شنبه ۲۱ مرداد ۱۳۹۶ ساعت ۱۲:۱۴

نقدی بر ارزشیابی معلمان

یوسف قلی نیا

هرسال اواسط تابستان و روزهای گرم و خلوت مدرسه، زمان ارزشیابی معلمان است و در این روزها بخشنامه و فرم های ارزشیابی با محتوایی متفاوت به مدارس ارسال می شود. ارزشیابی قاعده ای بسیار ارزشمند و پسندیده است که اجرای آن در هر سازمان و نظام و نهادی مهم و ضروری است. در واقع ارزشیابی بیانگر میزان توفیق و عدم توفیق کارکنان هر سازمان است. در این میان ارزشیابی فرهنگیان نیز از این قاعده مستثنا نبوده و طی سالهای اخیر فرایند ارزشیابی فرهنگیان با چالشهای بسیاری روبرو بوده که به نظر می رسد آن را از رسیدن به اهداف مورد نظر دور کرده است.
کمتر از دو دهه ی پیش نظام ارزشیابی معلمان توسط شخص مدیر و بنا بر نظرات شخصی وی اعمال می شد و در این میان بسیاری از مدیران مدارس بر اساس سلیقه ی شخصی و بدون توجه به میزان کارایی و بدون مقایسه موفقیت یا عدم موفقیت معلمان در تدریس امتیازی برای معلم در نظر می گرفتند. این شکل ارزشیابی به ارائه هیچ گونه مستنداتی متکی نبود و نظرات شخصی مدیر در اغلب موارد مد نظر قرار می گرفت. مدیری را به خاطر دارم که معتتقد بود معلمان تازه کار نباید نمره 30 (حداکثر نمره ارزشیابی آن روزها) را بگیرند حتی اگر موفق ترین معلمان مدرسه باشند. در بسیاری از موارد ضعیف ترین معلمان با گرفتن نمره کامل از مزایایی مانند حق برجستگی یا ارتقای گروه برخوردار می شدند و این مسئله باعث سرخوردگی و بی انگیزگی در معلمان تازه کار می شد.
در سالهای اخیر با توجه به اشکالات موجود در نظام ارزشیابی معلمان سعی شد تا نواقص موجود برطرف شده و با افزوده شده مواردی چون ارزشیابی مستمر و ارائه مستندات جهت دریافت امتیاز و ارزشیابی توسط مخاطبان این نواقص برطرف گردد. وجود نواقص در ارزشیابی جدید نیز کماکان معلمان را دچار چالش کرده است که در ادامه نمونه هایی از این نواقص بیان می گردد.
تغییر مستمر نظام ارزشیابی
به نظر می رسد طی سالهای اخیر، مسئولان نظام ارزشیابی هنوز نتوانسته اند الگویی ثابت برای ارزشیابی کارکنان آموزش و پرورش ارایه دهند. چرا که در طول سالهای گذشته بارها فرمهای ارزشیابی معلمان دچار تغییر شده و حتی در برخی موارد پس از آنکه فرمهای ارزشیابی توسط مدارس تکمیل و تحویل ادارات شده بود بخشنامه جدیدی با فرمهای جدید به مدارس ارسال شد. در همین راستا فرمهای ارزشیابی امسال نیز نسبت به سال گذشته دچار تغییراتی شده و حتی مسئولیت رسیدگی به ارزشیابی ها از کارشناسی ارزیابی ادارات به کارشناسی اداری واگذار شده است که خود نشان از ناهماهنگی و سردرگمی نظام ارزشیابی، ارزشیابی کنندگان و ارزشیابی شوندگان دارد.
معیارهای نادرست در فرمهای ارزشیابی
فرم های ارزشیابی در تعیین و تعریف ملاک ها و معیارها نقص داشته و با مروری گذرا بر فرم های ارزشیابی به مشکلات ریز و درشتی می رسیم که نمونه هایی از آن به شرح زیر است:
الف – در بند (ب) فرم ارزشیابی با عنوان رضایت ارباب رجوع از دانش آموزان به عنوان یکی از افراد ارزیاب نام برده شده است. قدر مسلم دانش آموزان با توجه به نگاه احساسی نمی توانند ارزیاب مطمئنی به حساب آیند. متاسفانه معلم خوب از منظر بسیاری از دانش آموزان کسی است که در کلاس درس بجای تدریس به صحبتهای حاشیه ای بپردازد و این مساله شکل ارزیابی را با چالش روبرو می کند.
ب – در بند( ج ) با عنوان رفتار شغلی فرد از نظر همکاران نیز به نظر می رسد در موارد بسیاری قضاوت معلمان درباره یکدیگر می تواند نشات گرفته از نوعی رودربایستی باشد که قدر مسلم فرایند ارزشیابی را دچار نقصان خواهد کرد.
ج – در بند (ز) باعنوان افزایش دانش و مهارت های شغلی، ارزیابی شونده با مطالعه مجلاتی مانند مجلات رشد و ... می تواند امتیاز کسب کند. حال سؤال اینجاست چرا مجلات رشد؟! آیا مجلات علمی و آموزشی و فرهنگی دیگری در این کشور وجود ندارد ؟ میزان اثر پذیری مجلات رشد تاکنون چقدر بوده است؟ میزان استفاده معلمان و دانش آموزان (با وجود اجبار در تهیه این مجلات ) چقدر است ؟ آیا وجود نوعی رانت در استفاده از این نوع مجلات پای آنها را به نظام ارزشیابی معلمان باز کرده است ؟
نبود نظام تشویق در ارزشیابی
شکل ارزشیابی در گذشته اینگونه بود که افرادی که بالاترین نمرات ارزشیابی را در طول سال تحصیلی بدست می آوردند با معرفی مدیر مدرسه از مزایایی مانند حق برجستگی و گروه تشویقی برخوردار می شدند ولی در فرایند جدید ارزشیابی ها هیچ گونه تشویقی برای افراد در نظر گرفته نمی شود و مسلم است که اگر در پایان هر ارزشیابی تشویق وجود نداشته باشد دیگر هیچ معلمی برای گرفتن نمره بیشتر به رقابت با همکارانش نخواهد پرداخت و باز دچار بی انگیزگی خواهد شد.

کد مطلب: 73346