ملکه های خارجی بلای جان زنبور ایرانی

واردات قاچاق ملکه های خارجی به بازارهای گیلان ، نسل زنبورهای نژاد ایرانی را در معرض خطر قرار داده است.
به گزارش ایرنا، ملکه زنبور عسل عضو مهم مادری یک کندوی زنبور عسل به شمار می رود که بقا و موجودیت یک کلونی به وجود آن بستگی تام دارد و تغییر ملکه یک کندو ، تغییر در نژاد زنبور عسل را در پی دارد و زنبورداران استان گیلان با روی آوری به ملکه های خارجی درحال تغییر نژاد زنبور عسل ایرانی هستند.
درحالی که نظر کارشناسان و سیاست های کلی کشور استفاده از زنبورهای ایرانی سازگار با محیط طبیعی است ولی زنبورداران محلی میل وافری به تعویض ملکه های ایرانی با ملکه های خارجی دارند و این روند نیز در گیلان به شدت ادامه دارد و
سال ها، تب تبلیغات ملکه های وارداتی در کشور بویژه در استان گیلان اوج گرفته و نسل زنبور ایرانی در حال تغییر و تبدیل است.
با وجود ممنوعیت واردات هر نوع ملکه نژادهای خارجی از سوی وزارت جهاد و کشاورزی، ملکه های خارجی بصورت قاچاق از راه های غیرقانونی وارد کشور می شوند و به راحتی در دسترس زنبورداران قرار می گیرند درحالی که ورود بدون قرنطینه این ملکه ها تهدیدی برای نسل زنبورهای بومی ایرانی به شمار می روند که دهها هزار سال با اقلیم منطقه سازگاری یافته اند.
در صورت ادامه واردات قاچاقی ملکه های خارجی خطر انقراض نسل زنبور عسل نژاد اصیل و فعال ایرانی جدی است و ورود این ملکه ها طی سال های متمادی چنان تغییری در زنبور نژاد ایرانی گذاشته است که امروز پیدا کردن زنبور خالص ایرانی در بسیاری از مناطق به راحتی امکانپذیر نیست.
سیاست های وزارت جهادکشاورزی درهر منطقه ، اصلاح نژاد از زنبورهای عسل بومی همان اقلیم و استان است تا بتوانند با بهنژادی ،بهترین زنبور از نسل آرام و با محصول دهی بیشتر از بین همان گونه های محلی انتخاب و جایگزین شوند اما زنبورداران گیلانی اعتقاد به استفاده از ملکه های خارجی دارند و از این کار نیز اظهار رضایت می کنند و داد وستد ملکه های خارجی نیز در بین آنها رواج دارد.
هیچ کنترلی درجلوگیری از ورود قاچاقی ملکه های خارجی وجود ندارد و این ملکه های قاچاق و غیر قرنطینه ای از کانال های غیر قانونی در دسترس زنبورداران قرار می گیرد .
امروز در جهان بیش از 20نژاد زنبور عسل شناخته شده است که تغییر این جمعیت ها با تعویض ملکه ها که نقش اصلی و انحصاری در تولید نسل زنبور دارند به راحتی امکانپذیر است.
درحالی که تاکنون از نظر علمی و پژوهشی برتری نژادهای خارجی بر نمونه بومی و ایرانی ثابت نشده است و زنبور ایرانی با توجه به سازگاری با محیط و اقلیم ؛ ویژگی های برتری نسبت به گونه های خارجی دارند اما اکثر زنبورداران دنبال تغییر ملکه های زنبور عسل هستند.
از میان نژادهای مختلف زنبور عسل نژاد هندی، سیاه ، قفقازی ، ملکه کارنیکا به عنوان نژاد اروپای مرکزی در ایران معروفیت بیشتری دارند و خرید و فروش ملکه های سیاه و کارنیکا در گیلان بیش از سایر گونه ها رواج دارد.
کارشناسان معتقدند که یک سری تبلیغات غلط و واهی از سوی عده ای سودجو و شرکت های خارجی موجب شده است ،بسیاری از زنبورداران تصور کنند که ملکه های سیاه خارجی و یا ملکه های اروپایی کارنیکا مزیت های بهتری نسبت به نوع داخلی دارند در حالی که زنبور هر منطقه به تناسب آب و هوایی و سازگاری با مناطق و استان های دیگر تفاوت دارند.
جنگل های گیلان بطور طبیعی منشاء زندگی زنبورهای بومی و نژاد ایرانی است و نسل زنبورهای این استان به زنبورهای این جنگل ها بر می گردد که هنوز در تنه درختان جنگلی وجود دارند و جالب است که پای ملکه های خارجی به این جنگل ها هم رسیده و از سوی برخی جنگل نشینان که در عرصه زنبورداری فعالیت دارند، زنبورهای تغییر نسل یافته در داخل درختان جنگل های گیلان نیز گزارش شده است .
درحالی که متخصصان زنبور عسل معتقدند ملکه های نژادهای خارجی وارداتی ، نژاد مخصوص و خالصی نیستند بلکه فقط با مخلوط شدن دو یا چند نژاد طبق فرمول بخصوصی تولید و نسل هیبرید (آمیخته ) محسوب می شوند و این ملکه ها فقط در نسل اول خوب ،آرام و فعالند ولی در نسل های بعدی نظم توارثی آنها به هم می خورد و اغلب نیش زن ، عصبی و حتی بعضی اوقات غیر فعال می شوند .
برخی زنبورداران بصورت غیر تحقیق شده معتقد هستند که ملکه های خارجی ، عسل و محصول بیشتری تولید می کنند ، نیش زنی آنها نیز کمتر از نوع داخلی است درحالی که کارشناسان به شدت این موضوع را رد می کنند و آن را ناشی از تبلیغات غلط می دانند زیرا زنبور هر منطقه با مناطق دیگر تفاوت دارند و در همان آب و هوایی که ریشه دارند بهتر رشد و تولید می کنند.
این کارشناسان می گویند: زنبورهای بومی هر منطقه نسبت به گونه های خارجی مزیت های بیشتری دارند زیرا زنبورهای بومی هر منطقه به شرایط اقلیمی آن مناطق عادت دارند و این عادت وسازگاری را در زمانی های طولانی بدست آورده اند و از نظر تولید هم زنبورهای خوبی هستند .
با توجه به اینکه تبلیغات وسیعی حاکی از برتری ملکه های خارجی بر ملکه های ایرانی در بین زنبورداران رواج دارد ،بررسی های تحقیقاتی در ایستگاههای پرورش ملکه زنبور عسل عکس این واقعیت را ثابت می کند.
سرپرست امور طیور و زنبور عسل سازمان جهادکشاورزی استان گیلان در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: سیاست های وزرات جهادکشاورزی بر این است که هیج ملکه ای وارد نشود بلکه باید روی زنبورهای بومی هر منطقه کار شود تا از طریق بهنژادی و اصلاح نژاد بهترین آنها انتخاب شوند.
سورنا چایچی افزود:تحقیقات روی زنبورهای بومی نشان می دهد که این زنبورها، زمستان گذرانی بهتری نسبت به گونه های غیربومی دارند ، مصرف عسلشان در زمستان کمتر است ،به بیماری ها بیشتر مقاوم هستند که این ویژگی ها در زنبورها و ملکه های وارداتی دیده نمی شود.
وی اظهارداشت: بر اثر یک سری تبلیغات ناصحیح ملکه های خارجی بصورت قاچاق وارد کشور می شوند که این تبلیغات از نظر کارشناسی غیر واقعی و واهی است.
وی تاکید کرد: ملکه هایی هم که وارد می شوند چون لاین (اصلی ) نیستند و از کانال های غیر مجاز وارد می شوند کارآیی خوبی ندارند علاوه بر به هم زدن تعادل ژنتیکی ، نابودی گونه های بومی را در پی دارند که این موضوع در کشور مصر بر اثر واردات نژاد ملکه های غیربومی اتفاق افتاد و نسل زنبور بومی این کشور منقرض شد.
وی یادآورشد: علاوه بر اینکه ملکه های بومی طی هزاران سال سازگاری یافته با محیط هستند و از نظر مقاومت در برابر بیماری ها مقاوم هستند ولی ملکه های وارداتی چون با طی مراحل قرنطینه ای وارد کشور نمی شوند و از مجاری قاچاق وارد می شوند ، بیماری های زیادی را با خود وارد کشور می کنند.
این کارشناس سازمان جهادکشاورزی گیلان گفت:با واردات این ملکه ها از مجاری غیرقانونی و عدم کنترل از طریق مراحل قرنطینه ای و بهداشتی یک سری از بیماری ها و آفات به زنبورهای داخل کشور منتقل می شوند و نسل اول زنبورهای آمیخته در سال اول خوب کار می کنند ولی نسل های بعدی این زنبورها کارآیی خود را از دست می دهند.
وی افزود: از نظر دانشمندان علم زنبورداری بهترین کار پرورش زنبور عسل، بهره گیری از زنبورهای هر منطقه و انجام بهنژادی و اصلاح همان گونه های محلی است تا نوع آرام با عسل دهی و کارآیی بیشتر گزینش شود که این کار در ایستگاه های تحقیقاتی ادامه دارد.
وی خاطرنشان کرد: باید براساس قانون ملکه های خارجی به عنوان کالاهای قاچاق تلقی و با آنها برخورد شود و برای پیشگیری از مشکلاتی که در آینده با وارد کردن غیرقانونی و قاچاق این ملکه ها برای زنبورداری کشور بوجود می آید به شدت از ورود آنها جلوگیری شود.
چایچی یادآورشد: هم اکنون هشت ایستگاه تحقیق و پرورش زنبورعسل در استان های گیلان ، گلستان ، اصفهان ، خراسان ، کرمان ، اردبیل ، آذربایجان شرقی و فارس زیر نظر سازمان های جهادکشاورزی این استان ها به عنوان مجری طرح پرورش و اصلاح نژاد زنبور عسل در جمعیت های بسته، روی زنبورهای بومی کار می کنند و این طرح به عنوان یک طرح ملی در حال اجراست.
ایران یکی از کهنترین کشورها در حرفه زنبورداری به شمار می رود که سابقه آن به درازای تاریخ بر می گردد و حتی در منابع یونانی از عسل و زنبورداری ایران یاد و نام نژاد زنبور ایرانی (Apis mellifera meda ) نیز از سوی دانشمندان از حکومت مادها گرفته شده است.
نژاد بومی زنبور عسل ایرانی از هزاران سال پیش با شرایط آب و هوایی ، آفات و امراض مناطق مختلف کشور سازش یافته و علاوه بر سازش با شرایط ایران، از لحاظ برخی خصوصیات در ردیف نژادهای مشهور جهان قرار دارد و حیف است بدون پژوهش های علمی و از روی تبلیغات واهی با جایگزین کردن ملکه های سیاه خارجی با ملکه های طلایی ایرانی که مسئولیت تخم گذاری و تغییر نژاد کلنی های زنبور عسل را بر عهده دارند ، نسل این زنبورهای پرفایده کشور برای همیشه تغییر کنند و تبدیل به نژادهای بی کیفیت درهم آمیخته شوند.
در استان گیلان چهار هزار و 500 زنبوردار حدود 282هزار کلونی زنبور عسل نگهداری می کنند که سال گذشته توانستند پنج هزار تن عسل تولید کنند.