حضور زینتی ایران در نشست صادرکنندگان گاز جهان

گروه اقتصادی: جواد اوجی وزیر نفت ایران روز شنبه به قطر رفت تا ابراهیم رئیسی را که دوشنبه به قطر می‌رود همراهی کند. مقصد این دو شهر دوحه، محل برگزاری ششمین نشست سران مجمع کشورهای صادرکننده گاز است. نشست‌های مقدماتی مجمع کشورهای صادرکننده گاز دیروز یکشنبه با هدف تمهید ششمین نشست سران این مجمع که قرار است از سه‌شنبه در دوحه برگزار شود، فعالیت‌های خود را آغاز کرد.مجمع کشورهای صادرکننده گاز به عنوان سازمانی بین‌المللی در سال 2011 تاسیس و مقر آن در شهر دوحه واقع شده است و شامل کشورهای روسیه، ایران، قطر، الجزائر، بولیوی، مصر، ترینیداد و توباگو، لیبی، گینه استوایی، نیجریه و ونزوئلا می‌شود. این مجمع همچنین دارای 7 عضو ناظر شامل کشورهای عراق، آذربایجان، آنگولا، مالزی، نروژ، پرو و امارات است. جالب اینجاست که نخستین بار پیشنهاد تشکیل چنین سازمانی را که همانند اوپک عمل کند، رهبر جمهوری اسلامی در دهم بهمن سال ۱۳۸۵ در دیدار ایگور ایوانف دبیر شورای امنیت وقت روسیه که به تهران آمده بود ارائه دادند. ایشان با اشاره به وجود نزدیک به نیمی از ذخایر گاز جهان در روسیه و ایران پیشنهاد کردند که این دو کشور با کمک یکدیگر می‌توانند بنای یک سازمان مربوط به همکاری‌های گازی را همچون اوپک پایه‌گذاری کنند که بعدها در سفر مقام‌های روسی به قطر، یکی دیگر از کشورهای دارنده ذخایر عظیم گازی، این پیشنهاد به آن کشور نیز ارائه و مورد موافقت مقامهای دوحه قرار گرفت.اولین اجلاس كارشناسان عالی‌رتبه‌ی كشورهای صادركننده‌ی گاز که به اختصار (GECF) نامیده می‌شود  ۱۳و۱۴ اسفند ماه ۱۳۷۹ در تهران برگزار شد که مقدمه برگزاری نخستین اجلاس وزیران این كشورها بود که روزهای ۲۹ و۳۰ اردیبهشت ۱۳۸۰ در تهران بـــرگزار شد. اما  نخستین نشست سران مجمع کشورهای صادرکننده گاز در ۲۴ آبان ۱۳۹۰، به میزبانی قطر در دوحه برگزار شد و مقر این سازمان در دوحه قرار گرفت. در ۱۰ تیر ۱۳۹۲، دومین نشست سران کشورهای صادرکننده گاز در روسیه برگزار شد و سرانجام تهران میزبان سومین اجلاس سران مجمع شد که روز ۲ آذر ۱۳۹۴ برگزار شد. چهارمین اجلاس سران مجمع۳۰ آبان الی ۳ آذر ۱۳۹۶ در سانتا کروز بولیوی و پنجمین نشست سران هشتم آذر ۱۳۹۸  در مالابو، پایتخت گینه استوایی برگزار شد و حالا دوباره قطر، میزبان دومین دوره نشست سران، میزبان ششمین نشست هم شده است.اعضای مجمع کشورهای صادرکننده گاز ۴۴ درصد از تولید گاز جهان، ۶۷ درصد از ذخایر گازی جهان، ۶۴ درصد از انتقال گاز با خط لوله و ۶۶ درصد از تجارت گاز مایع‌ (ال‌ان‌جی) را در اختیار دارند.

ایران و مجمع کشورهای صادرکننده گاز
ایران پس از روسیه دارای دومین ذخایر گازی جهان است و بزرگترین میدان گازی جهان، بین ایران و قطر مشترک است که در ایران به آن پارس جنوبی و در قطر به آن گنبد شمالی می‌گویند. البته با این تفاوت که بخش بیشتری از این میدان در مجاورت کشور قطر وجود دارد و قطری‌ها هم زودتر از ایران برداشت گاز از این میدان را آغاز کردند. ایران علاوه بر پارس جنوبی، میادین گازی دیگری هم دارد که مجموع تولید ایران از این میادین به نزدیک به نهصد میلیون متر مکعب در روز می‌رسد که موجب شده ایران پس از روسیه و آمریکا سومین تولیدکننده بزرگ گاز جهان باشد. اما از نظر مصرف هم ایران پس از روسیه، آمریکا و چین چهارمین مصرف کننده گاز جهان است که همین موجب شده ایران با وجود ذخایر غنی گاز، در بین ده کشور اول صادرکننده گاز جهان هم جایگاهی نداشته باشد. ایران تنها به عراق و ترکیه گاز صادر می‌کند که آن هم در فصول سرد سال و افزایش مصرف داخلی دچار چالش می‌شود. بنابراین، ایران در شرایطی در بالاترین سطح در مجمع کشورهای صادرکننده گاز حضور خواهد یافت که عملا در بازار جهانی گاز حرفی برای گفتن ندارد!
 
دو دلیل عقب ماندگی ایران از تجارت جهانی گاز
 
اگر بخواهیم دو دلیل اصلی عقب ماندگی ایران از تجارت جهانی گاز را مرور کنیم، به مصرف بالای داخلی و تحریم می‌رسیم. گاز از اوایل دهه 1370 خورشیدی به عنوان منبع رفاه در کشور تعیین شد و گازرسانی به دورترین نقاط کشور آغاز شد و همچنان ادامه دارد. در حالیکه اگر در برخی نقاط کشور از انرژی‌های تجدیدپذیر استفاده می‌شد هزینه ای به مراتب کمتر از گازرسانی داشت. فراوانی گاز، با ارتقای فرهنگ مصرف همراه نشد و عدم بهینه سازی مصرف و همچنین عدم رعایت استانداردهای مصرف سوخت در ساختمانها و وسایل گرمایشی در کنار راندمان پایین نیروگاههای مصرف کننده گاز و صنایع موجب رکوردشکنی پیاپی مصرف گاز در کشور شده است.از سوی دیگر به دلیل تحریمها، سرمایه گذاری در میادین گازی و توسعه آنها با سرعت پایینی پیش میرود و حتی در فازهای افتتاح شده پارس جنوبی نیز کم کم با افت فشار و کاهش تولید مواجه خواهیم شد. بطوریکه جواد اوجی وزیر نفت چندی پیش گفته بود "برای جلوگیری از کاهش روزانه 50 تا 70 میلیون متر مکعب گاز پیشبینی کرده ایم که در مدت هشت سال باید هشتاد میلیارد دلار در بخش بهینه سازی بالادست و بخش پایین دست نفت و گاز سرمایه گذاری شود." اما جذب این منابع مالی در شرایط تحریم دشوار است.در چنین شرایطی سفر رئیسی و اوجی به قطر، صرفا اعلام حضوری در بین کشورهای دارنده ذخایر غنی گاز جهان است و تا زمانی که مصرف داخلی را کنترل نکنیم و با رفع تحریم شاهد جذب سرمایه گذاری و فناوری‌های جدید برای توسعه میادین و همچنین جلوگیری از افت تولید نباشیم، حضور در مجمع کشورهای صادرکننده گاز، کمکی به ایفای نقش ایران در تجارت جهانی گاز نخواهد کرد.