تحریم رهبر انقلاب و ظریف چه تأثیری خواهد داشت؟

دولت ترامپ در آخرین اقدام خود علیه ایران، رهبر انقلاب و محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران را در فهرست تحریم‌ها قرار داد. تأثیر و تبعات تحریم‌های جدید آمریکا چیست؟ از نظر اقتصادی و سیاسی، این تحریم‌ها چه تأثیری بر اقتصاد ایران و مناسبات ایران و آمریکا خواهد داشت؟
به گزارش مردم سالاری آنلاین، دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، روز گذشته (سوم خرداد) با امضای یک فرمان اجرایی، رهبر انقلاب، دفتر ایشان و نهادهای مرتبط با دفتر رهبری را در فهرست تحریم‌ها قرار داد. علاوه بر این، دولت آمریکا هشت فرمانده نظامی ایران را نیز تحریم کرد: فرماندهان پنج منطقه نیروی دریایی سپاه، سرداران عباس غلامشاهی، رمضان زیراهی، یدالله بادین، منصور روانکار و علی عظمایی، و همچنین سردار تنگسیری فرمانده نیروی دریایی سپاه پاسداران، سردار حاجی‌زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه و سردار پاکپور فرمانده نیروی زمینی سپاه در فهرست تحریم‌های آمریکا قرار گرفتند.
علاوه بر این، استیون منوچین، وزیر خزانه‌داری آمریکا اعلام کرد که نام محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، هم تا چند روز دیگر در فهرست تحریم‌ها قرار می‌گیرد. وی گفت که دستور قرار گرفتن نام ظریف در فهرست تحریم‌ها را ترامپ مستقیماً صادر کرده است.‌
اما تأثیر اقتصادی تحریم‌های جدید آمریکا علیه ایران چیست؟ تحریم‌های پیشین آمریکا، خصوصاً تحریم‌های نفتی و بانکی، بر اقتصاد ایران فشار زیادی وارد کرده‌اند و تأثیر این تحریم‌های خصمانه، در زندگی مردم عادی کشور نیز مشهود است. با این حال، اکثر کارشناسان بر این عقیده‌اند که تحریم‌های جدید تأثیر اقتصادی چندانی به همراه نخواهند داشت. در واقع، برخلاف گفته‌های وزیر خزانه‌داری آمریکا که مدعی است در اثر تحریم‌های جدید، «میلیاردها دلار دیگر از دارایی‌های ایران» توسط آمریکا مسدود می‌شود، این تحریم‌ها از حیث اقتصادی، نمادین محسوب می‌شوند.
بنا بر گزارش نیویورک تایمز، طبق مفاد این تحریم‌ها، رهبر انقلاب، منصوبان وی در دفتر رهبری و شخصیت‌های حقوقی در نهادهای مرتبط با دفتر رهبری و همچنین فرماندهان سپاه که نام آن‌ها در فهرست تحریم‌ها قرار گرفته، «از سفر به آمریکا و انجام تجارت با نهادهای آمریکایی» منع می‌شوند. واضح است که تحریم‌ها در این حوزه، هیچ تأثیری اقتصادی به همراه نخواهد داشت، چرا که این شخصیت‌ها هیچ مراوده‌ای با آمریکا یا سیستم مالی آمریکا ندارند.
تحریم فرماندهان نظامی ایران چیزی جدیدی نیست و آمریکا مدت‌ها پیش در دوره ریاست جمهوری اوباما، نام قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس را در فهرست تحریم‌ها قرار داده بود. اخیراً نیز در دولت ترامپ سپاه پاسداران در فهرست تحریم‌ها قرار گرفت و دولت ترامپ حتی در اقدامات ضدایرانی خود تا آن‌جا پیش رفت که نام سپاه را که یک ارتش رسمی در ایران است، در «فهرست سازمان‌های تروریستی» قرار داد.
مجموعه‌هایی همچون ستاد اجرایی فرمان امام که رئیس آن‌ها توسط رهبر انقلاب منصوب می‌شود، اتکائی به نظام بانکداری بین‌المللی یا سیستم مالی آمریکا ندارند و از این حیث، تحریم‌های جدید بر این مجموعه‌ها هم تأثیر چندانی خواهد داشت.
جَرِت بلانک، معاون هماهنگ‌کننده امور توافق اتمی ایران در وزارت امور خارجه آمریکا در دوره ریاست جمهوری اوباما، در مورد این تحریم‌ها گفته است: «کارشناسان توافق دارند که تحریم‌های جدید اعلام شده علیه ایران نمادین هستند، چراکه افراد تحریم‌شده در حال حاضر نیز دسترسی به نظام مالی بین‌المللی ندارند».
الیزابت روزنبرگ، کارشناس سابق تحریم‌ها، در وزارت خزانه‌داری آمریکا نیز گفته است که تحریم‌های جدید، صورتی «اغراق‌آمیز» دارند و به لحاظ اقتصادی، تأثیر چندانی ندارند. به گفته وی، این تحریم‌ها «نمادین» هستند.
این‌که رهبران یک کشور توسط کشور دیگری مورد تحریم قرار گیرد، خارج از عرف قوانین بین‌المللی قرار دارد و پدیده‌ای نادر محسوب می‌شود. حسن روحانی، رئیس جمهور ایران، امروز در این مورد گفته که «کاخ سفید دچار معلولیت ذهنی شده» و «هیچ حکومتی اگر یک ذره خرد و تدبیر داشته باشد نمی‌آید بالاترین مقام یک کشور را تحریم کند». با این حال، به نحو عجیبی، تحریم بالاترین مقام یک کشور توسط دولت ترامپ، امری مسبوق به سابقه است! دولت ترامپ پیش از نیکلاس مادورو، رئیس جمهور ونزوئلا را فهرست تحریم‌ها قرار داده بود و اعلام کرده بود که «دارایی‌ها و حساب‌های بانکی احتمالی مادورو در آمریکا مسدود می‌شود و شهروندان آمریکایی از هر گونه معامله‌ای با او منع می‌شوند»! مادور در پاسخ به این تحریم که در مرداد سال 96 صورت گرفته بود، گفته بود که «آقای امپراتور دونالد ترامپ، من به این تحریم‌ها مفتخرم».
هنوز جزئیات تحریم محمدجواد ظریف توسط وزارت خزانه‌داری آمریکا اعلام نشده است. طبق قوانین بین‌المللی از آنجا که مقر سازمان ملل در آمریکا قرار دارد، دولت ترامپ نمی‌تواند ظریف را از سفرهای دیپلماتیک به نیویورک منع کند و بعید است تحریم ظریف، خللی در انجام مأموریت‌های دیپلماتیک او ایجاد کند.
 
معنای سیاسیِ تحریم‌های جدید
اگر این تحریم‌های جدید از نظر اقتصادی، تأثیری ندارند، پس به چه دلیل توسط دولت آمریکا اعلام شده‌اند؟ یکی از اهداف دولت آمریکا از اعلام تحریم‌های جدید، حفظ فشار روانی و تبلیغاتی بر روی ایران بوده است.
کیت بوئر، یکی از مقام‌های سابق در وزارت خزانه‌داری آمریکا گفته است که طبق یکی از فرمان‌های اجرایی امضاشده توسط اوباما در سال 2012، رئیس جمهور آمریکا حق دارد هر یک از نهادها یا اشخاص مرتبط با دولت ایران را تحریم کند و اعلام تحریم‌های جدید اصلاً نیاز به «صدور یک فرمان اجرایی جدید» ندارد. به گفته وی، دولت ترامپ با امضای فرمان اجرایی جدید در پی آن بوده که یک «پیام» بفرستد و نشان دهد که به بالا گرفتن تنش‌ها و هدف قرار دادن پهپاد آمریکایی، واکنش نشان داده است.
دولت آمریکا با ایجاد جو رسانه‌ای سنگین به دنبال تأثیر گذاشتن بر فضای سیاسی و اجتماعی ایران است و اعلام تحریم‌های جدید را نیز در این راستا می‌توان ارزیابی کرد.
برخلاف آنچه دولت ترامپ می‌گوید یک معنای سیاسی دیگرِ تحریم‌های جدید این است که کاخ سفیدِ تحت مدیریت دولت ترامپ به دنبال «تغییر رژیم» در ایران است؛ قرار دادن بالاترین مقام سیاسی یک کشور در فهرست تحریم‌ها، معنایی جز این ندارد.
معانیِ خصمانه و شدیداً ضدایرانیِ تحریم‌های جدید دولت آمریکا تنها به اینجا ختم نمی‌شود: این تحریم‌ها بدان معنا هستند که برخلاف ادعاهای دولت ترامپ، هرگونه دیپلماسی و مذاکره بین ایران و آمریکا، در شرایط موجود، غیرممکن است. دولت ترامپ با تحریم رهبری و وزیر امور خارجه ایران، هیچ منفذی برای پیش‌برد دیپلماسی باز نگذاشته و این تحریم ها نشان می‌دهد که کاخ سفید در پیشنهادات خود برای مذاکره مستقیم با ایران، ذره‌ای صداقت ندارد.