مکرون، ایران و ترامپ را آشتی می‌دهد؟

امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه، تلاش‌ زیادی کرده است تا به میانجی بین ایران و دولت ترامپ تبدیل شود: او روز گذشته طرحی به ترامپ ارائه داده است که یک بخش از آن، این است که ایران بتواند «برای مدت محدودی» نفت خود را با کاهش تحریم‌های آمریکا به فروش برساند. امروز نیز سران گروه ۷، مکرون را مأمور ارسال پیام به ایران کرده‌اند. برنامه مکرون برای کاهش تنش بین آمریکا و ایران چیست؟ جزئیات طرح پیشنهادی او به ترامپ چیست و آیا ابتکار رئیس جمهور فرانسه، به کاهش فاصله بین واشنگتن و تهران منجر خواهد شد؟
به گزارش مردم سالاری آنلاین، اجلاس گروه ۷ در شهر بیاریتز در جنوب غربی فرانسه در حال برگزاری است و موضوع ایران و «نجات برجام» یکی از محورهایی است که در دستور کارِ رئیس‌جمهور کشورِ میزبانِ این اجلاس قرار دارد. در آخرین تحولات، منابع رسمی در کاخ الیزه از توافق سران کشورهای عضو گروه ۷ برای ارسال پیام به ایران خبر داده‌اند.
بر اساس توافق سران گروه ۷، امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه حامل «پیام جمعیِ» این گروه خطاب به ایران خواهد بود. منابع رسمی کاخ الیزه به محتوای این پیام اشاره نکرده‌اند، اما گفته‌اند که هدف اصلی از ارسال آن، «ممانعت از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای و کاهش تنش در منطقه خلیج فارس» است.
امانوئل مکرون، روز شنبه پیش از آغاز نشست گروه ۷، با دونالد ترامپ در یک ناهار کاری مشترک که دو ساعت طول کشیده بود، گفتگو کرده بود و ایران، یکی از محورهای این گفتگوی دونفره بوده است. رسانه‌های غربی گفته‌اند که مکرون در این گفتگو، طرح خود را برای میانجی‌گری بین آمریکا و ایران ارائه داده است.
بر اساس جزئیات علنی‌شده می‌توان پی برد که طرح مکرون یک طرح دو مرحله‌ای است: در مرحله اول، با کاهش تحریم‌های آمریکا به ایران اجازه داده می‌شود تا «برای مدت محدودی» بتواند مقداری از نفت خود را به فروش برساند. طبق گزارش خبرگزاری فرانسه، بخشی از طرح مکرون این است که ایران بتواند به هند و چین نفت بفروشد. مرحله دوم طرح مکرون، تعهداتی است که ایران باید در ازای کاهش تحریم‌های نفتی، بپذیرد: ایران باید بپذیرد به برجام به‌طور کامل متعهد باقی بماند و همزمان در مورد مسأله موشکی، مسائل منطقه‌ای و آنچه که پس سال ۲۰۲۵ برای برجام روی می‌دهد، مذاکره کند. طبق «بند غروبِ» برجام، محدودیت‌های موقتِ اعمال‌شده بر برنامه هسته‌ای ایران در سال ۲۰۲۵ خاتمه می‌یابد و از این تاریخ به بعد، با برنامه هسته‌ای ایران، همچون برنامه هسته‌ایِ «دیگر دولت‌های غیردارنده سلاح هسته‌ای» رفتار خواهد شد.
 
نگاه ایران و آمریکا به طرح پیشنهادی مکرون
مکرون در ماه‌های اخیر بر وسعت تلاش‌های خود برای کاهش تنش بین واشنگتن و تهران افزوده است. او چندین بار تلفنی با حسن روحانی، رئیس جمهور ایران، گفتگو کرده است و درست پیش از آغاز نشست گروه ۷ نیز میزبانِ محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، در فرانسه بوده است.
حتی در خبری پیش از این گفته شد که مکرون از روحانی دعوت کرده تا در اجلاس گروه ۷، مستقیماً با ترامپ مذاکره کند؛ خبری که البته بعداً توسط دیپلمات‌های فرانسوی، تکذیب شد. محمدجواد ظریف، درست پیش از آغاز نشست گروه ۷، گفتگوی خود و مکرون را «سازنده» توصیف کرد. با این حال، نمی‌توان گفت که نظر ایران نسبت به پیشنهاد مکرون، مثبت است.
طرح پیشنهادی مکرون، شبیه همان چیزی است که دونالد ترامپ در اوایل دوران ریاست‌ جمهوری‌اش به دنبال آن بود: او خواستار مذاکره مجدد بر سر برجام بود، به نحوی که الحاقیه‌هایی در مورد مسأله موشکی و مسائل منطقه‌ای به برجام اضافه شود و بند غروب برجام نیز حذف شود و محدودیت‌های طولانی‌مدت‌تری برای برنامه هسته‌ای ایران، درنظر گرفته شود. ایران، آن‌زمان با رویکرد برجامی ترامپ به شدت مخالفت کرد و به این دلیل ترامپ از برجام خارج شد. حالا به نظر نمی‌رسد که در اصل قضیه تغییری رخ داده باشد و ایران حدوداً سه سال پس از آن تاریخ، مجدداً طرح اولیه ترامپ را بپذیرد.
درست است که تحریم‌های آمریکا، فشار زیادی بر اقتصاد ایران وارد کرده است؛ اما بعید است ایران در اثر این فشارها، در راهبرد خود تغییری ایجاد کند و مذاکره با بر سر مسائل موشکی یا منطقه‌ای را بپذیرد. علاوه بر این، نزدیکی انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و امیدواری ایران به شکست ترامپ، احتمال پذیرش طرح مکرون توسط ایران را هرچه بیشتر کاهش می‌دهد.
از سوی دیگر، هیچ نشانه روشنی مبنی بر این که ترامپ حاضر باشد، کارزار «فشار حداکثری» خود علیه ایران را کنار بگذارد، دیده نمی‌شود. او همچنان مصر به پیاده‌سازی سیاست ضدایرانی خود است؛ اقتصاد آمریکا از فشار تحریمی واردشده علیه ایران، آسیب نمی‌بیند و به‌نظر می‌رسد ترامپ که با منطق اقتصادی و همچنین رویکرد یکجانبه‌گرایی به قضایا نگاه می‌کند، تمایلی به کاهش تحریم‌ها در این مقطع نداشته باشد.
ترامپ از رابطه خوب با مکرون حرف می‌زند اما واقعیت این است که او در اجلاس گروه ۷ بیش از همه به بوریس جانسونِ راست‌گرا نزدیک است تا مکرونِ میانه‌رو. ترامپ حتی به مکرون با دیده شک می‌نگرد و اخیراً یکبار گفته است که مکرون او را در مذاکره با ایران، نمایندگی نمی‌کند. ترامپ فکر می‌کند که مکرون و متحدان‌اش در اروپا، از این بدشان نمی‌آید که وی در انتخابات سال ۲۰۲۰ به یک نامزد دموکرات ببازد و به همین خاطر در یک سال پیش‌رو، احتمالاً او با سرعت بیشتری در جاده یکجانبه‌گرایی بتازد. در واقع، به احتمال زیاد در نهایت، طرح مکرون را نه ایران و نه دولت ترامپ بپذیرند.