روسیه و ایران؛ اردوغان یا کمال اوغلو؟

فردا یکشنبه ۲۴ اردیبهشت ۱۴۰۲ مصادف با ۱۴ می ۲۰۲۳ سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ترکیه و همزمان انتخابات برای تعیین ۶۰۰ نفر از نمایندگان پارلمان این کشور در سراسر ترکیه برگزار خواهد شد. اگرچه برای ترک‌هایی که در خارج از این کشور ساکن هستند کسب آرا برای انتخاب ‌رئیس جمهور از یک هفته قبل شروع شده ولی آنچه که حائز اهمیت است و ‌رئیس جمهور ترکیه را برای پنج سال آینده تعیین خواهد کرد آرایی است که شهروندان ترکیه در داخل کشورشان به صندوق‌های رای خواهند انداخت .
از آنجایی که طبق قوانین ترکیه از ده روز به انتخابات هر گونه نظرسنجی ممنوع است بنا براین ن‌می‌توان با دقت بیشتر مشخص کرد شانس کدام یک از دو رقیب اصلی، اردوغان ‌رئیس جمهور فعلی از طرف «ائتلاف جمهور» و کمال قلیچدار اوغلو از سوی «ائتلاف ملت» برای ورود به کاخ ریاست جمهوری بیشتر است. شواهد حکایت از این دارد رقابت خیلی فشرده و تنگاتنگ است و احتمال این که انتخابات به دوره دوم کشیده بشود زیاد است.
دو رقیب اصلی انتخابات با دو دیدگاه کاملا متفاوت و حتی متضاد در مقابل یکدیگر صف آرایی کردند و هر کدام از پایگاهی خاص در داخل ترکیه و حمایت  کشورهای خارجی برخوردارند .
اردوغان با این که چهره‌ای مذهبی با ریشه تفکرات اخوان المسلمینی دارد و از حمایت نیروهای مذهبی برخوردار است به جای آن که بر پان اسلامیسم تاکید بورزد بر پان ترکیسم بر مبنای ادامه خلافت عثمانی اصرار دارد و روابط نزدیکی هم با اسرائیل دارد .‌رئیس جمهور فعلی ترکیه از ابتدای انتخابش به نخست وزیری و سپس ریاست جمهوری، امید فراوان داشت بتواند ترکیه را وارد اتحادیه اروپا کند و تلاش زیادی هم انجام داد و بسیاری از دستورالعمل‌های اتحادیه مزبور را برای پیوستن به آن اجرا کرد اما در نهایت موفق نشد وارد اتحادیه اروپا شود. این موضوع به اضافه عواملی دیگر، سبب شد تا اردوغان از بلوک غرب مایوس و سر خورده شود و بتدریج کفه گرایش به شرق در وی سنگین‌تر شد و با این که عضو ناتو است از روسیه سامانه اس ۴۰۰ تهیه کرد. او با گرایش به مسکو خواست خشم خودش را نسبت به‌ غربی‌ها نشان دهد .روسیه هم‌ با این که در مورد مداخلات آنکارا در سوریه با ترکیه همسو نیست مع الوصف ترجیح ‌می‌دهد اردوغان را در کنار خودش نگه دارد و وی را بر ‌رئیس جمهوری غربگرا ترجیح ‌می‌دهد .
با این که دمشق مخالف هرگونه مذاکره با آنکارا قبل از خروج نیروهای نظامي ترکیه از خاک سوریه است و نمی‌خواهد در زمان انتخابات امتیازی به اردوغان بدهد؛ به اصرار روسیه  پذیرفت در سطح وزیران دفاع و خارجه مذاکراتی با مقامات آنکارا داشته باشد. در اجلاس چهار جانبه وزیران خارجه روسیه، ایران، سوریه و ترکیه و در روزهای اوج تبلیغات انتخاباتی ترکیه، وزیر خارجه روسیه برای حل درگیری دمشق -آنکارا «نقشه راه» را پیشنهاد کرد که آن را در اساس نقشه راه برای پیروزی اردوغان ‌می‌توان تلقی کرد و اگرچه خیلی دیر اقدام شده، اما اگر انتخابات دو مرحله‌ای شود احتمال دارد پیشنهاد مسکو افاقه کند .
شایان ذکر است اردوغان برای تثبیت پان ترکیسم، به باکو در اختلافاتش با ارمنستان کمک کرد و اگر بتواند در شوراندن باکو علیه ایران بطور غیر مستقيم کوتاهی نخواهد کرد. به این خاطر ایران تلاش دارد در این وضعیت تنگی که  برای اردوغان پیش آمده با حضور در اجلاس چهار جانبه مسکو، تضمین‌هایی در مورد عدم مداخله در امور ایران از وی  دریافت کند .
 از سوی دیگر، کمال قلیچدار اوغلو رقیب اردوغان چهره‌ای غیر مذهبی و سکولار است که از ناحیه آمریکا و کشورهای اروپایی حمایت ‌می‌شود. او در تبلیغات انتخاباتی گفته در صورت موفقیت در انتخابات، در سیاست خارجی خود نگاه به غرب کفه سنگین‌تری خواهد داشت. او در عین حال گفته در روابط با  روسیه مشکلی نخواهد داشت. مع الوصف مسکو به وی اطمینان ندارد. در مجموع، تهران و مسکو از انتخاب وی به خاطر گرایش به غرب نگران هستند؛ اگرچه، کمال اوغلو مثل اردوغان پرچم پان ترکیسم را به اهتزاز در نیاورده و خود را اصالتا ایرانی ‌می‌داند و اعلام کرده در بزرگراه مورد نظرش که ترکیه را به چین وصل خواهد کرد باکو را دور ‌می‌زند و از ایران عبور خواهد کرد. البته مشخص نیست کشورهای غربی در مرحله عمل، چنین اجازه‌ای را به وی بدهند  .
کمال اوغلو مدعی است بهتر از اردوغان ‌می‌تواند معضل سوریه را در سیاست خارجی ترکیه حل کند زیرا اولا مخالف دخالت ترکیه در سوریه است و ثانیا با اعلام این که علوی است ‌می‌خواهد بگوید با بشار اسد علوی هماهنگ است. اگر کمال اوغلو موفق شود نیروهای ترکیه را از سوریه خارج و مسئله پناهندگان سوری در ترکیه را حل کند به نفع ایران است که در پی حفظ تمامیت ارضی سوریه و اخراج نیروهای خارجی از این کشور  و تحکیم قدرت بشار اسد است.