اگر تحریم لغو شود برای نفت ایران چه اتفاقی می‌افتد؟

یکی از مهمترین تاثیرات تحریم، تاثیرات آن روی صنعت نفت ایران بوده است. به همین دلیل پرسش مهم در این روزها که مذاکرات هسته‌ای در جریان است این است که اگر تحریم لغو شود، چه اتفاقی برای صنعت نفت ایران رخ می‌دهد؟ بیایید به زبان ساده این موضوع را مرور کنیم:
1- اگر تحریم لغو شود، صادرات نفت ایران بیشتر می‌شود. تولید نفت ایران پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، در مقطعی به شش میلیون بشکه در روز رسید که حدود پنج میلیون بشکه از آن صادر می‌شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، به دلیل جنگ هشت ساله و تحریم، صادرات نفت ایران کاهش یافت و تنها در دو مقطع زمانی، صادرات نفت ایران بیشتر شد. یکی در اواخر دولت محمد خاتمی که تولید نفت ایران از روزی چهار میلیون و دویست هزار بشکه فراتر رفت و تا اوایل دولت بعد هم ادامه داشت. دیگری، پس از برجام که تولید نفت ایران به روزانه چهار میلیون بشکه در روز نزدیک شد که حدود دو میلیون بشکه از آن صادر می‌شد. الان تولید نفت ایران کمی بیش از دو و نیم میلیون بشکه در روز است و روزانه بین پانصد تا هفتصد هزار بشکه نفت صادر می‌کنیم که به دلیل تحریم، با تخفیف صادر می‌شود و مبلغ آن را هم معمولا از طریق تهاتر با کالا دریافت می‌کنیم. با لغو تحریم، ایران می‌تواند به صادرات نفت خود اضافه کند و نفت خود را با قیمت واقعی و بدون تخفیف صادر کند و بابت آن ارز دریافت کند.
شاید بپرسید با لغو تحریم، چه میزان به صادرات نفت ایران اضافه می‌شود؟ اگر سخنان وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی نفت را ملاک قرار دهیم که ظرفیت تولید نفت ایران به پیش از تحریم بازگشته، ایران می‌تواند نزدیک به دو میلیون بشکه در روز نفت صادر کند که اگر با قیمت بشکه‌ای صد دلار باشد، یعنی روزانه دویست میلیون دلار درآمد نصیب کشور می‌شود. سوال بعدی این است که آیا لغو تحریم، در افزایش درآمد گازی ایران هم تاثیر دارد؟ پاسخ به این پرسش منفی است! ایران فقط به ترکیه و عراق گاز صادر می‌کند و با توجه به برابری تولید و مصرف گاز در کشور، پیش از آنکه تولید گاز ایران افزایش یابد، نه توان افزایش صادرات گاز به این دو کشور را داریم و نه امکان صادرات گاز به کشور جدید را داریم. افسانه‌هایی مثل این که اگر تحریم ایران لغو شود، ایران به رقیب روسیه در بازار گاز تبدیل می‌شود را هم جدی نگیرید! حداقل پنج سال طول می‌کشد تا در صورت سرمایه گذاری بر روی میادین گازی و افزایش تولید گاز و عملیاتی کردن راهکارهای بهینه‌سازی مصرف انرژی، میزان تولید گاز ایران از مصرفش بیشتر شود.
2- اگر تحریم لغو شود، اتفاقی می‌افتد که مهمتر از افزایش صادرات نفت است: جذب سرمایه‌گذاری و تکنولوژی خارجی. میادین نفت و گاز ایران به دلیل تحریم، در سال‌های گذشته به میزان کافی توسعه نیافته و برای توسعه این میادین و افزایش تولید نفت و گاز، نیازمند انعقاد قرارداد با شرکت‌های معتبر خارجی هستیم تا هم سرمایه وارد کشور شود و هم فناوری. تولید نفت ایران بر خلاف کشورهای منطقه، رشدی نداشته و تولید گاز کشور هم به زودی دچار افت می‌شود. لغو تحریم می‌تواند موجب جذب سرمایه‌گذاری شرکت‌های بین‌المللی در ایران، چه در صنعت نفت و گاز و چه در سایر بخشهای اقتصادی شود که هم تولید نفت و گاز را افزایش می‌دهد و هم نقش مهمی در ایجاد اشتغال در کشور دارد. این جنبه از اهمیت لغو تحریم، کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد اما از جنبه قبلی مهمتر است.
3- اینجا یک پرسش قدیمی، دوباره تکرار می‌شود: آیا لغو تحریم و افزایش درآمد نفت و جذب سرمایه‌گذاری خارجی، تاثیری در زندگی مردم دارد؟ بیایید واقع‌بین باشیم و هر دو جنبه منفی و مثبت را با هم نگاه کنیم. با توجه به ساختار نامناسب اقتصادی کشور و وضعیت نامساعد و ساختار بیمار اقتصاد که حاصل انبوه مشکلات انباشته شده از تحریم و سوءمدیریت است، طبیعتا نمی‌توان انتظار معجزه داشت. اما همین درآمد نفتی، می‌تواند تحرکی در پروژه‌های اقتصادی یا برنامه‌های ستادی که به دلیل کمبود منابع مالی راکد مانده، ایجاد کند و عدد رشد اقتصادی کشور را هم بالا ببرد که حاصلش خروج نسبی اقتصاد از رکود و افزایش اشتغال است. پس، از هر منظری که نگاه کنیم، حتی در اقتصاد ناکارآمد ایران، نبودن تحریم، بهتر از بودنش است!