رانت 726 میلیون دلاری در واردات قطعات خودرو؟!

بر اساس گزارش گمرک ایران، آمار تجارت خارجی کشور نشان می‌دهد طی چهار ماهه نخست سال‌جاری قطعات خودرو در صدر فهرست اقلام عمده وارداتی به کشور قرار گرفته است، در این مدت ۷۲۶ میلیون دلار قطعات منفصله جهت تولید اتومبیل سواری با حجم سیلندر ۲۰۰۰ سی‌سی با ساخت داخل ۱۴ درصد تا کمتر از ۳۰ درصد به کشورمان وارد شده است که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۳۳.۵۴ درصد افزایش را نشان می‌دهد، واردات این کالا در مجموع ۴.۷۸ درصد از سهم ارزشی کل واردات کشور را شامل می‌شود.
 علی خاکساری، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی در گفت و گو با "مردم‌سالاری آنلاین" می‌گوید: عملکرد سایپا و ایران‌خودرو به این گونه است که علیرغم اینکه قطعات را با دلار 4200 تومانی وارد کرده‌اند، محصولات خود را با دلار 8 هزار تومانی وارد بازار خواهند کرد. این بدان معناست که سود هنگفتی عائد شرکتهای ایران‌خودرو و سایپا می‌شود.
خاکساری با اشاره به علت افزاش واردات قطعات خودرو در سال جاری گفت: یکی از مشکلاتی که در صنعت خودروی کشور وجود دارد  نبود شفاف‌سازی است. از طرفی گزارشها و اطلاعاتی که از سوی خودروسازان عمومی می‌شود نهایتا از فیلتر صلاحدید خودشان می‌گذرد. در این رابطه منفعت عمومی جامعه مد نظر نیست؛ در نتیجه بر این اساس نمی‌توان ابراز نظر کرد که چرا واردات قطعات خودرو به کشور افزایش داشته است.
وی افزود: آنچه که صنعت خودروی کشور و به طور مشخص ایران‌خودرو و سایپا در مورد آن مانور می‌دهند، به دریافت ارز 4200 تومانی باز می‌گردد. آنها صرفا قصد سودهای حداکثری دارند. با ارز 4200 تومانی، بیشترین قطعات را وارد کرده‌اند و بعدها خودروها را با قیمت بالاتری به جامعه عرضه می‌کنند. این رویکرد، روال همیشگی ایران‌خودرو و سایپا است. با اولویتهایی که دولت به لحاظ ارزی و به لحاظ قوانین و مقررات برای آنها قائل می‌شود، سعی بر نهایت بهره‌برداری و سوء استفاده از این اوضاع را دارند.
او ادامه داد: این اتفاق قابل پیشبینی است که روند صعودی دلار تاثیر قابل توجهی بر قیمت کالاها و از جمله خودرو خواهد داشت. بر این اساس خودروسازان و قطعه‌سازان سعی کرده‌اند نهایت بهره‌وری را داشته باشند. لذا قطعات مورد نیاز را وارد و انبار کرده‌اند. عملکرد سایپا و ایران‌خودرو به این گونه است که علی رغم اینکه قطعات را با دلار 4200 وارد کرده‌اند، محصولات خود را با دلار 8 هزار تومانی وارد بازار خواهند کرد. این بدان معناست که سود هنگفتی عائد شرکتهای ایران‌خودرو و سایپا می‌شود. البته این سود به جیب سهامداران نمی رود و افرادی دیگر از این سود بهره‌مند می‌شوند.
وی در پاسخ به این سوال که آیا واردکنندگان قطعات خودرو، می‌تواند همان قطعه‌سازانی باشد که در نهایت قطعات وارداتی را به اسم تولید خود می‌فروشند، گفت: البته 90 درصد قطعه‌سازان، صرفا قطعه وارد می‌کنند و در نهایت به اسم قطعه تولیدی در بازار عرضه می‌کنند. شکی نیست که همین اتفاق هم در واردات امسال رخ داده است. بخش عمده‌ای از قطعه‌سازان کشور، صرفا اسم قطعه‌ساز را یدک می‌کشند. آنها یاد گرفته‌اند که قطعات خارجی، بخصوص چینی را وارد کنند و به اسم محصول ایرانی و در پاکت ایرانی توزیع ‌کنند. عمدتا سود حاصل از این تفاوت قیمت ارز نیز به جیب سهامداران ایران خودرو و سایپا نخواهد رفت. این سود به جیب قطعه‌سازان و همچنین مدیران ایران‌خودرو و سایپا می‌رود.
این استاد دانشگاه ابراز کرد: هر ساله شاهد هستیم که کیفیت خودروها در ایران روز به روز کاهش می‌یابد. در این خصوص نیز خریداران همواره با مشکلات جدی مواجه هستند؛ چراکه شاهد معیوب بودن قطعات و ناچیز بودن خدمات بعد از فروش هستند. واردکنندگان وقتی به صورت هول‌هولکی تصمیم به واردات می‌گیرند، هر قطعه‌ای را با هر کیفیتی وارد می‌کند. کسی هم مانع از واردات آنها نمی‌شود. دلیل این روال این است که یک ارتباط صمیمی بین مدیران ایران‌خودرو و سایپا با وارد کنندگان قطعه وجود دارد. واردکنندگان قطعات خودرو در واقع همین تولیدکنندگان قطعات هستند که کار واقعی‌ آنها واردات قطعه است. آنها خیالشان آسوده است که کسی مانع قطعات بی‌کیفیت وارداتی آنها نخواهد شد و به راحتی می‌توانند قطعات بی‌کیفیت خود را به ایران‌خودرو و سایپا بفروشند.
خاکساری در پاسخ به این سوال که چرا وزارت "صمت" سکوت می‌کند، گفت: متاسفانه این وزارتخانه بیشتر وزارتخانه‌ی قطعه‌سازان و ایران‌خودرو و سایپا است. به جای اینکه به وزارت صمت، "وزارت صنعت، معدن و تجارت" بگوییم، بهتر است از عنوان وزارت قطعه‌سازان و سایپا و ایران‌خودرو( وزارت قسا) استفاده کنیم. حتی در این وزارتخانه، بالاترین مسئولان (وزیر و معاونان او) و همچنین رییس سازمان گسترش، همواره سنگ ایران‌خودرو و سایپا را به سینه می‌زنند و همیشه طرفدار افزایش قیمت هستند و از محصولات بی‌کیفیت آنها دفاع می‌کنند. لذا نمی‌توان از وزارت صمت انتظار داشت که در جهت بهبود کیفیت خودروها و بهبود قیمت و رضایت مردم ایران و کمک به محیط زیست قدم بردارند.
این عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی در پاسخ به این سوال که با توجه به حجم واردات امسال قطعات خودرو، آیا شاهد رانت 726 میلیون دلاری در واردات قطعات خودرو  هستیم، گفت: با تصمیمی مبنی بر واردات 726 میلیون دلار قطعه، در حقیقت بودجه عمومی کشور به واردات قطعات‌خودرو تعلق گرفته است. این تصمیم به دلیل انحصاری است که در صنعت خودروی ایران وجود دارد. البته نباید حاکمیت قطعه‌سازان را هم فراموش کنیم. نفوذ آنها در وزارت صمت قابل انکار نیست. به همین دلیل باید گفت مردم و اقتصاد کشور هیچ منفعتی از این میزان واردات نخواهند برد. صرفا یک عده خاص سود می‌برند. باید به صورت شفاف مشخص شود که آنها چه کسانی هستند. آنها با ارز 4200 تومانی قطعه وارد کرده‌اند و شک نکنید که قطعات را حداقل با ارز 8 هزارتومانی بفروش می‌رسانند. این یعنی چه؟!
خاکساری در مورد راه اندازی کمپین "نه به خرید خودرو" ابراز داشت: تجربه نشان داده که کمپین "نه به خرید خودرو"، ارتباط بین ایران‌خودرو و سایپا و بانک مرکزی و وزارت صمت را مستحکم‌تر می‌کند. متاسفانه به همین دلیل با راه اندازی این کمپین، نهایتا 1 میلیارد دلار به ایران خودرو و سایپا وام پرداخت می‌شود. بیشترین این سود هم به جیب قطعه‌سازان رفت. من معتقدم که مسئولان به طور مشخص و خیلی شفاف باید به مردم در مورد قطعه‌سازان و خودروسازان جواب بدهند. البته در کنار این موضوع، تحریم کسانی که به مردم لطمه می‌زنند از سوی قوای سه گانه می‌تواند کمک‌رسان باشد تا اقتصاد کشور و محیط زیست‌مان نجات یابد. با وام یک میلیاردی می‌توانستیم کارخانه‌ای با کیفیت بسیار بالا راه‌اندازی کنیم. اینگونه هم به کشور خدمت می‌کردیم و هم اعتماد از دست رفته مردم را جلب می‌کردیم.
  گفت و گو: سید مسعود آریادوست