پرونده توافق هسته‌ای دست چه کسی است؟

بعد از برکناری توئیتری رکس تیلرسون وزیر امور خارجه آمریکا، وزارت امور خارجه این کشور در چه شرایطی قرار دارد و سرنوشت پرونده توافق هسته‌ای ایران به کجا کشیده خواهد شد؟ تیلرسون در هفته‌ای برکنار شد که قرار بود که یکی از افراد مورد اعتماد وی با اروپایی‌ها در مورد برجام مذاکره کند و سپس در کمیسیون مشترک برجام در وین نیز شرکت نماید. علی‌رغم برکناری تیلرسون‌ها، فرد معتمد وی در این جلسات شرکت کرد. این فرد که پرونده توافق هسته‌ای ایران در وزارت امور خارجه آمریکا در دست‌اش است، کیست و سرنوشت‌اش پس از خروج تیلرسون چه خواهد شد؟
به گزارش مردم سالاری آنلاین، پرونده توافق هسته‌ای ایران در وزارت امور خارجه آمریکا در دست برایان هوک است و او در دولت ترامپ مسئولیت مذاکره با سه کشور اروپایی آلمان، فرانسه و انگلیس در مورد چیزی که دولت ترامپ آن را «بازنگری در برجام و تغییر آن» می‌خواند، بر عهده داشته است. برایان هوک مدیر سیاست‌گذاری وزارت امور خارجه آمریکا و مشاور سیاست‌گذاری رکس تیلرسون وزیر امور خارجه این کشور است. وی دیپلمات ارشدی محسوب نمی‌شود و در فضایی توانست تا حد مدیریت پرونده توافق هسته‌ای ایران ارتقاء یابد که وزارت امور خارجه آمریکا دچار اغتشاش کامل بود و هنوز برای بسیاری از پُست‌های مهم، انتصابی صورت نگرفته بود.
از زمانی که ترامپ رئیس جمهور و تیلرسون وزیر امور خارجه آمریکا شده، وزارت امور خارجه این کشور وضعیت آشفته‌ای داشته است. سه معاون وزیر امور خارجه آمریکا از جمله معاون کنترل تسلیحات و امنیت بین‌المللی هنوز انتخاب نشده‌اند. سفرای آمریکا در برخی از کشورها نظیر آلمان، عربستان سعودی و استرالیا هنوز انتخاب نشده‌اند. در کل، وزارت امور خارجه آمریکا برای 28 کشور هنوز سفیری انتخاب نکرده و برای 17 کشور هم نامزد تصدی سفارت انتخاب شده اما نامزدها هنوز مورد تأیید قرار نگرفته‌اند. 9 دستیار وزیر امور خارجه آمریکا هم هنوز انتخاب نشده‌اند. در واقع وزارت امور خارجه آمریکا تحت اختلاف‌نظرهای ترامپ و تیلرسون به وزارتِ «پست‌های مهم خالی» تبدیل شده بود.
در چنین شرایطی برایان هوک که یک فرد شناخته شده در حلقه‌های سیاست خارجی حزب جمهوری‌خواه بود، توانست ارتقاء یابد و مسئولیت پرونده توافق هسته‌ای را بر عهده گیرد. برایان هوک را مارگارت پِتِرلین، رئیس دفتر تیلرسون، به پست مدیر سیاست‌گذاری منصوب کرد. اما حالا بعد از برکناری تیلرسون، مارگارت پترلین مجبور به استعفا شده و برایان هوک همچنان به کار خود ادامه می‌دهد! بلومبرگ این تیتر را برای گزارشی که نقش هوک را در وزارت امور خارجه آمریکا بررسی می‌کند، انتخاب کرده: «یک متحد تیلرسون که با کمک دوستانش از تصفیه جان سالم به در برد»!
در واقع، برایان هوک تنها کسی از حلقه درونی تیلرسون است که احتمالاً بعد از رفتن وی، برکنار نخواهد شد و همچنان به کار خود ادامه داد. وی در همین هفته‌ای که تیلرسون به‌طرز تحقیرآمیزی توسط ترامپ برکنار شد، ابتدا (در روز پنج‌شنبه 24 اسفند) راهی برلین شد تا با دیپلمات‌های سه کشور آلمان، فرانسه و انگلیس در مورد فشار بر ایران و «ایجاد تغییرات در برجام» مذاکره کند. هوک امروز (جمعه 25 اسفند) نیز در نشست کمیسیون مشترک برجام حاضر شد و ریاست هیئت آمریکایی را بر عهده داشت. ریاست هیئت ایرانی در این نشست بر عهده سیدعباس عراقچی، معاون وزریر امور خارجه کشورمان، بود. این آخرین جلسه برنامه‌ریزی‌شده کمیسیون مشترک برجام پیش از موعد 22 اردیبهشت 97 (12 ماه مه میلادی) است. ترامپ درخواست کرده که ایران باید در قالب توافق هسته‌ای، بازرسی از تمام تأسیسات نظامی خود را بپذیرد، بر برنامه غنی‌سازی خود محدودیت‌های بیشتری را بپذیرد، با لغو بندهای موسوم به «سان‌سِت» یا «غروب» در توافق هسته‌ای، این محدودیت‌ها برای برنامه هسته‌ای ایران دائمی شود، و علاوه بر این، برنامه موشکی ایران نیز به توافق هسته‌ای اضافه شده و ذیل آن بگنجد. ترامپ تهدید کرده که در صورتی که این خواسته‌های چهارگانه در «فرصت چهار ماهه» (تا 22 اردیبهشت 97) با همکاری کنگره آمریکا و سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان، مورد پذیرش قرار نگیرد، آمریکا به صورت یکجانبه از برجام خارج شده و تمام تحریم‌های تعلیق‌شده را مجدداً باز می‌گرداند.
مسئولیت مذاکره با اروپایی‌ها در مورد خواسته‌های ترامپ را برایان هوک برعهده دارد. هدف هوک این است که در مذاکرات خود اروپایی‌ها را راضی کند تا در ازای ماندن دولت آمریکا در برجام، اضافه کردن «یک الحاقیه موشکی» به توافق هسته‌ای را بپذیرند. ایران اما پیشاپیش بر بر غیر قابل مذاکره بودن برجام تاکید کرده و عباس عراقچی گفته است که هيچ امکانی براي يک توافق تکميلی یا الحاقیه وجود ندارد.
برایان هوک که 49 سال دارد در دولت بوش نیز دستیار وزیر امور خارجه آمریکا بوده و به کمپین انتخاباتی میت رامنی در سال 2012 هم مشاوره می‌داده است. دانیل رونده، تحلیل‌گر آمریکایی و عضو اندیشکده مطالعات استراتژیک و بین‌المللی در مورد وی می‌گوید: «هوک یک اینترناسیونالیستِ محافظه‌کار است که معتقد است گفتمان امریکا فِرستِ ترامپ به معنای فقط آمریکا نیست». دقیقاً در همین نقطه ممکن است در ادامه هوک با دونالد ترامپ و مایک پمپئو وزیر امور خارجه جدید آمریکا مشکل پیدا کند. «آمریکا اول است» یا «امریکا فرستِ» ترامپ تاکنون بیشتر به یکجانبه‌گرایی دولت آمریکا تنه زده است و احتمالاً هوک نخواهد توانست سایر کشورهای طرفِ توافق هسته‌ای را مجاب کند تا رویکرد ضدایرانی ترامپ را بپذیرند. اگر وی در مذاکرات‌اش با اروپایی‌ها موفق نباشد، که احتمال آن بسیار زیاد است، در آن صورت اروپا و آمریکا ممکن است به دلیل اختلاف‌نظر بر سر توافق هسته‌ای ایران، یک گام به جنگ تجاری نزدیک‌تر شوند. اگر ترامپ تحریم‌های تعلیق‌شده را مجدداً علیه ایران اعمال کند، این احتمال که اروپا مقابله به مثل کند و شرکت‌های اروپایی را به جریمه‌های سنگین تهدید کند وجود دارد.
در سفر سال گذشته نیکی هیلی، سفیر آمریکا در سازمان ملل، به وین، برایان هوک همراه وی بود. نیکی هیلی در آن سفر می‌خواست آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را تحت فشار بگذارد تا درخواست بازرسی از تأسیسات نظامی ایران را مطرح کند. در آن زمان گفته شد که هوک از طرف تیلرسون مأموریت یافته تا اقدامات هیلی را زیرنظر بگیرد. سال گذشته این گمانه‌زنی وجود داشت که نیکی هیلی در نهایت جایگزین تیلرسون خواهد شد.
اما جایگزین تیلرسون از خود بدنه وزارت امور خارجه آمریکا انتخاب نشد و ترامپ رئیس سازمان سیا، مایک پمپئو، را به جای وی انتخاب کرد. هوک به نیابت از وزارت امور خارجه آمریکا در جلسات شورای امنیت ملی آمریکا در کاخ سفید شرکت می‌کند و از آن جلسات پمپئو را به خوبی می‌شناسد. همچنین هوک روابط خوبی با استیون میلر مشاور ترامپ و جَرِد کوشنر، مشاور ارشد و داماد وی، دارد. هوک در برخی از سفرهای خارجی کوشنر را همراهی کرده است.
هوک احتمالاً تا مدتی در وزارت امور خارجه تحت تصدی مایک پمپئو به کار خود ادامه خواهد داد. روابط حسنه وی با کوشنر و میلر، باعث خواهد شد تا وی همچون سایر معتمدان تیلرسون وزارت امور خارجه آمریکا را ترک نکند. اما در صورتی که ترامپ و پمپئو، یکجانبه‌گرایی در قبال برنامه هسته‌ای ایران را انتخاب کنند، اختلاف‌نظرها با هوک نیز بالا خواهد گرفت و بعید نیست که این دیپلمات میانی که به واسطه قضا و قدر، وظیفه و مسئولیتی ارشد به وی واگذار شده، قربانی بعدی ترامپ در وزارت امور خارجه آمریکا باشد.