تلاش عربستان برای نفوذ در پاکستان

بعد از روی کار آمدن دولت جدید پاکستان، دولت عربستان سعودی تلاش کرده است با نفوذ در این کشور و دولت آن، راهی برای توسعه مناسبات منطقه ای و نیز اثبات علنی تر تخاصم با رقبای منطقه ای به ویژه همسایگان بیابد.
پس از آنکه هفته گذشته عربستان سعودی برای مشارکت در پروژه کریدور اقتصادی چین- پاکستان دعوت شد و هیاتی از ریاض به اسلام آباد سفر کرد و از تصمیم خود برای ساخت بزرگترین پالایشگاه نفتی این کشور در شهر گوادر خبر داد، تحلیل ها از تهدید این پالایشگاه علیه همسایگان پاکستان خبر می دهند.
'میردوستین خان جمال‌الدین' مدیرکل بندر گوادر شنبه گذشته اعلام کرد که عربستان سومین پالایشگاه بزرگ جهان را در بستر دریای عمان در این شهر می سازد تا غیر از دریای سرخ، گزینه دیگری را برای صادارت نفتی خود به جهان دست و پا کند.
به گزارش ایرنا، 'حسین فواد چودری' وزیر اطلاع رسانی و رسانه های پاکستان نیز پنجشنبه گذشته در یک نشست خبری با رسانه های این کشور پس از نشست کابینه فدرال گفته بود که عربستان سعودی در زمینه اکتشاف نفت و گاز در پاکستان، 30 میلیارد روپیه سرمایه گذاری می کند.
خود دولت عربستان نیز بلافاصله اعلام کرده بود در معادن طلا و مس ایالت بلوچستان پاکستان سرمایه‌گذاری خواهد کرد و حتی دو کشور برای آغاز گفت و گوها در خصوص توافق نامه تجارت آزاد به توافقاتی دست یافتند.
کریدور اقتصادی چین- پاکستان که در سال 2014 امضا شد، شامل جاده، راه‌آهن و خطوط لوله نفت و گاز است و چین را از طریق پاکستان به خاورمیانه و آفریقا متصل می‌کند، پروژه ای که عربستان سعودی رسما ماه گذشته به آن دعوت شد و قرار است 10 مییلیارد دلار فقط در احداث این پالایشگاه سرمایه گذاری کند.
اعلامیه جدید دولت پاکستان در باره سرمایه گذاری عربستان در این پالایشگاه در بندر گوادر زنگ خطرها را در جامعه بین الملل به صدا در آورد تا جایی که حتی نشریه 'زِروُ هِدج' آمریکا نیز دیروز در سر مقاله خود هشدار داد این اقدام پاکستان که از سر نیاز مبرم برای تامین هزینه های بحران مالی ناشی از بدهی های فزاینده اسلام آباد به پکن صورت می گیرد، در واقع تهدید جدی علیه منافع اقتصادی ایران در این منطقه از جهان است.
این توافق دوجانبه میان ریاض و اسلام آباد در واقع می رود با دست اندازی در طرح توسعه بندر چابهار ایران، به نوعی خود دولت پاکستان را نیز وادار به استقراض 12 میلیارد دلاری از صندوق بین المللی پول کند، در حالی که دولت جدید عمران خان هنوز بدهی های زیادی برای توسعه طرح های زیربنایی خود دارد از جمله در پروژه توسعه زیرساخت های کوریدور اقتصادی سراسری از بندر گوادر به استان سینگ کیانگ چین که دولت چین نیز از ماه گذشته از ادامه آن به دلیل افزایش بدهی های اسلام آباد به پکن دست کشیده بود.
همانگونه که 'شیخ رشید' وزیر راه آهن پاکستان پیشتر گفته بود، همین مسائل موجب شد تا اسلام آباد به ریاض روی آورد تا با سرمایه گذاری در بخش پالایشگاهی و معدنی در استان بلوچستان پاکستان، این کشور را از بن بست به وجود آمده نجات دهد و در عین حال رقابت بندر گوادر با بندر چابهار را وارد یک مرحله جدید کند.
اقدامی که حتی دبیرکل حزب تحریک انصاف پاکستان در اوج مبارزات انتخاباتی این کشور در گفت وگو با خبرگزاری 'پی تی آی' هند آنرا تقبیح کرده و با تشبیه آن به طرح های استعماری 'کمپانی هند شرقی' انگلیس از سوی دولت چین، آنرا زمینه ساز فساد نهادینه شده در کشور خوانده بود.
تهران به حق از توسعه بندر چابهار و منطقه آزاد تجاری آن دفاع می کند، چرا که امیدوار است با احداث یک کارخانه فولادسازی و یک مجتمع پتروشیمی در این بندر، از آن به عنوان یک موتور توسعه بخش محروم کشور در ساحل مکران سود ببرد.
به همین دلیل چابهار به تدریج رفت تا رقیبی برای بندر گوادر پاکستان در سواحل دریای عمان باشد که محل مناقشه هند و پاکستان از یک سو و هند و چین از سوی دیگر و حتی امروزه میان عربستان و ایران و تا حدودی عربستان با چین است.
این درحالی است که عربستان سعودی پاکستان و تا حدودی افغانستان را پایگاهی برای خود و آمریکا فرض می کنند تا از طریق این منطقه و البته با کمک آمریکا بتوانند به اجرای طرح های تفرقه افکنانه میان اقلیت های قومی ایران بپردازند و از این نقطه برای بی ثبات سازی شرق ایران استفاده کنند.
به همین دلیل بود که یک پژوهشگر موسسه بین المللی مطالعات ایرانی مورد حمایت عربستان سعودی در امارات متحده عربی از سال گذشته توسعه بندر چابهار را یک تهدید جدی برای کشورهای حوزه خلیج فارس خوانده بود و در تحلیلی طولانی استدلال کرده بود ریاض باید به اقدامی فوری برای مقابله با این طرح دست بزند.
محمدحسن حسین پور که از قضا یک بلوچ ایرانی است، به اعراب چنین القاء می کند که چابهار برای آینده امنیت کشورهای حاشیه خلیج فارس بسیار خطرناک است، چرا که موجب کوتاه شدن دست این کشورهای عربی هم از شبه قاره هند و هم آسیای مرکزی خواهد شد.
عربستان سعودی از ماه ها قبل از شروع تحریم های مجدد آمریکا علیه ایران با همین استدلال ها تلاش کرد تا با متوقف کردن کارهای عمرانی و سرمایه گذاری شرکت کره جنوبی موسوم به 'پوسکو-POSCO' مانع از پیشرفت پروژه چابهار شود.
این شرکت کره ای که عربستان سعودی 38 درصد از سهام آن را در اختیار دارد، قبلا با امضای یک قرارداد یک میلیارد و 600 میلیون دلاری با شرکت فولاد 'پارس کهن دیار' ایرانی، قرار گذاشته بود تا یک کارخانه فولاد در این بندر بسازد.
اما از آنجایی که اجرای این طرح منوط به موافقت هیات مدیره بود، طرف کره ای بعد از تشدید اختلافات میان ریاض و تهران به ویژه بر سرموضوعات یمن، سوریه، بحرین و حتی عراق و لبنان، به طرف ایرانی اعلام کرد که تحت فشار برخی از سهامداران از ادامه پروژه های داخل ایران و یا مربوط به ایران کاملا عقب نشینی می کند.
برهمین اساس اجرای موفق این طرح عمرانی و سرمایه گذاری، نه به دلیل شکست در جلب سرمایه بخش خصوصی، بلکه با اراده سیاسی عربستان سعودی و اعمال فشار آن بر کره ای ها و حتی هندی ها متوقف ماند و حتی 15 تیرماه بود که یک مقام دولتی هند که خواست نامش فاش نشود به روزنامه تایمز آو ایندیا گفته بود که هند ترجیح می دهد برای جبران اختلاف تراز بازرگانی دهلی نو با تهران به سیاست های تحریمی آمریکا توجه نکرده و معاملات تجاری خود با ایران را طی چند روز آینده نه با دلار آمریکا، بلکه صرفا با روپیه انجام دهد.
با این وجود به رغم تشدید تحریم های آمریکا علیه ایران، دولت دهلی نو طی چد هفته اخیر تلاش کرد ضمن تغییر سیاست خارجی برای جلب نظر ایران، با واشنگتن برای برخی معافیت بر سر خرید نفتی از ایران مذاکره کند و حتی دارمندرا پرادان وزیر نفت و گاز این کشور نیز امروز تغییر سیاست هند به نفع ایران را ستود.
با این وجود طبق توافق های قبلی میان تهران و دهلی نو، قرار شد هند در سال های 2019- 2018 بیش از 21 میلیون تن نفت خام از ایران وارد کند.
از سوی دیگر برخی نیز معتقدند با توجه به شرایط ژئوپولیتیک منطقه، چابهار می رود به یک چالش بزرگ برای بنادر عربستان سعودی، ابوظبی در امارات متحده عربی، قطر و عمان تبدیل شود، کشورهایی که سال های متمادی با کمک بندر جبل علی در دُبی کنترل مبادلات تجاری اقیانوس هند، دریای عمان و خلیج فارس در اختیار خود داشته باشند.
پس این رقابت تجاری میان بنادر منطقه امروزه به گونه ای با اختلافات شدید سیاسی میان ایران و عربستان سعودی گره خورده است که عربستان سعودی امروزه سعی می کند با تشکیل یک هژمونی منطقه ای از جمله با پاکستان از قدرت نفوذ ایران بکاهد.
ریاض به همین دلایل تجاری، نظامی و ژئوپلیتیکی می کوشد مانع شکل گیری این بندر شود و درعین حال سعی می کند رقابت چندگانه ای را در منطقه از طریق تقویت حضور خود در شاخ آفریقا تا امارات متحده عربی، ترکیه و قطر و نیز تحکیم موقعیت های خود در سودان، سومالی، اتیوپی، یمن و جیبوتی گسترش دهد، تا مبادا با از دست دادن فرصت مقابله با چابهار، فرصت های بعدی را از دست دهد.
این همه نشان از یک همکاری گسترده میان عربستان و پاکستان دارد که ادامه آن تبعات پیش بینی شده و نشده ای بر اقتصاد ایران و حتی چین در پی خواهد داشت، به ویژه اینکه پالایشگاه نفت گوادر می رود تا چالشی جدی برای ایران و تاحدودی علیه چین باشد.
تا جایی که 'جیمز دورسی' سرمقاله نویس زِرو هِدج ثابت کرد که این پالایشگاه نفت سعودی ها در گوادر تهدید جدی علیه بندر چابهار مورد حمایت هند در ایران است، چرا که این پروژه در واقع چین و پاکستان را به یک جنگ واقعی علنی بین ایران و عربستان سعودی وارد می کند.
این پروژه حتی می تواند عواقب نامیمونی برای چین داشته باشد زیرا با وجود اینکه چین با آن قدرت گسترده اقتصادی و مالی خود به راحتی می توانست و می تواند از پس پروژه کوریدور اقتصادی در پاکستان برآید و زیرساخت های لازم برای توسعه بندر گوادر فراهم کند، اما رقابت عربستان با ایران موجب شده است که عربستان بخواهد برای رقابت و یا اثبات خصومت خود با ایران، با چین نیز وارد یک رقابت ناخواسته شده و حتی منافع از قبل برنامه ریزی شده آنرا در خطر جدی قرار دهد.