش‌تر، کارشناسان بسیاری به خطر کاهش آمار ازدواج به واسطه تفکیک‌های جنسیتی در محیط‌های کاری و آموزشی اشاره کرده بودند. دکتر نیره توکلی –جامعه‌شناس و پژوهشگر- در گفتگو با فرارو معتقد است موفق‌ترین ازدواج‌ها، ازدواج‌هایی هستند که در پی آشنایی کاری و تحصیلی دختران و پسران شکل گرفته‌اند. تنها تاثیر تفکیک جنسیتی دور کردن افراد جامعه از یکدیگر و از روابط سالم است.

توکلی همچنین گفت: وجود فضاهای سالم تحصیل، کار، تفریح و... که زنان و مردان در آن حضور داشته باشند، موجب می‌شود که امکان معاشرت میان دوجنس فراهم گردد و این معاشرت تاثیر بسیار مثبتی در آشنایی پیش از ازدواج خواهد داشت.

این جامعه‌شناس با اشاره به تغییرات جامعه از سنتی به مدرن اظهار کرد: در جامعه ما دیگر روابط چهره‌به‌چهره، قبیله‌ای و خویشاوندی وجود ندارد. بنابراین الزام ایجاد فضاهایی توسط برنامه‌ریزان اجتماعی برای برقراری روابط بین جنسیتی احساس می‌شود. تجربه نشان داده موفق‌ترین ازدواج‌ها، ازدواج‌هایی بوده‌ که در پی آشنایی و ارتباط کاری و تحصیلی شکل گرفته‌اند. به این دلیل که در این نوع روابط، افراد پیش از خصوصی‌شدن همدیگر را خواهند شناخت و ازدواج زودرس که آسیب‌زا نیز هست شکل نخواهد گرفت. همچنین این دست از روابط جلوی ایجاد رابطه‌های ناسالم و پنهان و دور از چشم دیگران را خواهد گرفت و نقش افرادی که می‌توانند به امر ازدواج کمک کنند را پررنگ‌تر خواهد کرد.

نیره توکلی همچنین به تاثیر منفی تفکیک جنسیتی بر روابط اجتماعی افراد تاکید کرده و گفت: علاوه بر تاثیری که تفکیک جنسیتی بر روی روابط زن و مرد دارد، می‌تواند امکان شناخت هر دو یا چند انسان دیگر را نیز از میان ببرد. در محیط‌‌های تفکیک‌شده به زنان یا مردان، همواره عکس‌العمل‌هایی آسیب‌زا شکل می‌گیرد و امکان روبرو شدن با واقعیت جنس مخالف از میان می‌رود.

وی گفت: باید دختران و پسران را از سنین کودکی در محیط‌های مختلف و زیرنظر افرار بزرگتر و کارشناس به ارتباط با یکدیگر عادت دهیم، که پس از آن و در دوره‌های سنی بزرگتر شاهد رفتارها و روابط ناسالم دختران و پسران نباشیم.

این پژوهشگر اجتماعی در پاسخ به این سئوال که روابط میان جنسیتی در حال حاضر چه وضعیتی در جامعه دارد گفت: در نبود فضاهای سالم مختلف، طبقه متوسط خودش این محیط‌ها را فراهم کرده و می‌کند. یکی از اقدامانی که خانواده‌ها برای آشنایی فرزندانشان با جنس مخالف انجام می‌دهند، فرستادن آن‌ها به برنامه‌های فوق تحصیلی است. این برنامه‌ها علاوه بر این که هزینه‌بر هستند، کارایی لازم را نیز ندارند.

دکتر نیره توکلی در انتها گفت: بنابراین اگر جلوی این روابط در محیط‌های مختلف تحصیلی و کاری گرفته شود، طبقه متوسط خودش در روابط میان جنسیتی پیشرو خواهد بود. البته باید به بخش هایی مانند فرهنگسراها اشاره کرد که تا حدودی چنین فضاهایی را ایجاد کرده‌اند، اما کافی و قابل اتکا نیست و موقت و گذراست.