اهمیت نشست یکصد و هفتاد و ششم اوپک برای ایران

نشست یکصد و هفتاد و ششم اوپک در حالی فردا (دوشنبه ۱۰ تیر) در وین برگزار می‌شود که صنعت نفت ایران، بیش از هر زمان دیگری تحت فشار تحریم‌ها قرار دارد. بیژن زنگنه که طولانی‌ترین سابقه وزارت را در میان وزرای حاضر در نشست اوپک دارد، از یک‌سو چند ماهی است که در داخل تحت فشارهای شدید مخالفان قرار دارد و از سوی دیگر باید صدای ایران را از تریبون سازمانی به گوش جهانیان برساند که همین دو ماه پیش نسبت به احتمال فروپاشی آن هشدار داده بود. در نشست اوپک چه خواهد گذاشت و تصمیمات این نشست چه اهمیتی برای بازار نفت و مهم‌تر از آن، ایران خواهد داشت؟
به گزارش مردم سالاری آنلاین، در حالی که آمریکا دو عضو موسس اوپک، یعنی ایران و ونزوئلا را تحریم کرده و تولید نفت این دو کشور در اثر این تحریم‌ها کاهش جدی یافته است، اما اوضاع بازار نفت به حدی شکننده است که اوپک و متحدان غیراوپکی‌اش نظیر روسیه راهی جز این ندارند که توافق نفتی را باز هم تمدید کنند. ظاهراً مهم‌ترین دستور نشست اوپک، همین تمدید توافق نفتی است.
اما به نحو عجیبی، در مورد تمدید توافق نفتی نیز تقریباً مسأله حل‌نشده‌ای وجود ندارد: عربستان سعودی و روسیه، پیش از نشست اوپک، با هم بریده‌اند و دوخته‌اند و در مورد کلیات تمدید توافق نفتی به یک نظر مشترک رسیده‌اند. خالد الفالح وزیر انرژی عربستان امروز گفته است که این کشور از تمدید نه ماهه توافق نفتی اوپک و غیراوپک حمایت می‌کند؛ توافقی که به موجب آن مجموعاً عرضه نفت ۱.۲ میلیون بشکه در روز کاهش یافت.
الکساندر نوواک وزیر انرژی روسیه گفته است که مسکو نیز از تمدید نه ماهه توافق نفتی، حمایت می‌کند. مسکو و ریاض آخرین چانه‌زنی‌ها را در مورد جزئیات تمدید توافق نفتی در حاشیه نشست گروه ۲۰ در اوزاکای ژاپن صورت دادند و ولادیمیر پوتین و محمد بن سلمان در این مورد به توافق رسیدند. حالا این دو در نشست اوپک و نشست مشترک اوپک و غیراوپک (که سه‌شنبه برگزار می‌شود)، تلاش خواهند کرد تا سایر کشورها را متقاعد کنند تا به تمدید معامله نفتی اوپک و غیراوپک تا پایان سه ماهه نخست سال ۲۰۲۰ رضایت دهند.
ایران به دلیل تحریم‌ها، از کاهش تولید در چارچوب توافق نفتی معاف است. مشخصاً تمدید این توافق نیز نه تنها به ضرر ایران نیست، بلکه به دلیل کمک به افزایش قیمت نفت، در راستای منافع ایران قرار دارد. اما مسأله برای ایران چیز دیگری است.
 
ایران و نشست ۱۷۶ اوپک
چیزی که برای ایران در حال حاضر اهمیت دارد، تضعیف جایگاه اوپک است. اوپک به‌عنوان یک سازمان متشکل از کشورهای تولیدکننده نفتِ «جهان سومی» ایجاد شد تا از حقوق این کشورها در مقابل شرکت‌های بزرگ نفتی و دولت‌های بزرگی که خواهان نفتِ مجانی بودند، دفاع کند. اما در سالیان اخیر، همبستگی میان کشورهای عضو اوپک به پایین‌ترین حد رسید تا آن‌جا که بیژن زنگنه وزیر نفت ایران سال گذشته به برخی کشورها، مهم‌تر از همه عربستان سعودی، یادآور شد که «اوپک شاخه‌ای وزارت انرژی آمریکا نیست».
زنگنه در اردیبهشت امسال نیز هشدار داد که «اوپک به دلیل یکجانبه‌گرایی از سوی برخی اعضا در خطر است و احتمال فروپاشی این سازمان وجود دارد».
وضعیت امروز اوپک بدین صورت است که آمریکا با اهدافی کاملاً خصمانه برخی از اعضای اوپک را تحریم می‌کند و برخی دیگر از اعضا برخلاف اساسنامه اوپک، سریعاً با کاخ سفید همراهی می‌کنند و سهمِ بازار کشورِ تحت تحریم را به تصرف خود درمی‌آورند. در واقع، وحدت درونی اوپک بیش از هر زمان دیگری، از هم گسیخته و این سازمان، به سازمانی چندپاره تبدیل شده که در آن نه همکاری، بلکه تفرقه حرف نخست را می‌زند.
در کلیت امر نیز از بُعد اقتصادی، از اهمیت اوپک کاسته شده است؛ قریب سه دهه گذشته، سهم اوپک از کل عرضه نفت در دنیا، همواره بیش از ۳۰ درصد بوده است اما آن‌گونه که بلومبرگ بررسی کرده است سهم اوپک از عرضه جهانی نفت، تحت تأثیر افزایش تولید نفت خام در آمریکا برای نخستین بار از سال ۱۹۹۱ به زیر ۳۰ درصد رسیده است. در واقع، آمریکا هم بخشی از سهم اوپک را تصرف کرده و هم برخی از اعضای اوپک به همدست واشنگتن در اعمال فشار علیه کشورهایی نظیر ایران و ونزوئلا، تبدیل شده‌اند!
نشست یکصد و هفتاد و ششم اوپک، فرصتی برای زنگنه است تا با کلید زدن دیپلماسی عمومی به‌عنوان مدافع ارزش‌ها و آرمان‌های سازمان کشورهای صادرکننده نفت، یک‌بار دیگر ایفای نقش کند. او می‌تواند از تریبون اوپک در وین، رودررو با عربستان و متحدان‌اش، سرسپردگی نفتی عربستان و متحدان این کشور را زیر ضرب بگیرد و اعضای مستقل را علیه آن‌ها بشوراند. زنگنه باسابقه‌ترین وزیر نفت حاضر در نشست اوپک است و این چهل و هشتمین نشستی خواهد بود که او در آن شرکت خواهد کرد.
ایران از اجرای توافق نفتی معاف است و در کل نیز این توافق، منافاتی با منافع ایران ندارد. تا آنجا که به توافق نفتی مربوط می‌شود، نشست ۱۷۶ اوپک اهمیت بالایی برای ایران ندارد؛ این نشست از این حیث برای ایران اهمیت دارد که می‌تواند به محلی برای دیپلماسی عمومی ایران تبدیل شود. ایران در این نشست می‌تواند با صدای رسا بیان کند که منافع نفتی‌اش را به رقبا واگذار نخواهد کرد و سهم ایران از بازار نفت باید محفوظ باشد. آری، زنگنه می‌تواند مقر اوپک در وین را به دادگاهی برای حمایت از منافع نفتی ایران تبدیل کند.