نگاهی به رویکرد مهربانانه پوتین به عربستان

هفته گذشته سیاست خارجی روسیه تحت تاثیر دو رویداد قرار گرفت نخست تنش با اوکراین در تنگه کرچ و دوم دیدار دوستانه رئیس جمهوری روسیه با ولیعهد عربستان که به دلیل دست داشتن در قتل خاشقچی به شکل بی سابقه ای از سوی رهبران جهان مورد انتقاد قرار گرفته است.
به گزارش روز شنبه خبرنگار ایرنا، برای بسیاری در داخل ایران این پرسش مطرح شده است که در شرایطی که بسیاری از رهبران جهان حاضر نشدند با بن سلمان ولیعهد عربستان دست بدهند چرا 'ولادیمیر پوتین' رییس جمهوری روسیه بیش از هر زمانی او را تحویل گرفت و به قول امروزی ها در صحنه ای به او گفت «بزن قدش».
از زوایای مختلف می توان به این موضوع نگاه کرد اما آنچه نخست باید از روسیه دانست این واقعیت است که این کشور پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و بر سر کار آمدن ولادیمیر پوتین در سال دو هزار میلادی، سیاست «اول روسیه» را در دکترین سیاست خارجی خود قرار داد.
براساس این سیاست روس ها اول منافع ملی خود را در نظر می گیرند و در راستای تامین آن با دیگران ارتباط برقرار می کنند.
این سیاست در عمل نتیجه بخش بوده است و پس از نزدیک به دو دهه توانسته اقتصاد ویران روسیه را نه تنها از بحران خارج کند بلکه بار دیگر این کشور را به یکی از مدعیان و تاثیرگذارترین بازیگران در سطح جهان تبدیل کند.
روسیه امروز ژست یک ابرقدرت منطقی و با سیاست مستقل را به خود گرفته است و تلاش می کند به عنوان یک قدرت برتر در خاورمیانه بین دیگر بازیگران منطقه ای ریش سفیدی کند و با حفظ منافع ملی خود دیگر بازیگران منطقه را به سازش با یکدیگر دعوت کند.
از همین منظر است که خبرنگاران با اظهارات 'سرگئی لاوروف' وزیر امورخارجه روسیه در نیویورک مواجه می شوند که می گوید حاضر است برای رفع اختلاف ها میان ایران و رژیم صهیونیستی پا پیش بگذارد یا از طرح صلح در خاورمیانه میان ایران و عربستان حمایت می کند.
بزرگترین کشور جهان امروز عضو گروه چهار میانجی گران خاورمیانه است و همزمان با اینکه روابط خود با تهران، رژیم صهیونستی، ترکیه، قطر و عربستان را پیش می برد و به دنبال راهی برای حل بحران افغانستان با حضور کشورهای منطقه ای از جمله ایران، پاکستان، هند، چین و سایر کشورهای آسیای مرکزی است.
این کشور در قفقاز جنوبی نیز همین رویکرد را دنبال می کند و تلاش دارد علاوه بر کاستن از تنش ها با گرجستان، ابتکار عمل برای کاستن از اختلاف ها میان آذربایجان و ارمنستان را در دست بگیرد.
اما شاید بتوان از زوایای دیگر نیز دیدار صمیمانه پوتین با بن سلمان را بررسی و مورد کنکاش قرار داد.
پوتین در شرایطی راهی آرژانتین شد که بیش از هر زمانی با اوکراین همسایه غربی خود در تنش است، یکشنبه هفته گذشته روس ها مدعی شدند که سه شناور اوکراینی با سرعت در حال ورود به آب های سرزمینی این کشور هستند و هیچ توجه ای به هشدارهای مرزبانان روسیه نمی کنند.
روسیه سرانجام با اتکا به قدرت نظامی خود سه شناور و خدمه اوکراینی آنها را توقیف و بازداشت کرد مساله ای که باعث شد اوکراین آن را اقدامی غیرقانونی بداند و به سازمان های بین المللی و کشورهای غربی پناه ببرد و مدعی شود که روسیه به این کشور زور می گوید و قصد تجاوز به کی یف را دارد.
در نتیجه این تنش، اکثر رهبران غربی طرف کی یف را گرفتند و 'دونالد ترامپ' رییس جمهوری آمریکا نشست دوجانبه خود با پوتین در آرژانتین را لغو کرد که روس ها برای برگزاری آن تلاش زیادی کرده بودند.
بنابراین می توان گفت رئیس جمهوری روسیه در نشست جی 20 بیش از هر مقام دیگری انزوای بن سلمان را درک می کرد از این رو تلاش کرد از یک بازی از پیش باخته، یک پیروزی بسازد و عربستان متحد دیرینه آمریکا را در یک مهمانی بزرگ از تنهایی دربیاورد.
نشست 'جی 20' هفته گذشته با حاشیه های فراوان برگزار شد، اما پوتین بار دیگر کاری کرد که در کانون توجه رسانه های جهان قرار بگیرد.
رویکرد متفاوت پوتین در قبال بن سلمان در واقع زمانی برقرار می شود که بسیاری از سران بن سلمان را عامل قتل قاشقچی می دانند و اقدام او را محکوم یا سرزنش می کنند.
در همین روز، 'رجب طیب اردوغان' رییس جمهوری ترکیه از بن سلمان روی برمی گرداند و اعلام می کند که اگر شرایط مهیا بود اسناد مبنی بر شراکت بن سلمان در قتل قاشقچی را فاش می کرد.
'امانوئل مکرون' رئیس جمهوری فرانسه نیز به سبک خود بن سلمان را مواخذه و سرزنش می کند.

** نیاز روسیه به همراهی دیگر کشورها برای مقابله با تحریم های آمریکا
در شرایط کنونی جهان که آمریکا علیه بسیاری از کشورها با زبان تحریم حرف می زند و یا از ابزار تنش و جنگ استفاده می کند، سران برخی کشورها به فکر چاره برای مقابله با این تهدیدها و تحریم ها هستند.
بنظر می رسد خیلی از کشورها به این نتیجه رسیده اند که به تنهایی و بدون همکاری دیگر کشورها مقابله با آمریکا امری سخت و پیچیده است، چرا که هر کشوری ممکن است در زمینه ای خاص به سایر کشورها وابسته باشد و تحریم مانعی در برقراری ارتباط و رفع احتیاجات کشورهاست.
آمریکا در یک سال اخیر تحریم ایران را در اولویت کاری خود قرار داده است و تا قبل از رسانه ای شدن موضوع قتل خاشقچی، فشار بر ایران به کمک عربستان در جریان مناسب و باب میل امریکا و عربستان پیش می رفت.
ناکام ماندن عربستان از جبران کمبود نفت، برخی کشورها را مجبور کرد آمریکا را متقاعد کنند که بتوانند نفت ایران را به مانند سابق خریداری کنند.
آمریکا با اینکه از دست داشتن بن سلمان در قتل قاشقچی کاملا آگاه است، فعلا از روکردن اسناد کامل و فاش کردن این موضوع خودداری می کند تا احتمالا در زمان مناسب با زبان تهدید عربستان را مطیع خود سازد و در راستای اهداف خود از این کشور کار بکشد.
در این میان، کنترل قیمت نفت و تولید را می توان از دیگر دلایل پوتین برای مهربانی با بن سلمان دانست، چرا که بخش اعظمی از اقتصاد دو کشور وابسته به نفت است و هر دو طرف بر کاهش استخراج نفت در سال 2019 میلادی تاکید دارند.
خالی از لطف نیست که بدانیم پس از دیدار پوتین و بن سلمان، قیمت نفت پنج درصد (به 62.48 دلار در ازای هر بشکه ) افزایش و نرخ روبل نیز در مقابل دلار بهبود یافت.

** فواید بهبود رابطه با روسیه برای حاکمان عربستان
به نظر می رسد حاکمان عربستان به خوبی از روابط ناپایدار آمریکا مطلع هستند و می دانند که دیر یا زود آمریکا از موضوع قتل خاشقچی به عنوان یکی دیگر از اهرم های فشار بر عربستان استفاده خواهد کرد.
از سوی دیگر خروج یک جانبه و غیرقانونی آمریکا از برجام به تمام سیاستمداران جهان نشان داد که آمریکایی ها به هیچ پیمانی پایبند نیست و هر لحظه که منافع خود را در خطر ببیند، حاضر می شوند از روی جنازه مردم یک کشور عبور کنند.
گمان می رود حاکمان امروز عربستان نیز به این مساله پی برده اند و به دنبال پناهگاهی برای روزهای سخت می گردند از این رو با وجود وابستگی بیش از پیش به آمریکا، نیم نگاهی نیز به روسیه دارند و در آینده بیش از هر زمانی تلاش می کنند تا دل مقامات کرملین را بدست آورند.
از سوی دیگر، روسیه تحت تحریم های روزانه آمریکا و برخی از کشورهای غربی قرار دارد که در بیشتر مواقع اوکراین آغاز گر آن است.
در این میان، حامل های انرژی بویژه نفت عامل تهدید غرب به حساب می آید و روس ها به خوبی از نقش عربستان در این حوزه آگاه هستند.
رابطه دوستانه پوتین و بن سلمان و نتایج اخیر نشست اوپک مبنی بر کاهش تولید و صادرات نفت و از همه مهمتر افزایش قیمت نفت، زنگ خطری برای مقامات کاخ سفید است از این رو بعید نیست که واشنگتن از هر ابزاری برای جلوگیری از اتحاد عربستان و روسیه استفاده کند.
بی راه نیست که بگوییم جنگ افروزی و تنش زایی در خاورمیانه و عدم اعتماد روز افزون ساکنین این منطقه به آمریکا و متحدانش نیز روسیه را به نفوذ بیشتر در خاورمیانه تحریک می کند.
اقدامات جنایتکارانه آمریکا در خاورمیانه و نقشه های این کشور فرصت را برای نفوذ و دلبری دیگر مدعیان قدرت در منطقه فراهم می کند و درهمین چارچوب، روسیه به عنوان کشور همجوار که به نوعی امنیت خود را نیز در خطر می بیند، دست به کار شده تا دل کشورهای خاورمیانه را بدست آورد.
گسترش روز افزون روابط با ایران در اوج تحریم های آمریکا، دیدارهای متعدد با بن سلمان و سفر احتمالی به این کشور، سفر به امارات، نشست های گوناگون درباره سوریه، لبنان، عراق، یمن و افغانستان حاکی از این روند است.
در مجموع می توان گفت که روسیه با استفاده از شرایط پیش آمده به دنبال توسعه حلقه روابط خود در خاورمیانه است تا با یک تیر دو نشان بزند و ضمن تضمین منافع ملی خود، پایگاه های محکمی برای مقابله با نفوذ آمریکا در منطقه ایجاد کند.