وقتی مداحان با موسیقی آشنا نیستند

بهروز وجدانی گفت: زمانی که مداحان با موسیقی آشنا نیستند و از آن چیز بخصوصی نمی‌دانند، نتیجه‌اش مداحی‌های بی‌کیفیتی می‌شود که معلوم نیست از ترانه کدام خواننده درجه پایین برداشته‌اند.
این پژوهشگر موسیقی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: موسیقی در تاریخ همیشه با بشر همراه بوده و در تمام عرصه‌های زندگی او نقش مهمی ایفا کرده است. در واقع موسیقی یک بخش جداناپذیر از زندگی انسان‌ها است. خوشبختانه در کشور ما به‌خصوص در حوزه مراسم‌ آیینی، موسیقی و ادبیات با هم عجین شده‌ و در تاریخ نقش‌آفرین بوده‌اند. به‌ نحوی که ترکیب موسیقی و ادبیات باعث تأثیرگذاری بیشتر موسیقی می‌شده است.
وی با اظهار اینکه در گذشته در ماه محرم، همراه بودن موسیقی با اشعار فارسی باعث تأثیرگذاری بیشتر می‌شده است، ادامه داد: همراه بودن موسیقی و اشعار مناسب فارسی متناسب با مراسم مورد نظر همانند محرم می‌تواند اثرات مفید و خوبی را در پی داشته باشد. در گذشته نیز افرادی که مداحی می‌کرده‌اند از این خصلت‌های مفید موسیقی غافل نبوده و از آن همراه با اشعار خوب و پرمفهوم استفاده می‌کرده‌اند. به‌ همین دلیل در آن زمان اعتقاد مردم نسبت به وقایع مذهبی همانند «عاشورا»  قوی‌تر بوده و افراد زیادی هم از مجالس مذهبی استقبال می‌کرده‌اند.
این پژوهشگر موسیقی در ادامه سخنانش گفت: در گذشته موسیقی از دیگر عناصر فرهنگی سنتی جدا نبوده است. می‌توان گفت که در سراسر کشور ما یک فرهنگ سنتی حاکم بوده است. به‌ همین دلیل موسیقی هم الزاما سنتی بوده است. موسیقی سنتی برگرفته از آداب و رسوم، هویت و پیشینه‌ی ما بوده است.
وجدانی اضافه کرد: تا چند دهه گذشته موسیقی با یک کلام دلنشین و پر مغز همراه می‌شد که این‌گونه قطعا تأثیر بالایی هم داشت. ولی در حال حاضر هم‌نوایی خاصی بین اشعار و موسیقی دیده نمی‌شود. همچنین در آن زمان که شعر و موسیقی باهم هم‌نوا بودند، دو منبع تأمین‌کننده نغمات موسیقی داشتیم. یکی از آنها نغمات فولکلوریک و دیگری موسیقی سنتی ردیف دستگاهی بود.
وجدانی همچنین بیان کرد که در گذشته در شهرهای بزرگ ایران همانند تهران و اصفهان افرادی وجود داشتند که علاوه بر تسلط بر موسیقی فولکوریک که مردم به آن علاقه‌مند بودند، بر ردیف موسیقی دستگاهی نیز احاطه کامل داشتند. به همین می‌توانستند از هر نغمه‌ موجود در موسیقی برای مراسم‌ خاص و آیینی استفاده کنند.
او در همین زمینه گفت: به عنوان مثال مرحوم سلیم موذن‌زاده اردبیلی و برادرش رحیم موذن‌زاده اردبیلی موسیقی می‌دانستند. رحیم که موذن بود و همه ما اذان مشهور او را شنیده‌ایم. این اذان در گوشه روح الارواح و آواز بیات ترک است. همچنین در کلاس‌های آموزش موسیقی اذان موذن‌زاده را به‌ عنوان بهترین قالب آموزش معرفی می‌کنند.
وجدانی همچنین اظهار کرد که اذان موذن‌زاده به‌ دلیل اینکه از موسیقی ایرانی نشأت گرفته، با گوش و فرهنگ ما آشناتر از دیگر اذان‌هاست؛ حتی با وجود اینکه در حال حاضر نیز موذن‌های خوبی داریم. 
وی درباره سلیم موذن‌زاده (مداح اردبیلی)، برادر رحیم موذن گفت: سلیم زبان‌های ترکی، فارسی و عربی را می‌دانست ولی همزمان با این‌ها موسیقی ردیف دستگاهی را نیز کامل بلد بود. به‌ همین دلیل در تمام مداحی‌هایش صدای خوب و دلنشین خود را با یکی از نغمات ردیف دستگاهی همراه کرده است.
این مدرس موسیقی درباره اهمیت آشنایی مداحان با موسیقی گفت: زمانی که مداحان با موسیقی آشنا نیستند و از آن چیز بخصوصی نمی‌دانند، نتیجه‌اش مداحی‌های بی‌کیفیتی می‌شود که معلوم نیست از ترانه کدام خواننده درجه پایین برداشته‌اند. همچنین این مداحی‌ها جدای اینکه تأثیر مثبتی ندارد حتی باعث کم‌رنگ شدن اعتقادات مردم هم می‌شود و در شأن مقام و حادثه عاشورا نیز نیست.
او اضافه کرد: دلیلی ندارد در موسیقی همیشه از اشعار فاخر همانند شعرهای حافظ و سعدی استفاده کنیم. می‌توان از اشعار شاعران گمنام‌تر که شعرهای خوب و پندآمیزی داشته‌اند استفاده کنیم. با یک شعر و نغمه خوب می‌توان مردم را نسبت به حادثه عاشورا معتقدتر کرد و هدف این واقعه و رشادت‌های امام حسین(ع) را با یک بیان بهتر و شفاف‌تر برای مردم توصیف کرد.  
وجدانی در ادامه گفت: نمی‌توان همه چیز را به حلال یا حرام بودن موسیقی ربط داد. موسیقی می‌تواند یک پیام را خیلی دلچسب‌تر و بهتر منتقل کند. چگونه می‌توان شک کرد که چنین موسیقی جایز نیست؟ زمانی که می‌توان یک پیام را با یک نغمه خوش و یا با کلمات بسیار موثر بیان کرد، نباید در استفاده از آن شک داشت. بلکه باید از موسیقی‌هایی که معلوم نیست هویتشان چیست و از کجا آمده‌اند، ایراد گرفت.

نمی‌توان از موسیقی فرار کرد​
وجدانی همچنین بیان کرد که موسیقی همیشه وجود داشته و خواهد داشت و نمی‌توان از آن فرار کرد. حال چه خوشمان بیاید چه نیاید. چراکه هر جا برویم حتی در طبیعت و یا یک آسانسور با موسیقی سرو کار خواهیم داشت.
وی در همین زمینه افزود: امکان ندارد که کاری در مذهب شیعه همراه با موسیقی نباشد. چراکه حتی اذان و یا قرآن خواندن نیز با موسیقی همراه است. در موسیقی می‌توانیم پیام خدا و کلامش را بیاوریم و باعث تأثیر بیشتر و بهتر آن شویم. باید دیدگاه اشتباهی که نسبت به موسیقی وجود دارد از بین برود. چراکه برخی گمان می‌کنند موسیقی حتما با امور لهو و لعب همراه است. 
او همچنین معتقد است که مداحی‌های حال حاضر بیشتر باعث دلسوزی مردم نسبت به امام حسین (ع) و سرگذشت آنها در کربلا می‌شود.
وجدانی ادامه داد: مخاطب حتی ممکن است با شنیدن این مداحی‌ها به درست بودن کار امام حسین (ع) شک کند. چراکه این مداحی‌ها اصلا پدیده رشادت ایثار و دلاوری را القا نمی‌کند.
او درباره نقش صداوسیما در بهبود کیفیت مداحی‌ها گفت: از آنجا که این رسانه نسبت به دیگر رسانه‌ها مخاطب بیشتری دارد، می‌تواند با پخش کردن مداحی‌های خوب و با کیفیت مردم را به‌ مرور با روضه‌خوانی خوب و موسیقی مناسب عاشورا آشنا کند. به‌ گونه‌ای که مردم با نیم ساعت گوش کردن به این مداحی‌ها به درستی راه امام حسین (ع) ایمان پیدا کنند.  
وی افزود: موسیقی می‌تواند برای هرکس با هر سن و سال و فرهنگی یک پیام داشته باشد و باعث معنادار شدن زندگی شود. نمی‌توان از هیچ هنر دیگری به اندازه موسیقی در هر شرایطی استفاده کرد.
وجدانی در پایان در پاسخ به‌ اینکه چگونه می‌توان مداحی‌ها را بهتر کرد، گفت: مردم باید از صاحبان مجالس درخواست کنند که از یک فرد آشنا با موسیقی و ادبیات استفاده کنند. نه از افرادی که فقط بلدند از خوانندگان درجه سه الگوبرداری کنند و اشعارشان خارج از محتوای درست است اگر مردم از آنها بخواهند به‌مرور وضع مداحی و نوحه‌خوانی در ایران بهتر خواهد شد.