اصفهان؛ استانی که آب ندارد اما شالیزار دارد!

شرق استان اصفهان در پاییز و زمستان سال گذشته، صحنه اعتراضات گسترده کشاورزان بر سر مسأله آب بود. از این گذشته، زاینده‌رود کاملاً خشک است و تالاب‌های این استان نیز یا خشک شده‌اند یا در حال خشک شدن هستند. شاید باورنکردنی باشد که در استان اصفهان با چنین وضعیت کم‌آبی، در سال جاری حدود ۴ هزار هکتار زمین کشاورزی، زیر کشت برنج رفته است! استان اصفهان، آینه تمام‌نمای وجود بحران در مدیریت بحران آب است؛ یک طرف استان مشغول اعتراض بر سر مسأله آب است؛ در طرف دیگر کشت برنج صورت می‌گیرد و از سوی دیگر، مردم برخی از استان‌ها مدعی‌اند که طرح‌های انتقال آب به استان اصفهان، موجب بحران آب در محل زندگی‌شان شده است!
به گزارش مردم سالاری آنلاین، در سال آبی جاری، حدود ۴ هزار هکتار زمین کشاورزی در استان اصفهان به زیر کشت برنج رفته است. عمده این برنج در شهرستان لنجان در جنوب غربی استان اصفهان کشت شده است اما در پدیده‌ای نادر باید گفت که در استان اصفهان در برخی مناطق شهری نظیر خیابان امام خمینی اصفهان و آتشگاه هم برنج، کشت می‌شود!
زاینده‌رود کاملاً خشک است و بیش از یک دهه است که این حوضه آبریز درگیر تنش آبی شدید بوده است. تالاب گاوخونی در استان اصفهان به‌صورت کامل خشک شده و به کویر تبدیل شده است. این‌ها همه علائم نگران‌کننده بحران آب در استان اصفهان است. عبدالحسین میرمیران‌ورزنه، حقوق‌دان و عضو هیئت‌مدیره نظام صنفی کشاورزان شهرستان اصفهان می‌گوید: حدود ۳۰۰ هزار نفر جمعیت کشاورزان شرق اصفهان مستقیم و غیرمستقیم به علت وضعیت آب دچار بحران شده‌اند. اما ماجرا فقط به کشاورزی و کشاورزان محدود نیست. الان محیط زیست اصفهان در خطر است و خطر پیشروی کویر و نشست زمین وجود دارد. بخشی از کشاورزانی که تحت تأثیر بحران آب قرار گرفته بودند، سال گذشته اعتراضات خود در این استان، به خیابان‌ها کشاندند؛ اما مثل این‌که بحران آب هنوز برای مسئولان استان اصفهان و مدیران ملی جا نیفتاده است!
 
کشت برنج در استانی تشنه
برای کشت هر کیلو برنج در شرایط عادی به ۸ هزار لیتر آب مورد نیاز است. در استان اصفهان در سال آبی جاری، ۴ هزار هکتار زمین زیر کشت آب رفته است. از هر هکتار زمین به‌طور معمول در استان اصفهان ۳ تا ۴ تن برنج برداشت می‌شود. در استان کم‌آبی نظیر اصفهان کشت برنج به هیچ‌وجه توجیهی ندارد و قیمت آب مصرف‌شده بسیار بیشتر از قیمت برنجی است که عمل می‌آید. زاینده رود در این استان خشک است و کشاورزان برای کشت برنج به سراغ منابع آب زیرزمینی رفته‌اند. خشک منابع آب زیرزمینی به دلیل برداشت‌های بی‌رویه از این منابع، تهدیدی است که از هم‌اکنون باید جدی گرفته شود، چرا که این موضوع می‌تواند پیامدهای وخیمی به‌همراه داشته باشد و به مهاجرت گسترده و بیابانی شدن شهرها و روستاها بیانجامد.
بسیاری از صنایع آب‌بر نظیر ذوب آهن و فولاد مبارکه در استان اصفهان واقع شده‌اند و در شرایط موجود حتی قرار داشتن این صنایع در بخش مرکزی و کم‌آب فلات ایران توجیهی ندارد. از این گذشته، در سالیان اخیر انتقادات بسیاری توسط مردم استان‌هایی نظیر خوزستان مطرح شده که انتقال آب از بالادست رودخانه‌ کارون به بحران آب در این استان جنوبی منجر شده است. توجیهی وجود ندارد که آب انتقالی از بالادست رودخانه‌هایی نظیر کارون، به بهای خشک شدن پایین‌دست این رودخانه‌ها، چرخ صنایعی را در استان‌های کم‌آب بچرخاند. همچنین این شایعه هم‌اکنون مطرح است که با آب انتقالی از کارون در استان اصفهان برنج کشت می‌شود! در وهله اول، باید با شفاف‌سازی از بروز این شایعات جلوگیری کرد و در وهله دوم باید به دلیل تغییر اوضاع اقلیمی، مانع از این شد که در استان‌هایی نظیر اصفهان، محصول آب‌بری نظیر برنج کشت شود. کشت برنج در استان اصفهان در حالی صورت می‌گیرد که از سال ۹۵ تاکنون با مصوبه وزارت جهاد کشاورزی، کشت این محصول در استان‌هایی به جز گیلان، مازندران و بخش‌هایی از استان گلستان، ممنوع اعلام شده است!
 
کشاورزان بی‌تقصیرند! 
کشت برنج از زمان‌های بسیار دور در استان اصفهان انجام می شده و حتی برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد که از زمان ساسانیان در این بخش از کشور، برنج کشت می‌شده است. برنج لنجان، عطر و طعم بسیار خوبی دارد و برنج محبوبی در استان اصفهان محسوب می‌شود. از زمان‌های دور در حاشیه زاینده رود برنج کشت می‌شده است و کشاورزان شهرستان لنجان، حقابه داشته‌اند. درست است که به دلیل تغییر شرایط اقلیمی و بحران آب باید کشت برنج در استان اصفهان ممنوع شود؛ اما باید راه‌کارهایی نیز اندیشیده شود تا کشاورزان این استان به سراغ کشت‌های جایگزین بروند. در صورتی که درآمد پایداری برای کشاورزان اصفهانی وجود نداشته باشد، آن‌ها راهی جز این ندارند که برای بقا، قانون را زیرپا گذاشته و به کشت برنج با منابع آب زیرزمینی اصرار ورزند. باید راه‌کاری برای این مسأله اندیشیده شود و با ارائه الگوهای کشت جایگزین، کاری کرد تا زمینه عینی و مادی برای ممنوعیت کشت برنج در استان اصفهان فراهم شود.        ‌