آشتی‌کنانِ عربستان و ایران نزدیک است؟

عمران خان، نخست‌وزیر پاکستان، با هدف میانجی‌گری بین عربستان سعودی و ایران به تهران آمده است. در یک رویداد قابل توجه دیگر، ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه، فردا به ریاض می‌رود و احتمالاً کاهش تنش‌های بین عربستان و ایران، یکی از محورهای گفت‌وگوهای او با محمد بن سلمان خواهد بود. از سوی دیگر، علی‌رغم این‌که حمله به نفتکش ایرانی سابیتی در نزدیکی بندر جده در دریای سرخ صورت گرفت، اما ایران هنوز انگشت اتهام را به سمت ریاض نشانه نرفته است و برخی از تحلیل‌ها، حاکی از این است که اسرائیل، و نه عربستان، پشت این حمله بوده است. آیا عربستان سعودی و ایران به سمت صلح پیش می‌روند؟
به گزارش مردم سالاری آنلاین، عمران خان نخست‌ویز پاکستان، امروز (یکشنبه ۲۱ مهر) وارد تهران شد. این دومین سفر عمران خان به تهران در سال جاری است. با توجه به مطالب منتشرشده در رسانه‌های پاکستانی و عربی، میانجی‌گری بین ایران و پاکستان، محور اصلی مذاکرات عمران خان با مقامات ایرانی است.
نکته قابل توجه در سفر نخست وزیر پاکستان این است که وی در همین هفته جاری، و به احتمال زیاد روز سه‌شنبه ۲۳ مهر، راهی ریاض خواهد شد تا نتایج سفر خود به تهران را برای محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی، تشریح کند. پاکستانی‌ها تکذیب کرده‌اند که محمد بن سلمان از عمران خان خواسته تا بین ریاض و تهران، میانجی‌گری کند. با این حال، شواهد و قرائن همه حاکی از این است که نخست‌وزیر پاکستان، در این سفر، نقش سفیر و پیام‌رسانِ محمد بن سلمان را ایفاء می‌کند.
بنا به گفته برخی رسانه‌های پاکستانی و عربی، ابتدا قرار بود که عمران خان بلافاصله پس از مذاکره با مقامات ایرانی به ریاض برود؛ اما از آنجا که ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه، فردا، دوشنبه، در ریاض خواهد بود، احتمالا سفر نخست وزیر پاکستان به پایتخت عربستان، به روز سه‌شنبه موکول شود.
عمران خان نخست وزیر پاکستان، امسال اردیبهشت ماه در سفری دو روزه به تهران آمد. وی در شهریورماه نیز در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل با حسن روحانی دیدار کرد و حالا در مهرماه دوباره به تهران آمده و تقریباً بلافاصله نیز به دیدار محمد بن سلمان خواهد رفت. این‌ها همه‌ نشانه‌هایی هستند دال بر این‌که محمد بن سلمان در حال ایجاد تغییراتی در سیاست ضدایرانی خود است. در ماه‌های گذشته، امارات متحده عربی راه تنش‌زدایی با ایران را انتخاب کرد و حالا محمد بن سلمان که در جنگ یمن به هیچ یک از اهدافش نرسیده است و علاوه بر این، تأسیسات نفتی کشورش نیز اخیراً توسط پهپادهای یمنی بمباران شده است، ممکن است به این فکر کند که صلح با ایران یا حداقل کاهش تنش‌ها، بهتر از نزاع بی‌پایان در منطقه است.
 
از سفر پوتین به ریاض تا متهم نکردن عربستان سعودی توسط ایران
ولادیمیر پوتین فردا (دوشنبه ۲۲ مهر) به ریاض می‌رود. او پیش از سفر به ریاض در مصاحبه با شبکه تلویزیونی العربیه گفته است که از آنجا که روسیه، رابطه خوبی با ایران و جهان عرب دارد، مسکو می‌تواند «یک نقش کلیدی» در خاورمیانه ایفاء کند.
کاهش تنش‌ها بین عربستان و ایران، احتمالاً یکی از محورهای مذاکرات پوتین در ریاض خواهد بود. کاهش این تنش‌ها از این حیث برای مسکو اهمیت دارد که در صورت نزدیکی بین تهران و ریاض، سیاست دولت آمریکا در چند سال گذشته با شکست مواجه خواهد شد. آمریکا در چند سال گذشته، بنای سیاست خود در خاورمیانه را بر این قرار داده بود که یک ائتلاف عربی برای مقابله با ایران ایجاد کند. سنگ بنای این سیاست، عربستان سعودی بود و در صورتی که ریاض، راه کاهش تنش با تهران را انتخاب کند، عملاً سیاست خاورمیانه‌ای دولت ترامپ شکست خورده است. هرگونه شکست سیاست آمریکا نیز منافع راهبردی برای بازیگرانی نیز روسیه و چین دارد.
علاوه بر این، بعد از این که نفتکش ایرانی سابیتی در نزدیکی بندر جده، مورد حمله قرار گرفت، مقامات ایرانی انگشت اتهام را به سمت عربستان سعودی نشانه نرفتند و حتی شرکت ملی نفتکش این خبر را تکذیب کرد که این نفتکش از خاک عربستان، مورد اصابت دو موشک قرار گرفته است.
رمزگشایی از یک یادداشت علی ربیعی، سخنگوی دولت، می‌تواند تا حدودی نظر ایران در مورد این حمله را آشکار سازد. علی ربیعی در این یادداشت در مورد انگیزه‌های حمله به نفتکش ایرانی نوشته بود: «در دورانی که منطقه ما بیش از هر زمان دیگری به آرامش و صلح برای ترمیم زخم برادرکشی‌های طولانی احتیاج دارد، هستند افراد، گروه‌ها و دولت‌هایی که بقای آنها وابسته به تجاوز به دیگران و منتفع شدن از جنگ است که کوچکترین روزنه‌های آشتی و صلح را برنمی‌تابند و از چنگ زدن به هر فرصتی برای تشدید ویرانی دریغ نمی‌ورزند».
منظور از «روزنه‌های آشتی و صلح» در این یادداشت علی ربیعی چیست؟ او احتمالاً به ابتکارهایی که برای کاهش تنش بین ایران و عربستان در جریان است، اشاره دارد. چه کسی از شکست این ابتکارات بیش از همه خوشنود می‌شود؟ احتمالاً بزرگ‌ترین منتفعِ شکستِ پادرمیانیِ نخست‌وزیر پاکستان، اسرائیل خواهد بود و شاید اسرائیل، پشت حمله به نفتکش ایرانی در دریای سرخ قرار داشته باشد.
این تحلیل وجود دارد که ممکن است زیردریایی‌های اسرائیلی پشت حمله به نفتکش ایرانی قرار داشته باشند. انگیزه اسرائیل از هدف قرار دادن نفتکش ایرانی در چنین زمانه‌ای می‌تواند این باشد که تلاش‌ها برای صلح بین عربستان و ایران را به بیراهه بکشاند و شاهد به این دلیل، مکان این حمله، دریای سرخ انتخاب شده است تا باعث بالا گرفتن تنش بین تهران و ریاض شود.