جنبش دانشجویی از آرمان تا واقعیت

جنبش دانشجوی بخشی از جنبشهای اجتماعی است که توسط دانشجویان بصورت خودجوش و داوطلبانه در جهت تغییر یا تحول در اندیشه و رفتار در حوزهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جامعه، در پویش هایی غیر رسمی پیگیری می شود. جنبش دانشجویی اگرچه در چالش با قدرت سیاسی حاکمه بدنبال اهداف و آرمانهای انسانی و حمایت و آگاهی بخشی جامعه است ولی هیچگاه بدنبال کسب قدرت و ماندگاری در سپهر سیاسی نیست. سابقه  فعالیت جنبشهای دانشجویی در ایران به فعالیت گروههای چپ و بویژه شاخه دانشجویی حزب توده در دانشگاه تهران در دوره پهلوی دوم مربوط میشود. یکی از تاثیرگذارترین جنبشهای دانشجویی مربوط به  16 آذر سال 1332 در دانشگاه تهران است که سه تن از دانشجویان مبارز در اعتراض به ورود نیکسون به ایران و در مخالفت با پیوند حکومت پهلوی با امپریالیسم و سرمایه داری به شهادت رسیدند و به همین مناسبت در این ایام برای پاسداشت این فداکاری  در دانشگاهها مراسم یادبود به همراه سخنرانی اندیشمندان و اجرای پرسش و پاسخ برگزار میگردد. لذا سوال این است با توجه به تاثیرگذاری حداکثری جنبش دانشجویی در دوران مبارزه و دگرگونی رژیم گذشته چرا اکنون از این پتانسیل و ظرفیت اجتماعی به نحوه شایسته در جهت اصلاحات و آگاهی بخشی جامعه استفاده نمی شود و اهداف و آرمانهای جنبش دانشجوی چه بوده است و اکنون این جنبش چه جایگاهی در سپهر سیاسی اجتماعی ایران دارد؟بیان چند نکته در این باب ضروری است.
قشر دانشجو به لحاظ اینکه از دوران کودکی و نوجوانی رها شده و در دوران جوانی بسر میبرد و هنوز به دوران میانسالی و کهولت نرسیده و از نظر سنی جایگاه میانه ای دارد به همراه توان جسمی، انرژی و قدرت تفکر و کنش عمل بالا، همچنین پرهیز از محافظه کاری جایگاه ویژه ای به او داده است. بنابراین همه این خصوصیات جسمی و روحی مثبت در این قشر، پتانسیلی است برای مساعدت به دولت و جامعه در مسیر توسعه و اصلاحات جامعه. بنابراین شایسته است برای شادابی و نشاط و بهره گیری از این پتانسیل عظیم نیروی انسانی برنامه منسجم و بلند مدتی توسط نخبگان و دولت تدوین شود و به برنامه های نمادین بسنده نشود. همچنین این قشر به لحاظ اطلاعات و آگاهی از شرایط علمی و تکنولوژیک روز از دیگر اقشار و طبقات به روزتر و آگاه تر است و این خود منبع مهمی جهت رجوع و روشنگری جامعه است که باید مورد توجه برنامه ریزان و تصمیم گیران قرار گیرد.
جنبش دانشجویی در دوران مبارزه و در دوره پس از انقلاب در رخدادهایی همچون تسخیر سفارت آمریکا و انقلاب فرهنگی نقش برجسته و تاریخی داشته است ولی پس از آن فراز و فرودهایی را تجربه کرده است که مسیر طی شده تاکنون به سوی انزوا و خاموشی است و این فرآیند معلول بدرفتاری با دانشجویان در حوادثی که در دهه70 و 80 در ایران رخ داده است همچنین بی اعتمادی حاکمیت به انجمن های دانشجویی و امنیتی شدن فضای دانشگاه و ستاره دارشدن دانشجوها است. لذا همانگونه که در سطور بالا اشاره شد نباید از دانشجو و جنبش دانشجویی به لحاظ جوانی و تند بودن هراس داشت بلکه این قشر باید رسالت اصلی خود که هم اکنون دیده بانی انقلاب و افشای پلشتی ها و فسادها در جامعه است را به شایستگی و با قدرت پیگیری کند و بگفته شهید بهشتی: «دانشجو موذن جامعه است اگر خواب بماند نماز امت قضا می شود».
موضوع دیگری که به نظر نگارنده مهم است رسالت جنبش های دانشجویی در مقابل آسیبها در حوزه  صنفی است. جنبشهای دانشجوی تاثیرگذار در خصوص کیفیت نظام آموزشی در آموزش و پرورش و آموزش عالی شکل نگرفته است و چندان حساسیت و واکنشی دیده نمی شود. چنانچه دولت در نقش آفرینی جنبش دانشجویی در سپهر سیاسی اعتقادی ندارد حداقل میتواند به  پویایی و تقویت این قشر در خصوص مطالبات صنفی و مبارزه با تبعیض ها و بی عدالتی های آموزشی در دانشگاهها و سیستم آموزش عالی مساعدت کند.
دانشجو دارای نیروی اندیشه و عمل بالایی هست و با اهداف و آرمانهای انسانی و متعالی میتواند تغییرات و تحولات اساسی را در مقابله با آسیبها و بحرانهای جامعه و حرکت به سوی شرایط مطلوب بوجود آورد ولی متاسفانه کم توجهی نخبگان و دولت و بی اعتمادی به پتانسیل بزرگ جنبشهای دانشجویی موجب بی هویتی و انزوای این بخش از جامعه شده است و دانشجویان که باید به عنوان گروه مرجع و فعال در جامعه پذیری سیاسی باشند اکنون به گروه آسیب پذیر و وابسته تبدیل شده اند و حمایت دولت به این حوزه به مجوزهای نیم بند در بعضی از دانشگاهها در مراسم روز دانشجو ختم میشود. لذا شایسته است همگان برای رهایی از شرایط نامطلوب سیاسی اجتماعی کنونی از ظرفیتها و پتانسیل این بخش بهره گیرند و تعامل با دانشجو و جنبشهای دانشجویی را مورد تجدید نظر قرار دهند.