عوامل خطر تأثیرگذار بر زوال عقل سالمندان

زوال عقل (Dementia) موجب کاهش تدریجی مغز و فعالیت‌های ذهنی می‌شود و علائم آن شامل کاهش حافظه، اختلال در صحبت کردن و اختلال در تفکر است. این بیماری بیشتر در افراد بالای 65 سال روی می‌دهد بنابراین تعداد افراد مبتلا و هزینه ناشی از آن بر جامعه به دلیل پیشرفتهای پزشکی و کاهش مرگ و میر در جهان، روز به روز در حال افزایش است. 
در جهان حدود 47 میلیون نفر در سال 2015 (میلادی) به زوال عقل مبتلا بوده و پیش‌بینی می‌شود رشد این  بیماری تا سال 2050 (میلادی) سه برابر خواهد شد. زوال عقل نه تنها موجب از دست رفتن توانایی فرد مبتلا می‌شود، بلکه بر زندگی افراد خانواده و نزدیکان آنان نیز تاثیرگذار است. همچنین از آنجایی که افراد مبتلا نیازمند مراقبت‌های بهداشتی و اجتماعی هستند، ابتلا به بیماری زوال عقل می‌تواند بر جامعه نیز تاثیرگذار باشد. 
هزینه جهانی بیماری زوال عقل در سال 2015 (میلادی) حدود 818 میلیارد دلار بر آورد شد که با افزایش شمار مبتلایان، این مقدار افزایش می‌یابد. 
به گزارش مرکز تحقیقات بیماریهای غیرواگیر پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران، مجله لنست (The Lancet . 2017 Jul 19) در مقاله‌ای با عنوان «مراقبت و مداخله در پیشگیری از زوال عقلی» برخی عوامل خطر که بر زوال عقل تأثیر‌گذار هستند را بدین شرح معرفی می‌نماید:
سطح تحصیلات: افرادی که تنها تا دوره دبستان آموزش دیده اند، (5/7) درصد بیشتر در معرض ابتلا به زوال عقل  هستندکه این امر بدلیل فعالیتهای کمتر ذهنی در این افراد بروز می‌کند. 
فعالیت بدنی: میزان شناخت و ادراک در افراد  مسن که دارای فعالیت بدنی منظم در هفته هستند بیش از کسانی است که ورزش نمی‌کنند. 
دیابت، فشار خون و چاقی: افزایش فشار خون، قند خون و تزریق بیش از حد انسولین می‌تواند موجب (5)درصد افزایش در احتمال ابتلا به زوال عقل شود. 
استعمال دخانیات: استعمال دخانیات بر سیستم عصبی تأثیر سوء داشته و احتمال ابتلا به زوال عقل را تا (5/5) درصد افزایش می‌دهد. 
افسردگی: افسردگی بر هورمونهای استرس، فاکتورهای رشد عصبی و حجم هیپوکامپوس (hippocampus) تأثیر می‌گذارد و احتمال ابتلا به زوال عقل را تا (4) درصد افزایش می‌دهد. 
روابط اجتماعی: انزوای اجتماعی احتمال خطر ابتلا به زوال عقل را افزایش می‌دهد. همچنین انزوای اجتماعی موجب افزایش فشار خون، بیماری قلبی- عروقی و افسردگی می‌شود. این امر اهمیت وجود روابط اجتماعی در سالمندی را نشان می‌دهد.
جراحت سر: جراحت سر می‌تواند با ابتلا به انواعی از بیماریهای زوال عقل مانند آلزایمر و نیز بیماری پارکینسون (Parkinson’s Disease) مرتبط باشد. 
کاهش شنوایی در میانسالی، اختلالات خواب و آلاینده‌های معلق در هوا نیز می‌توانند با آسیب به اعصاب، منجر به کاهش شناخت و ادراک و افزایش احتمال زوال عقل شوند. 
• سبک زندگی می‌تواند بر افزایش یا کاهش خطر ابتلا به زوال عقل تاثیرگذار باشد. برای مثال؛ در سبک زندگی مربوط به مناطق مدیترانه‌ای که مصرف گوشت و لبنیات به میزان کمتر و مصرف میوه و سبزیجات بیشتر است، بیماریهای قلبی عروقی کمتر رواج داشته و میزان قند خون و انسولین کمتری دارند. 
البته این امر را باید در نظر داشت که عوامل خطر ذکر شده، سبب (35) درصد افزایش احتمال ابتلا به زوال عقل می‌شوند و (65) درصد باقیمانده مربوط به سابقه خانوادگی و افزایش سن است. اجتناب از عوامل خطر ذکر شده می‌تواند در بهبود سلامت جسمی و روحی بسیار مفید واقع شود. 
منبع:Dementia prevention, intervention, and care. Lancet. 2017 Jul 19.