روزشمار نفس‌های به شماره افتاده تهران

یکشنبه(۱۲ تیرماه) نفس‌های تهران را آلودگی فرا گرفت، اما این اولین بار نبود بلکه در تهران شاهد تنفس هوای بسیار آلوده و به شماره افتادن نفس های تهرانی‌ها در فصل بهار بوده‌ایم به گونه‌ای که هوای پایتخت در این فصل سه بار برای ساعاتی در شرایط خطرناک قرار گرفت.
دوشنبه(۱۲ تیرماه) تهران برای چهارمین بار در سال ۱۴۰۱ هوای بسیار ناسالم را تجربه کرد. گرد و خاکی تهران را تحت تاثیر قرار داد که  منشا داخلی داشت و حاصل وزش باد بسیار شدید در بیابان‌های استان‌های قزوین و البرز بود. این آلودگی به حدی رسید که شاخص آلاینده‌ها حتی از ۳۰۰ هم فراتر رفت و کیفیت هوا در وضعیت خطرناکی قرار گرفت. این وضعیت جوی اولین بار نبود که در تهران تجربه می‌شد و از آغاز بهار تاکنون چندین بار شاهد وضعیت خطرناک کیفیت هوا در تهران بوده‌ایم که حتی به تعطیلی مدارس،دانشگاه‌ها و ادارات نیز منجر شده است.
کیفیت هوای تهران طی شنبه شب (۱۱ تیرماه) در وضعیت بسیار ناسالم و خطرناک قرار گرفت اما از اوایل صبح یکشنبه (۱۲ تیرماه) آلودگی هوا سیر نزولی یافت و شاخص آلاینده کیفیت هوا حوالی ۱۰ صبح به ۱۷۲ رسید و در شرایط ناسالم برای همه قرار گرفت. روند کاهش آلاینده‌ها ادامه پیدا کرد به‌گونه‌ای که به ۱۰۹ رسید اما با افزایش غلظت ذرات معلق از بعد از ظهر دیروز (۱۲ تیر)، شاخص برخط آلاینده ذرات معلق کوچک‌تر از ۱۰ میکرون به‌تدریج با افزایش چشمگیر در شرایط بسیار ناسالم و حتی در بعضی ساعات شب در شرایط خطرناک قرار گرفت. بر اساس اعلام هواشناسی فردا (۱۴ تیرماه) به طور نسبی غلظت گرد و خاک کاهش خواهد یافت.
آلاینده شاخص در زمان گرد و غبار ذرات معلق کوچکتر از ۱۰ میکرون است که نسبت به ذرات معلق کوچکتر از ۲.۵ میکرون کمتر وارد بخش‌های تحتانی سیستم تنفسی می‌شوند و به طور جزئی خطر کمتری دارند البته در غلظت‌های بالا و در قیاس با حد مجاز می‌تواند مشکلات زیادی را به لحاظ بهداشتی و زیست‌محیطی در پی داشته باشد.
در حالی شهر تهران در تابستان دچار گرد و خاک شد که پایتخت سه بار در فصل بهار چندین بار آلودگی خطرناک و حتی بی‌سابقه‌ای را تجربه کرد به‌گونه‌ای که در ۴ خردادماه رکورد آلودگی هوای تهران با شاخص ۴۳۵ شکسته شد. در سال ۱۴۰۱ شهر تهران به ترتیب ۲، ۱، ۴ و ۳۴ روز خطرناک، بسیار ناسالم، ناسالم و ناسالم برای گروه‌های حساس را تجربه کرد و تنها ۲ روز هوای پاک و ۶۳ روز هوای قابل‌ قبول را به خود دید. این در حالی بود که در سال ۱۴۰۰ در این بازه زمانی ۱۲ روز ناسالم برای گروه‌های حساس، ۹۲ روز قابل قبول و دو روز پاک داشتیم و هیچ روز خطرناک، بسیار ناسالم و ناسالم ثبت نشد.
اولین ثبت شرایط خطرناک آلودگی هوا در روز ۲۰ فروردین ۱۴۰۱ رقم خورد. شاخص آلودگی هوا در این روز به عدد باورنکردنی ۳۳۲ رسید و در برخی از نقاط پایتخت نیز شاخص آلودگی هوا از این مقدار نیز تجاوز کرد. افزایش تصاعدی غلظت آلاینده‌ها در این روز به علت ورود توده گرد و غبار خارجی به مرزهای ایران اتفاق افتاد و سبب شد تا آسمان تهران برای مدتی شفافیت خود را از دست بدهد و ریه‌های مردم نیز بیش از پیش میزبان ذره‌های گرد و غبار شود.
دومین آلودگی‌ هوای خطرناک شهر تهران در شرایطی بود که اداره کل هواشناسی استان تهران روز دوشنبه (۲۶ اردیبهشت ماه) از خیزش گرد و خاک و کیفیت هوا در روزهای آتی خبر داده بود  و در ساعات ابتدایی روز سه شنبه شاخص کیفیت هوای تهران با عبور از عدد ۴۰۰ در شرایط خطرناک قرار گرفت و با توجه به تشدید آلودگی هوا در ساعات پایانی ۲۵ اردیبهشت و ثبت شرایط «بسیار ناسالم» کمیته اضطرار آلودگی هوای تهران تصمیم تعطیلی مدارس و ادارات پایتخت گرفت. بیشترین شاخص ثبت شده
سومین مورد آلودگی شدید هوای فصل بهار در در آخرین ماه آن رخ داد؛ به‌گونه‌ای که در صبح سه شنبه (۳ خردادماه) علاوه بر نفوذ گردوخاک از نواحی غربی کشور، وزش باد نسبتاً شدید سبب گسیل و انتشار گردوخاک در مناطق مستعد شد که آلودگی شدید هوای تهران را در پی داشت. این وضعیت تا ۴ خرداد تداوم داشت به‌گونه‌ای که عدد بی‌سابقه ۴۳۵ در این روز ثبت شد. در برخی ساعات این روز در شماری از ایستگاه‌های سنجش کیفیت هوای تهران شاخص ۵۰۰ ثبت شد که حد نهایی سنجش آلودگی هوای تهران محسوب می‌شود.
در شرایطی طی ماه‌های اخیر با خیزش گرد و خاک از کانون‌های داخلی و خارجی کشور و شکل‌گیری توده‌های گرد و خاک مواجه بوده‌ایم که خشکسالی و تغییرات اقلیمی تاثیرات بسیار مخربی بر محیط زیست می‌گذارند که یکی از این آسیب‌ها افزایش کانون‌های گرد و غبار و بیابان‌زایی است و احتمال تکرار این شرایط در ماه‌های آینده وجود دارد. در این شرایط تامین حق‌آبه تالاب ها و بیابان‌زدایی می‌تواند موجب کاهش گرد و غبار با منشا داخلی شود. به ثمر نشستن دیپلماسی محیط زیستی و همکاری کشورهای منطقه نیز می‌تواند تاثیر به‌سزایی در کنترل کانون‌های گرد و غبار منطقه داشته باشد.