مناظره انتخاباتی، انتظارات و واقعیتها

مناظره های انتخاباتی یا سخن گفتن رودر روی رقبای سیاسی همراه با پخش زنده تلویزیونی از تکنیکهای موثر برای پررنگ شدن رقابت و بالا بردن سطح مشارکت مردم است. این شیوه که از دوره های قبل در مملکت ما مرسوم شده در دو قطبی کردن صحنه رقابتها و تشدید التهاب و شور انتخاباتی بسیار تعیین کننده است. مناظره های انتخاباتی به سبب جدالهای لفظی و عیان شدن بخشهای پنهان از سپهر سیاست برای همه گروههای درون رقابت و حاکمیت، منافع و مضراتی را در پی خواهد داشت و با این شرایط بدلیل سودمندی افزونتر آن طرفین برای زور آزمایی و غلبه بر حریف و همچنین برای گرم شدن تنور انتخابات همیشه به اجرای مناظره ها رغبت نشان می دهند. گرایشهای سیاسی و جریانهای اصلی قدرت در ایران همانند کشورهای دیگر در دو گروه عمده تندرو و محافظه کار که در ادبیات سیاسی به چپ و راست مشهورند خلاصه میشود که همیشه در انتخابات حضور جدی داشته اند. علیرغم شعارهایی که در اعتراضات خیابانی مردم در سالهای گذشته علیه دو جناح اصلی کشور یعنی اصولگرایان و اصلاح طلبان سر داده شد کماکان نقش و یارگیری این دو جناح در رقابتها و مناظره، مشخص و اجتناب ناپذیر است. در شرایط انتخابات ریاست جمهوری سال جاری اگر چه نهادهای نظارتی بخش عمده نامزدهای اصلاح طلبان را حذف کرده و با تایید تعداد بیشتری از نامزدهای اصولگرا حمایت بیشتری از آنان داشته است ولی در همین بی تعادلی و در شرایطی که همه مولفه ها به نفع اصولگرایان است و افرادی همچون ابراهیم رئیسی و سعید جلیلی از سطوح بالای سیاسی شرکت دارند کماکان نتوانسته اند در مناظره ها دست بالا داشته و بر دو نامزد ضعیف و دسته چندم جبهه رقیب فایق آیند به گونه ای که علیرضا پناهیان از واعظان معروف جریان اصولگرایی به علما و شورای نگهبان توصیه کرده به آقایان همتی و مهر علیزاده اخطار بدهند و شورای نگهبان به این افراد باید کارت قرمز نشان دهد تا مبادا اتفاق خاصی نقشه ذهنی آنان را برهم زده و مجددا شکست را تجربه کنند. با این توصیف پرسشی که به ذهن متبادر میشود این است که چرا اصولگرایان با در اختیار داشتن نهادهای انتصابی، تریبونهای نمازجمعه، حوزه ها و مساجد و پشتوانه قدرت سیاسی در رقابتها منفعل بوده و انتظارات هوادارانشان را برآورده نکرده اند و در واقع نتوانسته اند رقیب را به چالش بکشانند؟

اولین نکته که در گفتمان اصولگرایی نقش محوری داشته و در مناظره ها بروز میکند مبانی معرفتی این گروه است که بر پایه معارف فقهی سنتی شکل گرفته است و بر این اساس به شیوه حکمرانی و حتی تمدن سازی میپردازند در صورتیکه جناح رقیب بر مبانی علوم تجربی و فکتهای علمی در راستای توسعه و پیشرفت تاکید دارد. بدین سان در نزد عموم دلایل و استدلالهای علمی و نوین و بهره گیری از مکاتب نوین و تجربه دیگر کشورهای توسعه یافته در مقابل علوم سنتی و کلی گویی ها که تجربه نشده است رجحان بیشتر داشته و در رقابت انتخاباتی جناح اصولگرایی همیشه با ضعف برنامه و تدوین چهارچوبهای روشی و گفتمانی روبه رو بوده نهایتا با ابزارهایی چون پایبندی به ارزشها و حفظ حرمت خون شهدا و دیگر دستاویزهای احساسی و عاطفی بهره میگیرد و این رفتار منفعلانه نه تنها اقناعی نیستند بلکه گاها موجب ریزش سبد آرای آنان میگردد.

نکته دیگر پشتوانه قدرت یا بهره گیری از منابع قدرت است. جناح اصولگرایی کلیه نهادهای انتصابی را در اختیار دارد و در گزینش ها و تایید صلاحیتها بیشترین شانس وحمایت را به همراه داشته است و پشتوانه اجتماعی این جریان به بخشی از آرای ارزشی و تکلیفی جامعه خلاصه میشود. در مقابل اصلاح طلبان از پشتوانه اجتماعی قابل توجهی که در دوره های مختلف متغیر است برخوردار است و تنها از کارزار انتخابات شانس راه یافتن به مناصب قدرت و بدست آوردن بخشی از قدرت سیاسی آن هم نه همیشگی بلکه به صورت موقت را میتواندکسب کند. لذا هنگامیکه شرایط اقتصادی و اجتماعی در حالت متعادل باشد اقبال عمومی و استقبال قشر خاکستری از انتخابات به نفع جناح اصلاح طلبان بوده و اصولگرایی با تمام قدرت و با حضور در بالاترین سطح توان رقابت نداشته و با ابزارهای دیگر سعی در حذف رقیب دارد.

رقابت انتخابات هنگامی باشکوه و جذاب برگزار میشود که همانند یک مسابقه فوتبال در شرایط یکسان و با داوری بیطرفانه برگزار شود در شرایطی که داوری بیطرفانه ای وجود ندارد و داور سعی دارد تیم خاصی برنده بازی شود و نتایج بازی پیشاپیش مشخص است قطعا امیدی به جذابیت و شور و شوق تماشای بازی نیست.