دورنمای وحشت‌انگیز خاورمیانه برای اوباما

به نقل از دیلی تلگراف، زمانیکه باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا تصمیم گرفت از بهار عربی سال گذشته حمایت کند، درست مانند این بود که یک کارشناس خنثی سازی بمب تصمیم گرفته باشد یک انفجار کنترل شده را بر روی وسیله ای کاملاً بی ثبات، بدون آنکه بداند درون آن چه خبر است، انجام دهد.

وی باید می دانست که این اقدامات شعله های آتش و تلفات به دنبال دارد اما حتی در لحظه سوختن نیز میزان خسارت و ضربه نهایی غیرقابل پیش بینی است.

ناآرامی هایی که به دلیل انتشار فیلم توهین آمیز به پیامبر اسلام (ص) در سراسر جهان اسلام به راه افتاد، به نوعی کوچکترین مشکل اوباما در این مسیر است: همانطور که دونالد رامسفلد، وزیر دفاع سابق آمریکا ممکن است بگوید «دانستن ندانستن ها». (این اصطلاح به این امر اشاره دارد که برخی افراد می دانند که برخی مسائل را نمی دانند و اوباما نیز با آگاهی از ناآگاهی خود نسبت به بهار عربی از این جریان حمایت کرد).

دورنمای روابط آمریکا با متحدان سابقش از جمله مصر که به دشمن این کشور تبدیل شده، بسیار وحشت انگیزتر است؛ ترس از گروه های اسلام گرای ضد آمریکایی که در حال به دست گرفتن قدرت هستند یا باعث افزایش ناآرامی ها در کشورهای جنگ زده ای مانند سوریه می شوند.

یا ترس از «مسئله بزرگ»- حمله اسرائیل به ایران که پاسخی خشونت بار توسط تهران و متحدانش را به دنبال خواهد داشت، حمله ای که خشم مسلمانان عادی در سراسر منطقه را از یک مداخله نظامی دیگر در خاورمیانه دامن خواهد زد.

درک هرگونه اهانت به اسلام به خصوص از ۱۱ سپتامبر تاکنون با اعتراضات گسترده همراه بوده است. در پی انتشار کاریکاتور پیامبر اسلام (ص) در سال ۲۰۰۵ توسط روزنامه دانمارکی، چندین نفر در لیبی به رهبری سرهنگ قذافی، افغانستان به رهبری حامد کرزای و در دیگر کشورها از جمله نیجریه و لبنان کشته شدند.

این بار آمریکا نگران واکنش مبهم دولت جدید در مصر است؛ جایی که ناکامی پلیس برای حفاظت از سفارت آمریکا در قاهره، با واکنش کند محمد مرسی، رئیس جمهور این کشور به مراتب بدتر شد.

اخوان المسلمین (حزب مرسی) آمریکا را به دلیل اینکه تلاشی برای متوقف کردن روند انتشار این فیلم نکرده بود، به شدت مورد انتقاد قرار داد و این در حالی است که محکومیت حمله به سفارت از سوی مرسی چندان از روی رضایت نبود. اما ابهام در واکنش مصر چندان هم غیرطبیعی نیست. تعداد دولت های خاورمیانه ای که شجاعت ایستادن و حمایت کردن از عناصر اسلامی خود، آنهم در زمانیکه گمان می کنند افکار عمومی به نفع آنها است را دارند، بسیار اندک است.

آمریکا همچنین نگران روند ارتقاء روابط دولت مصر با ایران است؛ روابطی که در دوره حسنی مبارک، دیکتاتور سابق مصر بسیار سرد بود. به همین دلیل در مصاحبه ای که اخیراً صورت گرفت، پاسخ اوباما به این سوال که آیا رژیم جدید در قاهره متحد یا دشمن آمریکا محسوب می شود، دوپلهو بود. وی به سادگی پاسخ داد که این رژیم «جدید است و هنوز در تلاش برای یافتن مسیر خود است.»

مرسی هنوز قصد ندارد که واشنگتن را از خود بیازارد. در هر حال، وی هنوز به دنبال کسب بخشودگی بدهی ها است و همچنان سالانه دو میلیارد دلار کمک نظامی از آمریکا دریافت می کند. اما در سوی دیگر وی با شرکت در نشست جنبش عدم تعهد و دعوت از ایران برای شرکت در مذاکرات مربوط به آینده سوریه، دستی نیز به سوی ایران دراز کرده که شاید دست دوستی نباشد اما حداقل دست همکاری با این کشور است.

عبارات هشدارآمیز در این زمینه که اغلب به صورت مودبانه به عنوان تردیدهایی در مورد توانایی ایران در ایفای نقشی سازنده در بحران سوریه مطرح می شود، اظهارتی است که از سوی وزرای خارجه غربی به گوش می رسد.

دولت ها در سراسر جهان عرب نیز نگران عواقب ناآرامی های ۱۸ ماهه ای هستند که در سوریه جریان دارد، به خصوص اینکه اختلافات فرقه ای در این کشور می تواند از کنترل خارج شود. همچنین کشورهایی مانند عربستان سعودی نگرانند که اعتراضات دموکراسی خواهی به دیکتاتوری ها ختم نشده و به پادشاهی ها نیز نفوذ کند.

چنین ترس هایی باعث می شود محاسبات دشوار آمریکا در مورد ایران، تقریباً غیرممکن شود. دو سال پیش متحدانی چون عربستان و امارات امنیت و نظارت بر مردم شان را در دست داشتند و به دلیل قیمت بالای نفت، ثروت خود را فراتر از رویاهایشان می دیدند و تنها مسئله ای تهدیدشان می کرد، خیزش ایران بود.

در شرایط که ژست های عمومی آنها بر دشمنی با اسرائیل تاکید داشت، تقاضای پنهان آنها که به صورت به یادماندنی از سوی ویکی لیکس منتشر شد، بیانگر دشمنی شان با ایران بود. به نظر می رسید این اطمینان وجود دارد که اگر آمریکا یا اسرائیل به ایران حمله کند، جبهه خاورمیانه ای آمریکا در خلیج فارس با حمایت کامل مستحکم خواهد بود.

اما در شرایط فعلی آنها به وضوح درک کرده اند که حال زمان یک مداخله نظامی غربی دیگر در اوضاع درهم تنیده خاورمیانه نیست. حامیان آنها نیز همین عقیده را دارند- به همین دلیل است که گروهی از نمایندگان از سوی رهبران غربی از جمله دیوید کامرون، اعزام شده اند تا به بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل التماس کنند که دست نگه دارد.

کمتر از دو ماه به انتخابات ریاست جمهوری آمریکا باقی مانده است. نیروهای ضدآمریکایی، مسئله خوبی برای انتقاد از ضعف های موجود در حلقه انتخاباتی آمریکا شده اند و اینکه ریسکی که باراک اوباما ۱۸ ماه پیش با حمایت از بهار عربی انجام داد، هم اکنون در حال بازگشت به سوی وی است، به هیچ وجه اتفاقی نیست.

اوباما به درستی خواهد گفت که هیچ گزینه دیگری در انفجار نیمه کنترل شده خود نداشته است. اما در شرایطی که سفارتخانه ها می سوزند و اسرائیل گزینه های موجود را می سنجد، اثبات اینکه وی در آن زمان بهترین گزینه را برگزیده چندان آسان نخواهد بود.