از نقض حریم خصوصی تا منافع گروهی در بهشت

گروه اجتماعی- روح الله موسوی: این روزها، ثبت نظرات شهروندان در سامانه «من شهردارم» با شیوه‌هایی غیراخلاقی و بدون آگاهی آن‌ها بار دیگر خبرساز شده است. شهرداری تهران با روش‌هایی همچون سنجش فشار خون، ارائه بلیت رایگان یا حتی به بهانه دریافت اجاره بهای غرفه‌ها، اطلاعات تماس شهروندان را جمع‌آوری کرده و با استفاده از کدهای پیامکی آن‌ها، به نامشان در سامانه رأی ثبت می‌کند.
به گزارش مردم سالاری آنلاین ،گزارش‌های مردمی‌نشان می‌دهد این اتفاق در نقاط مختلف تهران، از جمله خیابان حرم حضرت عبدالعظیم در شهرری، مترو شهرری و هفت تیر و جمعه‌بازار خلازیر و بسیاری از ایستگاه‌های مترو رخ داده است و اینها فقط مواردیست که توسط ما راستی آزمایی و مشاهده عینی شده است، به‌عنوان نمونه، در خیابان حرم حضرت عبدالعظیم به بهانه سنجش فشار خون، شماره تماس شهروندان گرفته و در سامانه شهرداری نظراتی ثبت شده است. همچنین در مترو شهرری و هفت تیر، وعده بلیت رایگان بهانه‌ای برای جمع‌آوری اطلاعات مردم و سوء استفاده از آن بوده و در جمعه‌بازار خلازیر از مستأجران غرفه‌ها خواسته شده اطلاعاتشان را جهت ثبت پرداخت بهای غرفه‌ها ارائه دهند اما به نامشان رأی ثبت شده. در موردی دیگر در مترو شهرری با مجریان طرح گفتگو کردیم و آنها اظهار کردند درخواست شماره همراه و کد ارسالی پیامک شده که کدی محرمانه و شخصی است برای ثبت دریافت بلیت رایگان است ولی با پیگیری بیشتر مجری دیگری اظهار داشت ما برای ارسال لینک نظرسنجی این کار را انجام می‌دهیم، در صورتیکه برای ارسال لینک نظرسنجی نیازی به دریافت کد احراز هویت از مردم نیست و صرفا میتوان از طریق پیامک لینک را ارسال کرد، پس از انجام روال مد نظر مجریان شاهد ارسال پیامک تشکر شهرداری بابت مشارکت در این طرح بودیم که نشان دهنده ثبت نظر در سامانه بدون اطلاع مردم است.
این اقدامات نه‌تنها نقض آشکار حریم خصوصی شهروندان است، بلکه آمارهای ارائه‌شده توسط شهرداری از میزان مشارکت مردم در این طرح را نیز زیر سؤال می‌برد. باتوجه‌به شیوه‌های غیراخلاقی و نادرست جمع‌آوری آراء، اعداد و ارقام اعلام‌شده توسط شهرداری درباره مشارکت شهروندان در طرح «من شهردارم» در‌هاله‌ای از ابهام قرار دارد. این احتمال جدی وجود دارد که این آمارسازی‌ها به‌صورت فریبکارانه انجام شده باشد تا شهرداری بتواند تصویری معتبر و مردمی‌از خود به نمایش بگذارد.
شائبه‌ها به اینجا ختم نمی‌شود. طرح‌هایی که در این سامانه مطرح می‌شوند شامل پروژه‌های شهری متعددی هستند که شهروندان به آن‌ها رأی می‌دهند. اما پرسش این است: آیا پروژه‌های برگزیده واقعاً منعکس‌کننده نظر واقعی مردم‌اند یا به دلیل این آمارسازی‌ها و رأی‌گیری‌های دست‌کاری‌شده، طرح‌هایی انتخاب می‌شوند که منافع گروهی خاص یا نزدیکان مجریان این طرح‌ها را تأمین می‌کنند؟ این نگرانی وجود دارد که برخی پروژه‌های منتخب، تنها برای پیشبرد منافع افرادی خاص طراحی شده باشند و رأی‌دهی صوری بهانه‌ای برای اجرای آن‌ها باشد. اگرچه شهرداری تهران این نظرسنجی‌ها را بستری برای مشارکت مردمی‌معرفی می‌کند، اما این روش‌ها مشارکت واقعی را مخدوش کرده و باعث بی‌اعتمادی گسترده نسبت به مدیریت شهری شده است. در بلندمدت، چنین رفتارهایی سرمایه اجتماعی شهر را نابود کرده و شهرداری را به نهادی غیرشفاف تبدیل می‌کند. پرسش اساسی این است که چرا مراجع نظارتی و قانونی تاکنون در برابر این رویه‌های غیرقانونی شهرداری واکنش درخور نشان نداده‌اند؟ آیا زمان آن نرسیده که شهرداری به شفافیت ملزم شود و از آمارسازی‌های فریبکارانه دست بردارد؟ شایان ذکر است این رفتارهای غیراخلاقی، سال گذشته نیز خبرساز شده بود. اما به دلیل عدم برخورد جدی مراجع نظارتی، این رویه امسال نیز تکرار شده و به شکلی گسترده‌تر ادامه پیدا کرده است.
طرح «من شهردارم»؛ مشارکت واقعی یا نمایش آماری؟
طرح «من شهردارم» که در ظاهر با هدف مشارکت شهروندان در انتخاب پروژه‌های اولویت‌دار شهری طراحی شده است، به دلیل اجرای مبهم و پرحاشیه‌اش با انتقادات فراوانی مواجه شده است. جعفر تشکری‌‌هاشمی، رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر تهران، در مصاحبه‌ای اعلام کرد: «به ما گزارش شده که به مردم هدایایی مانند شارژ سیم‌کارت داده شده تا در این نظرسنجی‌ها شرکت کنند.»
اما ماجرا حتی از این هم فراتر است. شواهد و گزارش‌های مردمی‌نشان می‌دهد که هدایا و خدمات رایگان نه به‌عنوان مشوق مشارکت، بلکه صرفاً به عنوان ابزاری برای ثبت نظرات جعلی به‌کار گرفته شده‌اند. به این صورت که با وعده‌هایی مانند بلیت رایگان مترو یا دریافت خدماتی مانند اندازه‌گیری فشارخون، شماره تلفن همراه افراد ثبت شده و از سوی عوامل اجرایی طرح، نظرات به‌صورت غیرواقعی، بدون اجازه و حتی اطلاع مردم در سایت شهرداری ثبت شده است. این شیوه اجرا نه‌تنها به معنای مشارکت شهروندان نیست، بلکه عملاً اعتماد عمومی‌را خدشه‌دار کرده و نتایج نظرسنجی‌ها را غیرقابل‌اعتبار ساخته است. این اقدام به‌جای تشویق مردم به بیان نظرات واقعی، صرفاً آمارسازی و نمایش یک مشارکت ظاهری را در پی داشته است. توهین و تهدید شهروندان معترض در اجرای طرح «من شهردارم» در ایستگاه مترو تربیت مدرس یکی از شهروندان گزارش داده که در ایستگاه مترو تربیت مدرس به بهانه توزیع شارژ سیم‌کارت، شماره تماس وی ثبت شده و به‌جای او نظر وارد سامانه شده است. این شهروند با اعتراض به این اقدام تخلف‌آمیز، به مجریان طرح تذکر داده و گفته است که «نباید به‌جای دیگران نظر ثبت کنید.» اما با برخورد توهین‌آمیز مواجه شده است.
این شهروند اظهار داشت که یکی از مجریان طرح با برخورد فیزیکی و هول دادن وی، او را از محل اجرای طرح به بیرون ایستگاه هدایت کرده است. در واکنش به این رفتار، وی گفته که موضوع را به حراست گزارش خواهد داد، اما مجری طرح با لحن تهدیدآمیز اعلام کرده است: «من خودم مسئول حراست هستم.»
وی ادامه داد: «وقتی از آنها نام و سمتشان را پرسیدم، در پاسخ گفتند به شما ربطی ندارد.» این شهروند در نهایت با مراجعه به دفتر حراست ایستگاه، موضوع را مطرح کرد. پس از آن، مسئول حراست ایستگاه برای بررسی و تذکر به مجریان طرح، همراه این شهروند به محل اجرای طرح مراجعه کرد، اما مجریان همچنان بر موضع خود پافشاری کرده و پاسخ دادند: «بروید هر کاری می‌خواهید بکنید.»
این برخوردها نه‌تنها موجب بی‌اعتمادی به اجرای طرح «من شهردارم» شده، بلکه پرسش‌هایی جدی درباره نظارت بر رفتار مجریان این طرح و صحت آمارهای اعلامی‌شهرداری ایجاد کرده است.
پیامدهای آمارسازی و تذکر شورا
جعفر تشکری‌هاشمی‌در اظهارات خود هشدار داد که «این نوع آمارسازی‌ها باعث مخدوش‌شدن نتایج می‌شود و ممکن است اولویت‌های واقعی شهروندان در اثر این رفتارها نادیده گرفته شود.» او همچنین تأکید کرد: «ضرورت ندارد به آمارهای میلیونی برسیم. همین‌که اهالی یک محله نیازهای خود را مطرح کنند، کافی است.»
با وجود این تذکرات، شواهد نشان می‌دهد که شهرداری نه‌تنها به این هشدارها توجهی نکرده، بلکه به استفاده از روش‌های فریبکارانه برای بالا بردن آمارهای ظاهری مشارکت ادامه داده است. به‌طوری که آمارهایی که از سوی شهرداری در قالب این طرح اعلام شده، اکنون در‌هاله‌ای از ابهام قرار دارد و به‌نظر می‌رسد صرفاً ابزاری برای نمایش اعتبار ظاهری این طرح است.
تجربه گذشته و تکرار مشکلات
این رویکرد غیرشفاف در اجرای طرح «من شهردارم» موضوع جدیدی نیست. سال گذشته نیز این شیوه‌ها خبرساز شده بود، اما به دلیل بی‌توجهی مراجع قانونی و عدم اصلاح روند از سوی شهرداری، امروز شاهد تکرار این تخلفات در نقاط مختلف تهران هستیم. آیا وقت آن نرسیده که شهرداری با بازنگری در این طرح و اصلاح روش‌های خود، از خدشه‌دارشدن اعتماد عمومی‌جلوگیری کند و به‌جای آمارسازی‌های فریبکارانه، واقعیت‌های شهر را ببیند؟