چنبره فساد سیاه بر اقتصاد ایران

نشست هم اندیشی کمیسیون اصل ۴۴ و محیط کسب و کار با عنوان "اقتصاد ایران در اسارت دیوان سالاری،از جرم سفید تا فساد سیاه"با سخنرانی محسن رنانی و سعید لیلاز برگزار شد.

به گزارش فریادگر؛ محسن رنانی اقتصاددان در این نشست با بیان این که چیدمان اولویت‌های دولت باید تغییر کند، بیان کرد:یک بازنگری در اولویت‌های قبلی دولت نیاز است که به نظر می‌رسد در سطح مقامات این بازنگری هنوز مورد توافق قرار نگرفته است.

وی در ادامه به بررسی جرم و فساد و انواع آنها از منظر اقتصادی پرداخت و ادامه داد: جرم به چهار دسته سفید، زرد، خاکستری و سیاه تقسیم می‌شود و در تعریف آن به طور کلی باید گفت که هر عملی که مطابق قانون ممنوع است و برای آن کیفر تعین شده جرم تلقی می‌شود.

رنانی با اشاره به تعریف جرم سیاه و ورود اقتصاد ایران به مرحله فساد سیاه تصریح کرد: این دسته جرائمی هستند که وقتی وجود دارند فضا را تیره و تار و حرکت را متوقف می‌کنند. جرائم عمدی خشونت‌آمیزی که اگر زیاد شوند آینده را مبهم و تصمیم‌سازی را متوقف می‌کنند.

این کار‌شناس اقتصادی درباره جرائم خاکستری و زرد نیز بیان کرد: جرائم خاکستری، جرائمی هستند که حرکت جامعه را متوقف نمی‌کنند اما آن را کند می‌کنند، نظیر جرائم مالی و اختلاس. جرائم زرد نیز آن دسته از جرائمی هستند که یقه‌سفید‌ها انجام می‌دهند. نظیر رشوه، رانت‌خواری، پولشویی و مجموعه فعالیت‌هایی که مختص مقامات اداری است و تاثیر بیرونی آن کمتر از دو مورد قبلی است.

وی با تاکید بر اینکه جرائم سیاه افعالی هستند که قانونا مجرمانه نیستند، اظهار کرد: اما این افعال پیامدهای مجرمانه دارند مثل شکنجه سفید. اقداماتی که قانونمند نمی‌شوند ولی ارتکاب به آنها‌‌ همان اثری را دارد که بقیه جرم‌ها دارند. به طور مثال دستگاه‌های اداری باید اطلاعات ممکن را متقاضیان ارائه دهند ولی اگر این کار را نکرده و خساست در ارئه اطلاعات به خرج دهند در واقع به نوعی جرم سیاه انجام داده‌اند.

به گفته رنانی، در زمانی ریاست جمهوری خاتمی، وزارت کشاورزی اعلام کرد که صادرات هرگونه محصولات استراتژیک و ژنتیک کشاورزی آزاد است و بر همین اساس صادرات پیاز گسترش یافت، اما بعد از مدتی قیمت آن افزایشش یافت و دولت مجدد برای کنترل بازار داخلی صادرات آن را ممنوع کرد که در واقع به نوعی ارتکاب جرم سیاه است که از سوی دولت در حق کسانی رخ داد که اقدام به صادرات پیاز کرده بودند.

این کار‌شناس اقتصادی ادامه داد: ۳۰ درصد یارانه‌ها قرار بود به بخش خصوصی داده شود که این اتفاق رخ نداد و این مورد نیز‌‌ همان جرم سفید است. این بخش از جرم در کشور ما بسیار فربه است. قانونا جرم نیست اما آثار جرم دارد، چون فعالیت اقتصادی را بی‌ثبات می‌کند.

وی در ادامه این نشست درباره تداخل بین فساد و جرم بیان کرد: فساد هر عملی است که از دیدگاه دین، اخلاق یا عرف اجتماعی منع شده است. حال برخی از جرم‌ها فسادند و برخی از فساد‌ها جرم هستند اما بر عکس برخی از جرم‌ها فساد نیستند و برخی از فساد‌ها جرم نیستند.

رنانی با بیان اینکه فساد به چهار دسته سفید، زرد، خاکستری و سیاه تقسیم می‌شود، بیان کرد: فساد سفید فردی، تصادفی و موردی است. ظاهرا خلاف قانون است ولی ناهنجاری نیست، مثل پوشش عرف زنان ایرانی. فساد زرد هم فسادی است که شامل خلاف و ناهنجاری مثل رشوه می‌شود.

این کار‌شناس اقتصادی افزود: فساد سیاه سیستمی است که حتی اگر آدم‌ها عوض شوند فساد از بین نمی‌رود. در این نوع چیدمان فاسد است و نه افراد. حتی اگر افراد تغییر کند باز هم فساد باقی می‌ماند، زیرا آدم‌ها در دراز مدت نمی‌توانند در تضاد زندگی کنند و رفته رفته خود را با چیدمان فساد تطبیق می‌دهند.

وی با اشاره به اینکه در فساد سیستمی آدم‌های سالم یا باید از سیستم بیرون بروند یا خود را تغییر بدهند و خود را با بقیه همانند کنند، خاطرنشان کرد: حتی با گذاشتن نهادهای نظارتی هم این نوع فساد از بین نمی‌رود. نمونه آن نیز این است که در این نوع فساد سیستمی مجوز واردات شیر آلوده داده می‌شود. فساد سیاه اثر مخرب دارد و بازی خشونت است.

رنانی درباره اثرات فساد در اقتصاد نیز تصریح کرد: در کشورهای در حال توسعه که نظام اداری ناکارآمد دارند فساد زرد باعث می‌شود که کار‌ها راه بیفتد. در این فسادها مجوز‌ها صادر می‌شوند و رشد اقتصادی بالا می‌رود. فساد خاکستری به نظام اداری مربوط است و هزینه فساد با منافع فساد برابری می‌کند. اثر فساد خاکستری بر اقتصاد هنوز معلوم نیست و از فساد خاکستری به سمت فساد سیاه می‌رویم.

این کا‌شناس اقتصادی با تاکید بر اینکه در فساد سیاه دو دسته وارد فعالیت می‌شوند، اظهار کرد: در این نوع فساد یا افرادی که این نوع فساد را به خوبی می‌شناسند یا افراد تازه کار وارد فعالیت می‌شوند. برای افراد میانه‌دار و کارآفرین ورود به سیستم رانتی امکان‌پذیر نیست.

وی درباره ریشه‌های فساد گفت: نابرابری، یکپارچگی قدرت، بزرگی دولت، بیکاری و تورم، عادات تاریخی و نظام اطلاعاتی نامتقارن از اصلی‌ترین ریشه‌های فساد است.


منبع: اقتصاد نیوز