عمان ایستگاه کاهش اختلافات برای رسیدن به توافق

دور تازه مذاکرات هسته ای ایران و گروه ۱+۵ امروز با دیدار سه جانبه وزرای خارجه ایران، آمریکا و هماهنگ کننده گروه ۱+۵ در هتل بوستان مسقط آغاز شد.

پس از نزدیک به ۲۰ روز وقفه از آخرین دور گفتگوهای سه جانبه و چند جانبه ایران و گروه ۱+۵ در وین و در کمتر از دو هفته به پایان ضرب الاجل تعیین شده برای دستیابی به توافق جامع، محمد جواد ظریف، جان کری، و کاترین اشتون در مسقط گرد هم آمدند تا به راه حلی برای باز کردن گره مذاکرات دست پیدا کنند.

از سوم آذر ماه سال گذشته که وزرای خارجه ایران و کشورهای عضو گروه ۱+۵ در هتل اینترکنتیننتال شهر ژنو به توافق تاریخی مقدماتی موسوم به "برنامه اقدام مشترک" دست پیدا کردند تا به امروز و به غیر از مذاکرات مسقط، دو طرف ۸ دور مذاکره سخت و فشرده را پشت سر گذاشتند تا شاید بتوانند به توافق جامع و نهایی دست پیدا کنند.

با این حال هر چه مذاکرات به پیش رفت با رسیدن دو طرف به موضوعات حساس تر امکان پیشرفت سخت تر و دستیابی به توافق دور از دسترس شد.

بر اساس آنچه که منابع غیر رسمی تاکنون اعلام کرده اند، ظرفیت غنی سازی، تعداد سانتریفیوژها، زمان اجرای توافق جامع، راکتور آب سنگین اراک و تاسیسات زیرزمینی فردو، تحقیق و توسعه و تحریم ها از جمله اختلافاتی است که در پیش نویس توافق جامع در پرانتز قرار گرفته اند و به نوعی مانع دست یابی دو طرف به توافق جامع و نهایی شده است.

«توان گریز هسته ای ایران» (Break out) هم از مهمترین اختلافاتی بوده که همواره مانع از تحقق توافق میان ایران و گروه ۱+۵ بوده است که در دل آن، اختلافات درباره ظرفیت غنی سازی ایران و تعداد سانتریفیوژها نیز نهفته است.

گریز هسته ای مرحله ای است که ایران می تواند به ظرفیت تولید تسلیحات هسته ای دست پیدا کند. به گفته کارشناسان، دولت امریکا افزایش زمان Break out تا حدود یک سال را معیار ظرفیت غنی سازی قابل پذیرش برای ایران می داند در حالی که ایران عقیده دارد «نیاز عملی» تنها معیاری است که در این زمینه می تواند مورد پذیریش قرار گیرد.

مشکل اصلی در واقع اینجاست که خروجی فرمول های ناشی از این دو معیار – یعنی Break out و نیاز عملی ایران - فاصله ای پر نشدنی با هم دارد.

بر اساس فرمول Break out آمریکایی ها، یعنی اگر قرار باشد برنامه غنی سازی ایران به قدری محدود شود که غنی سازی اورانیوم لازم برای یک سلاح (۲۵ کیلو اورانیوم ۲۳۵) حدود یک سال طول بکشد، ایران می بایست نزدیک به ۲ هزار سانتریفیوژ نسل اول در اختیار داشته باشد.

این در حالی است که تاکنون این خواسته و همچنین درخواست برای اجرای بلند مدت توافق جامع که از نظر آمریکایی ها می بایست نزدیک به ۲۰ سال طول بکشد توسط تیم مذاکره کننده هسته ای ایران رد شده است.

در همین راستا روزنامه واشنگتن پست، چندی پیش در گزارشی مدعی شده بود که مذاکرات ایران و طرف آمریکایی در قالب مذاکرات تهران و گروه ۱+۵ در حال رسیدن به راه‌حل میانه‌ای است که بر اساس آن ۴ هزار دستگاه سانتریفیوژ برای مدت ۳ تا ۵ سال باقی می‌ماند. موضوعی که البته به سرعت از سوی ایران تکذیب شده بود.

در همین حال علی خرم مشاور وزیر خارجه ایران در گفتگو با فرارو این خبر را از دو زاویه رسانه ای و دیگری واقعی و موضع آمریکا تحلیل کرده بود و تاکید داشت: « از جنبه رسانه ای معمولا آمریکایی ها در جریان مذاکرات و رایزنی ها خبری را در اختیار رسانه های معتبر از جمله نیویورک تایمز، واشنگتن پست و ... قرار می دهند تا بازخورد طرف مقابل را مورد ارزیابی قرار دهند.»

خرم تاکید داشت: «اما اگر فرض را بر این بگذاریم که این خبر و ادعا با هدف تست و ارزیابی ایران نبوده باشد و این خبر موضع رسمی آمریکا محسوب می شود باید آن را یک موفقیت برای هر دو طرف به خصوص طرف ایرانی قلمداد کرد. آمریکایی ها در حالی به بازه زمانی ۳ تا ۵ ساله برای اجرای توافق جامع یا مرحله اعتماد سازی رضایت داده اند که برنامه اعتمادسازی بسیاری از کشورهای جهان از جمله ژاپن، برزیل، آرژانتین و... بازه زمانی ۸ تا ۱۸ سال داشته اند.»

با این حال گویا دستیابی به راه حل میانه در مورد ظرفیت غنی سازی ایران آنقدر سخت نباشد که رسیدن به توافقی پیرامون سرنوشت تحریم های اعمال شده علیه ایران سخت و دست نیافتنی به نظر می رسد.

ایران خواستار لغو کامل تحریم ها پس از دستیابی به توافق جامع بر اساس توافق برنامه اقدام مشترک است. در مقدمه این توافق ذکر شده بود که با رسیدن ایران و ۱+۵ به توافق جامع تمام تحریم ها لغو خواهد شد.

اما اکنون و در آستانه پایان ضرب الاجل تعیین شده برای دستیابی به توافق جامع، آمریکایی ها اعلام می کنند که تحریم ها نه لغو بلکه باید تعلیق شود. این در حالی است که مهمتر از آن اساسا دولت آمریکایی به تنهایی و بدون اجازه کنگره امکان تصمیم گیری درباره لغو تحریم ها علیه ایران را ندارد.

در همین حال خرم در گفتگو با فرارو با بیان اینکه تضمین دولت آمریکا به تنهایی نمی تواند برای توقف تحریم ها علیه ایران کفایت کند، گفته بود: در آمریکا، کاخ سفید تصمیم گیرنده در همه موضوعات به خصوص تحریم های اعمال شده علیه کشورمان نیست. نزدیک به ۷۰ درصد تحریم ها ظرف چند سال گذشته از طرف کنگره اعمال شده است و کاخ سفید نمی تواند به تنهایی درباره لغو آن تصمیم بگیرد. بر این اساس تا زمانی که کاخ سفید تضمینی ارایه نکند که تحریم های اعمالی پس از اقدامات ایران چه سرنوشتی پیدا خواهد کرد نباید انتظار داشت که در رسیدن به توافق جامع و نهایی پیشرفتی حاصل شده است.

این در حالی است که در این میان تحلیل گران دیگری همچون علی بیگدلی استاد دانشگاه اعتقاد دارد که رسیدن به توافق جامع و نهایی با گروه ۱+۵ مهمتر از لغو کامل تحریم ها است.

در هر حال این اختلافات اساسی به خوبی نشان می دهد که تا چه اندازه نظرات طرف های اصلی مذاکرات یعنی ایران و آمریکا از یکدیگر فاصله دارد.

با این حال با توجه به فرصت اندک باقی مانده تا پایان ضرب الاجل دستیابی به توافق، دو طرف چاره ای ندارند که هر چه سریعتر اقدام به پر کردن این فاصله و نزدیکتر کردن دیدگاه ها به یکدیگر کنند.

شاید عمان که پادشاه آن سلطان قابوس به پادشاه میانجیگری روابط ایران و غرب و به خصوص تهران – واشنگتن مشهور شده است این شانس و فرصت را برای دوطرف فراهم کند تا از اختلافات دو طرف بکاهد و راه رسیدن به توافق را هموار کند.

تنها انتظاری هم که از مذاکرات عمان وجود دارد فقط همین است. عباس عراقچی عضو ارشد تیم مذاکره کننده هسته‌ای هم در آستانه این مذاکرات در گفت‌وگو با العالم گفته بود:«فکر نمی‌کنم که ما به توافق در این دور از مذاکرات برسیم. احتمالا جلسات دیگری را هم احتیاج خواهیم داشت، ولی امیدوار هستیم که از وضع موجود خارج بشویم و مذاکرات مسقط، یک مذاکرات راهگشا باشد.»

بر این اساس ایستگاه مسقط، ایستگاه تعیین کننده نیست بلکه ایستگاهی است که چشم انداز ادامه مسیر و احتمال رسیدن به مقصد یعنی توافق جامع و نهایی را روشن می کند. بنابراین انتظار از مذاکرات مسقط نه توافق بلکه کاهش اختلافات است.


منبع:فرارو